گنجور

غزل شمارهٔ ۶۷۹۲

به توحید خدا همچون الف گویاست تنهایی
دویی در پله شرک است و بی همتاست تنهایی
تجرد پیشگان را نیست کثرت مانع از وحدت
که در دریای لشکر چون علم تنهاست تنهایی
به اندک سختیی رو از تو گردانند همراهان
روی گر در دهان اژدها همپاست تنهایی
حدیث قاف و عنقا را مدان افسانه چون طفلان
که کوه قاف کنج عزلت و عنقاست تنهایی
دل رم کرده هر کس را بود در سینه، می داند
که صحبت دامگاه و دامن صحراست تنهایی
تجرد شهپر پرواز گردون شد مسیحا را
زمین گیرست جمعیت، فلک پیماست تنهایی
چو مرغ خانگی بر گرد آب و گل نمی گردد
همای خوش نشین اوج استغناست تنهایی
چو بوی گل که در آغوش گل با گل نیامیزد
اگر چه هست در دنیا، نه در دنیاست تنهایی
ز خود دورافکند چون نافه صائب سایه خود را
غزال وحشی دامان این صحراست تنهایی

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به توحید خدا همچون الف گویاست تنهایی
دویی در پله شرک است و بی همتاست تنهایی
هوش مصنوعی: خداوند واحد است و در وحدت خود به وضوح سخن می‌گوید. اما در کنار شرک و دوگانگی، احساس تنهایی وجود دارد که بی‌نظیر است و نشان از فردیت و یگانگی حقیقی دارد.
تجرد پیشگان را نیست کثرت مانع از وحدت
که در دریای لشکر چون علم تنهاست تنهایی
هوش مصنوعی: معنی این بیت به طور ساده این است که افراد برتر و بزرگ از کثرت و تعدد رنج نمی‌برند و در واقع، وحدت واقعی را در وجود خود حفظ می‌کنند. مانند این است که در دنیای شلوغ و پر از جنگ، کسی که علم و آگاهی دارد، با وجود تنهایی‌اش از همه متمایز می‌شود و به نوعی برتری پیدا می‌کند.
به اندک سختیی رو از تو گردانند همراهان
روی گر در دهان اژدها همپاست تنهایی
هوش مصنوعی: اگر تنها باشی، حتی نزدیک‌ترین دوستانت هم به خاطر یک مشکل کوچک از تو دور خواهند شد. در واقع، وقتی که به شدت با مشکلات مواجه هستی، احساس تنهایی می‌کنی، حتی در موقعیت‌هایی که باید حمایت وجود داشته باشد.
حدیث قاف و عنقا را مدان افسانه چون طفلان
که کوه قاف کنج عزلت و عنقاست تنهایی
هوش مصنوعی: به نقل از داستان‌های کهن، قاف و عنقا نمادهایی از غایت‌های دور و ناشناخته هستند. مانند کودکانی که به داستان‌های خیالی گوش می‌دهند، ما نباید این داستان‌ها را صرفاً افسانه بپنداریم. کوه قاف در گوشه‌ای دور قرار دارد و عنقا نیز تنها و جدا از دیگران است. این نشان می‌دهد که برای رسیدن به فهم عمیق‌تر یا حقیقت، باید از تنهایی و انزوا عبور کرد.
دل رم کرده هر کس را بود در سینه، می داند
که صحبت دامگاه و دامن صحراست تنهایی
هوش مصنوعی: هر کسی که دلش پر از عشق و دلتنگی است، می‌داند که صحبت از عشق و تنهایی در دامن طبیعت و بین کوه‌ها و دشت‌هاست.
تجرد شهپر پرواز گردون شد مسیحا را
زمین گیرست جمعیت، فلک پیماست تنهایی
هوش مصنوعی: در اینجا به تصویر کشیده شده است که پرواز آزاد و بی‌نظیر روح مسیحا با مشکلات و موانع زمین محدود شده است. او که باید از آسمان‌ها پرواز کند، حالا به خاطر تعداد زیاد انسان‌ها در زمین، احساس تنهایی می‌کند. فلک یا آسمان، نمایانگر آزادی و پرواز است، در حالی که زمین با انبوه جمعیت، او را محبوس و تنها کرده است.
چو مرغ خانگی بر گرد آب و گل نمی گردد
همای خوش نشین اوج استغناست تنهایی
هوش مصنوعی: پرنده‌ای که در قفس زندگی می‌کند، نمی‌تواند به راحتی در کنار آب و خاک پرسه بزند. اما پرنده‌ای که آزاد است، همیشه در اوج و بی‌نیازی زندگی می‌کند و در تنهایی خود خوشحال است.
چو بوی گل که در آغوش گل با گل نیامیزد
اگر چه هست در دنیا، نه در دنیاست تنهایی
هوش مصنوعی: اگرچه بوی گل در دنیای گل‌ها وجود دارد، اما در آغوش گل با گل نمی‌آمیزد. این یعنی تنهایی در واقعیتی جدا از دنیا، وجود دارد.
ز خود دورافکند چون نافه صائب سایه خود را
غزال وحشی دامان این صحراست تنهایی
هوش مصنوعی: شخصی که از خود کناره‌گیری می‌کند، مانند گلی است که در صحرا به ویرانی می‌افتد. او در تنهایی‌اش، احساس می‌کند که سایه‌اش چون غزال وحشی در این دشت گرفتار شده است.