گنجور
صائبصائب

غزل شمارهٔ ۶۷۷۹

اگر چه دارد از الفاظ چندین ترجمان معنی
به معنی همچنان گنگ است با چندین زبان معنی
ز معنی لفظ می گردد زمین گیر و جهان پیما
بر این کشتی بود هم لنگر و هم بادبان معنی
ندارد دیده کوتاه بینان نور آگاهی
وگرنه هست در هر نقطه پنهان یک جهان معنی
لباس نارسای لفظ، معنی را کجا پوشد؟
کف بی مغز باشد لفظ و بحر بیکران معنی
به تاریکی مکن انفاس را ضایع چو اسکندر
که می بخشد چوآب خضر عمر جاودان معنی
جمال آب حیوان نیل چشم زخم می خواهد
ازان از لفظ پوشد جامه عباسیان معنی
ز بیم چشم بد، یوسف لباس بندگان پوشد
ازان در پرده الفاظ می گردد نهان معنی
در احسان نارسایی نیست ارباب مروت را
مخلد زنده ماند هر که را بخشید جان معنی
مسیحا را به گفتار آورد خاموشی مریم
تو چون خاموش گردی می شود صاحب بیان معنی
اگر باریک گردی بر تو این معنی شود روشن
که در هر خار پوشیده است چندین گلستان معنی
به دلها چون هلال عید نتوانی زدن ناخن
نسازد تا خدنگ قامتت را چون کمان معنی
سخن آسوده است از سردی ناز خریداران
ندارد چون بهار عنبر سارا خزان معنی
یکی صد گشت ثقل زاهد از عمامه آرایی
که بر دلها ز لفظ پوچ می گردد گران معنی
چنان کز مرکز ثابت قدم پرگار می گردد
به قدر پافشردن می دود گرد جهان معنی
ز پشت تیره گردد رونما آیینه روشن
به قید لفظ تن درمی دهد صائب ازان معنی
غزل شمارهٔ ۶۷۷۸: کرامت کن مرا ای ابر رحمت چشم گریانیغزل شمارهٔ ۶۷۸۰: خودآرا را برابر می کند با خاک خودبینی

