گنجور

غزل شمارهٔ ۸۹۱

نکند باده شب، سوختگان را سیراب
تشنه در خواب شود تشنه تر از خوردن آب
پیش از آن دم که کند خون شفق را شب مشک
همچو خورشید برافروز رخ از باده ناب
در بهاران مشو از باده گلگون غافل
که ز هر لاله در آتش بودش نعل شتاب
به جوانی نتوانی چو رسیدن، باری
جهد کن عهد جوانی جهان را دریاب
به جوانی نتوانی چو رسیدن، باری
جهد کن عهد جوانی جهان را دریاب
تا توان نغمه سیراب شنید از بلبل
مشنو زمزمه خشک نی و چنگ و رباب
هر چه داری گرو باده کن ایام بهار
در خزان از گرو باده برآور اسباب
تا بود نغمه بلبل، مشنو ساز دگر
تا بود دفتر گل، روی میاور به کتاب
با نفس سوختگی لاله برآمد از سنگ
به کدورت چه فرو رفته ای، ای خانه خراب
شور بلبل نمکی نیست که دایم باشد
نمکی چند ازین شور بیفشان به کباب
عارفان غافل از افسانه دنیا نشوند
بلبلان را نکند صبح بهاران در خواب
نوبت خواب به شب های دی افکن صائب
که حرام است درین فصل به بیداران خواب

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نکند باده شب، سوختگان را سیراب
تشنه در خواب شود تشنه تر از خوردن آب
هوش مصنوعی: شاید در دل شب، نوشیدنی ها بیفزایند و کسانی را که در حال سوختن‌اند، بیشتر از قبل تشنه کنند، حتی در خواب.
پیش از آن دم که کند خون شفق را شب مشک
همچو خورشید برافروز رخ از باده ناب
هوش مصنوعی: قبل از آنکه آسمان سرخ شفق را به شب تیره تبدیل کند، خورشید مانند بر افروختن رخسار خود از شراب ناب، می‌درخشد.
در بهاران مشو از باده گلگون غافل
که ز هر لاله در آتش بودش نعل شتاب
هوش مصنوعی: در بهار، از نوشیدن شراب قرمز غافل نشو، زیرا از هر لاله‌ای که در آتش شکوفا می‌شود، شتاب و سرعت احساس می‌شود.
به جوانی نتوانی چو رسیدن، باری
جهد کن عهد جوانی جهان را دریاب
هوش مصنوعی: وقتی به جوانی می‌رسی، از فرصت‌ها استفاده کن و تلاشت را برای درک زیبایی‌های دنیا به کار ببر.
به جوانی نتوانی چو رسیدن، باری
جهد کن عهد جوانی جهان را دریاب
هوش مصنوعی: وقتی به سن جوانی می‌رسی، نمی‌توانی مثل گذشته دوباره جوانی را به دست آوری، پس کوشش کن و از فرصت‌های دوران جوانی بهره‌برداری کن تا بتوانی از زندگی بهره‌مند شوی.
تا توان نغمه سیراب شنید از بلبل
مشنو زمزمه خشک نی و چنگ و رباب
هوش مصنوعی: هرگز صدای بلبل را بشنو و از نغمه‌های او لذت ببر، زیرا او همواره سیراب و شاداب است. به صدای موسیقی‌های خشک و بی‌احساس نی، چنگ و رباب اعتنا نکن، چرا که آن‌ها نمی‌توانند احساسات واقعی را منتقل کنند.
هر چه داری گرو باده کن ایام بهار
در خزان از گرو باده برآور اسباب
هوش مصنوعی: هر چه داری را در این روزهای خوش و سرسبز به می و خوشی اختصاص بده و وقتی که روزهای سخت و سرد می‌رسد، از این دارایی‌ها بهره‌مند شو.
تا بود نغمه بلبل، مشنو ساز دگر
تا بود دفتر گل، روی میاور به کتاب
هوش مصنوعی: تا زمانی که صدای بلبل گوش‌نواز است، به سراغ ساز دیگری نرو. تا وقتی که گل در باغ است، نباید به سراغ صفحات کتاب رفت.
با نفس سوختگی لاله برآمد از سنگ
به کدورت چه فرو رفته ای، ای خانه خراب
هوش مصنوعی: با وجود درد و رنجی که لاله (گل) از سوختگی دارد، باز هم از دل سنگ بیرون آمده است. اما تو، ای بی‌خانمان، چرا این‌قدر دلمرده و غمگین هستی؟
شور بلبل نمکی نیست که دایم باشد
نمکی چند ازین شور بیفشان به کباب
هوش مصنوعی: آواز و شور بلبل هیچ‌گاه پایدار نیست، بنابراین فقط اندکی از این شور و نشاط را به کباب اضافه کن و از آن لذت ببر.
عارفان غافل از افسانه دنیا نشوند
بلبلان را نکند صبح بهاران در خواب
هوش مصنوعی: آگاهان از حقیقت زندگی، به فریبندگی دنیا دچار نمی‌شوند. مانند بلبلانی که در صبح بهاری، در خواب نمی‌مانند و از زیبایی‌ها غافل نمی‌شوند.
نوبت خواب به شب های دی افکن صائب
که حرام است درین فصل به بیداران خواب
هوش مصنوعی: بهتر است در این شب‌های سرد دی، خواب را به تأخیر بیندازیم، چرا که در این فصل، خوابیدن برای بیدارانی که در حال آگاهی هستند، ناپسند است.