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر چه دارد از الفاظ چندین ترجمان معنی
به معنی همچنان گنگ است با چندین زبان معنی
هوش مصنوعی: هرچند که واژه‌ها و زبان‌های زیادی برای بیان معانی وجود دارد، اما همچنان بعضی مفاهیم به گونه‌ای باقی می‌مانند که به راحتی قابل درک نیستند.
ز معنی لفظ می گردد زمین گیر و جهان پیما
بر این کشتی بود هم لنگر و هم بادبان معنی
هوش مصنوعی: معنی و مفهوم هر واژه به ما کمک می‌کند تا درک بهتری از جهان داشته باشیم. انسان‌هایی که به این معانی توجه نمی‌کنند، در دایره محدودی از تفکر و فهم می‌مانند. در این مسیر، معنای کلمات همچون کشتی‌ای است که هم لنگر و هم بادبان دارد؛ یعنی به ما ثبات می‌دهد و هم ما را به جلو می‌برد.
ندارد دیده کوتاه بینان نور آگاهی
وگرنه هست در هر نقطه پنهان یک جهان معنی
هوش مصنوعی: چشمان کوتاه‌نظر نمی‌توانند به روشنایی و آگاهی دست یابند، ولی اگر این نقص وجود نداشت، در هر گوشه‌ای می‌توانستی دنیایی از معنا را پیدا کنی.
لباس نارسای لفظ، معنی را کجا پوشد؟
کف بی مغز باشد لفظ و بحر بیکران معنی
هوش مصنوعی: کلمات ناتوان نمی‌توانند معانی عمیق را به خوبی منتقل کنند. اگر واژه‌ها خالی از محتوا باشند، مانند ظرفی هستند که نمی‌توانند دریاچه‌ای بی‌پایان از معنا را در خود جای دهند.
به تاریکی مکن انفاس را ضایع چو اسکندر
که می بخشد چوآب خضر عمر جاودان معنی
هوش مصنوعی: به خاطر شرایط سخت و تاریک زندگی، نباید نفس‌ها و فرصت‌هایمان را هدر بدهیم. زیرا نباید مانند اسکندر باشیم که عمر جاودانی را در اختیار دارد و بیهوده می‌بخشد؛ بلکه باید ارزش زمان و زندگی را درک کنیم.
جمال آب حیوان نیل چشم زخم می خواهد
ازان از لفظ پوشد جامه عباسیان معنی
هوش مصنوعی: زیبایی آب حیات نیل به قدری خاص و دلرباست که نیاز به محافظت و چشم‌پوشی از حسادت دارد، زیرا باید به گونه‌ای از آن محافظت کرد که همچون جامه‌ای از زیبایی و شکوه بپوشد.
ز بیم چشم بد، یوسف لباس بندگان پوشد
ازان در پرده الفاظ می گردد نهان معنی
هوش مصنوعی: یوسف به دلیل ترس از چشم حسودان، لباس ساده و درویش‌وار بر تن می‌کند و در میان کلمات و الفاظ، معنا و حقیقت خود را پنهان می‌سازد.
در احسان نارسایی نیست ارباب مروت را
مخلد زنده ماند هر که را بخشید جان معنی
هوش مصنوعی: در انجام نیکی و کمک به دیگران هیچ کمبودی وجود ندارد. هر کسی که دارای فضیلت و شرافت باشد و جان خود را با محبت و بخشش توام کند، همیشه در یاد و خاطر خواهد ماند.
مسیحا را به گفتار آورد خاموشی مریم
تو چون خاموش گردی می شود صاحب بیان معنی
هوش مصنوعی: زمانی که مریم سکوت می‌کند، مسیحا با کلامش او را به سخن می‌آورد. یعنی وقتی که تو نیز خاموش باشی، آنچه می‌خواهی بیان کنی، زیبا و واضح خواهد شد.
اگر باریک گردی بر تو این معنی شود روشن
که در هر خار پوشیده است چندین گلستان معنی
هوش مصنوعی: اگر به دقت و با تمرکز به موضوعات نگاه کنی، متوجه می‌شوی که در هر موضوع یا ظاهری که شاید با بی‌توجهی نادیده گرفته شود، در عمق خود زیبایی‌ها و معانی بسیاری نهفته است.
به دلها چون هلال عید نتوانی زدن ناخن
نسازد تا خدنگ قامتت را چون کمان معنی
هوش مصنوعی: این شعر به زیبایی و لطافت توصیف می‌کند که دل‌ها و احساسات مانند هلال عید هستند و نمی‌توان به سادگی به آنها آسیب زد. همچنین، به قد و قامت زیبای انسان اشاره دارد که مانند کمان دارای قوس و شکوه است. به طور کلی، این بیان نشان‌دهنده ارزش و لطافت احساسات و زیبایی انسانی است.
سخن آسوده است از سردی ناز خریداران
ندارد چون بهار عنبر سارا خزان معنی
هوش مصنوعی: این بیت به بیان این نکته می‌پردازد که سخن آزاد و بدون ترس است، چرا که به جای نگرانی از کسانی که آن را قضاوت می‌کنند، همانند بهاری است که رایحه‌ای خوشبختی را به ارمغان می‌آورد و در برابر سردی و خشکی روزهای خزان قرار دارد. از این رو، محتوای سخن می‌تواند درخشان و سرزنده باشد.
یکی صد گشت ثقل زاهد از عمامه آرایی
که بر دلها ز لفظ پوچ می گردد گران معنی
هوش مصنوعی: شخصی که فقط به جلوه‌های ظاهری مثل عمامه‌گذاری زاهدانه توجه دارد، در واقع در درون خود بار سنگینی از ناامیدی و بی‌معنایی را حمل می‌کند. کلمات توخالی و بی‌معنی آنچنان بر دل‌ها تاثیر می‌گذارد که سنگینی آنها را حس می‌کنیم.
چنان کز مرکز ثابت قدم پرگار می گردد
به قدر پافشردن می دود گرد جهان معنی
هوش مصنوعی: چنان که پرگار، وقتی که در مرکز ثابت قرار می‌گیرد، به اندازه‌ای که به آن فشار می‌آوریم، دور می‌چرخد و به دقت دایره‌ای را می‌سازد، انسان نیز با تلاش و کوشش خود می‌تواند به اطراف حرکت کند و به هدف‌های مختلف دست یابد.
ز پشت تیره گردد رونما آیینه روشن
به قید لفظ تن درمی دهد صائب ازان معنی
هوش مصنوعی: از پشت تاریکی، روشنایی آینه نمایان می‌شود. صائب به ما می‌گوید که با استفاده از کلمات، حقیقت و معنی خود را نشان می‌دهد.

حاشیه ها

1402/02/05 22:05
یزدانپناه عسکری

3- ندارد دیده کوتاه بینان نور آگاهی - وگرنه هست در هر نقطه پنهان یک جهان معنی

***

[شهاب الدین سهروردی (شیخ اشراق) 1]

و القوی الظلمانیّة لمّا عشقته تشبّثت به تشبّثا عشقیّا

و جذبته الی عالمها عن عالم النور

[یزدانپناه عسکری*]

ثبات خود اندیشی و قدرت خود جذبی

و غرق در دقت خودبینی(النَّشْأَةَ الْأُولی)‏ و کدورت نور آگاهی

_____

1- رسائل شیخ اشراق، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی- تهران1375 جلد2 ص216