گنجور

غزل شمارهٔ ۶۷۵۲

گر اندک نیکیی از دستت آید در نظر داری
بت خود می کنی سنگی اگر از راه برداری
دو روزی نیست افزون عمر ایام برومندی
مشو غافل ز حال تلخکامان تا ثمر داری
ز ریزش کشتی اسباب خود را کن گران لنگر
درین دریا اگر اندیشه از موج خطر داری
به ظاهر گرچه بالین کرده ای چون خم ز خشت، اما
هزاران فتنه خوابیده پنهان زیر سر داری
ز عیب پیش پا افتاده خود نیستی واقف
که چون طاوس از غفلت نظر بر بال و پر داری
ز طوق بندگی راه نفس شد تنگ بر قمری
تو چون سرو از رعونت دست خود را بر کمر داری
به بیداری سرآور روزگار زندگانی را
به زیر خاک اگر خواب فراغت در نظر داری
دل مردم به ظاهر می بری از نوشخند، اما
چو گل از خار چندین نیشتر زیر سپر داری
ز آب زندگی ظلمت بود رزقت چو اسکندر
ز خودبینی تو تا آیینه در پیش نظر داری
نه ای یک مشت گل افزون و از اندیشه روزی
دل پررخنه ای چون سبحه از صد رهگذر داری
به جان بی نفس جان می توان بردن ازین وادی
نه ای از پاکبازان ناله ای تا در جگر داری
ز سیر سرسری چون موج خار و خس به دست آید
ز سر پاکن چو غواصان اگر میل گهرداری
مدار از دامن دل دست اگر از کعبه جویانی
که در دنبال چندین رهزن و یک راهبر داری
مبر با خود به زیر خاک این مار سیه صائب
همین جا نامه خود را بشو تا چشم تر داری

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

گر اندک نیکیی از دستت آید در نظر داری
بت خود می کنی سنگی اگر از راه برداری
هوش مصنوعی: اگر از تو کمترین نیکی برآید، آن را در نظر خود بزرگ می کنی، و اگر سنگی از سر راه برداری، آن را هم اهمیت می‌دهی.
دو روزی نیست افزون عمر ایام برومندی
مشو غافل ز حال تلخکامان تا ثمر داری
هوش مصنوعی: دو روز بیشتر از عمر زندگی، بخصوص در زمان خوشی، نمی‌گذرد. در این روزها، غافل از حال کسانی که تلخکام و ناامیدند، نباش. تا زمانی که تو ثمر و بهره‌وری داری، قدر آن را بدان.
ز ریزش کشتی اسباب خود را کن گران لنگر
درین دریا اگر اندیشه از موج خطر داری
هوش مصنوعی: اگر از خطرات موج‌های این دریا نگران هستی، باید با احتیاط بیشتر بار و وسایل خود را بر روی کشتی قرار دهی و از لنگر برای نیازهای خود استفاده کنی.
به ظاهر گرچه بالین کرده ای چون خم ز خشت، اما
هزاران فتنه خوابیده پنهان زیر سر داری
هوش مصنوعی: اگر چه به نظر می‌رسد در آرامش و راحتی به سر می‌بری، اما در دل و درونت، مشکلات و آشفتگی‌های زیادی نهفته است.
ز عیب پیش پا افتاده خود نیستی واقف
که چون طاوس از غفلت نظر بر بال و پر داری
هوش مصنوعی: تو نسبت به عیب‌های کوچک و سطحی خود آگاهی نداری و مانند طاووس، به خاطر غفلت، بر زیبایی‌های خود می‌نازی و به آن‌ها می‌نگری.
ز طوق بندگی راه نفس شد تنگ بر قمری
تو چون سرو از رعونت دست خود را بر کمر داری
هوش مصنوعی: از آنجا که به خاطر بندگی، نفس انسان به تنگی می‌افتد، تو مانند قمر زیبایی که چون سرو سر به آسمان دارد، خوشبینی و رعنایی را به خود گرفته‌ای و دستت را بر کمر قرار داده‌ای.
به بیداری سرآور روزگار زندگانی را
به زیر خاک اگر خواب فراغت در نظر داری
هوش مصنوعی: زندگی را در بیداری و هوشیاری بگذران، چرا که اگر به خواب آرامش و راحتی در ذهن خود داری، پس باید بدان که هنوز زندگی زیر خاک است.
دل مردم به ظاهر می بری از نوشخند، اما
چو گل از خار چندین نیشتر زیر سپر داری
هوش مصنوعی: تو با لبخند و خوشروئی خود، دل مردم را می‌بری و آنها را سرگرم می‌کنی، اما در حقیقت مثل گلی هستی که زیر ظاهرت خارهای زیادی پنهان کرده‌ای و درد و نیش‌های زیادی را در خود نهفته داری.
ز آب زندگی ظلمت بود رزقت چو اسکندر
ز خودبینی تو تا آیینه در پیش نظر داری
هوش مصنوعی: هنگامی که خودبین هستی و فقط به خودت توجه می‌کنی، حتی از آب زندگی نیز دچار تیرگی و سختی می‌کنی و به اندازه اسکندر، سرنوشتت محدود می‌شود. تا زمانی که به آینه نگاه می‌کنی، نمی‌توانی به حقیقت وجود خود پی ببری.
نه ای یک مشت گل افزون و از اندیشه روزی
دل پررخنه ای چون سبحه از صد رهگذر داری
هوش مصنوعی: تو تنها یک دسته گل نیستی و از اندیشه خود روزی می‌گیری، دل‌ات پر از نشانه‌هاست، مثل تسبیح که از صد مسیر عبور کرده باشد.
به جان بی نفس جان می توان بردن ازین وادی
نه ای از پاکبازان ناله ای تا در جگر داری
هوش مصنوعی: انسان می‌تواند با جان بی‌نفس خود، عشق را از این دنیای پر از رنج و ناله تجربه کند، به شرطی که دلش از پاکی و صفا پر باشد و دردهای درونش را به دیگران منتقل نکند.
ز سیر سرسری چون موج خار و خس به دست آید
ز سر پاکن چو غواصان اگر میل گهرداری
هوش مصنوعی: اگر به‌طور سطحی و بدون دقت پیش بروی، در زندگی مانند موج‌های بی‌هدف خواهید بود و چیزهای ناچیز به دست خواهی آورد. اما اگر با فکر و آگاهی و جدیت به دنبال هدف‌های خود بروی، می‌توانی به عمق حقیقت دست پیدا کنی و چیزهای باارزش را به دست آوری.
مدار از دامن دل دست اگر از کعبه جویانی
که در دنبال چندین رهزن و یک راهبر داری
هوش مصنوعی: اگر از دل محبت دست بکشی و به دنبال جویای کعبه باشی، در حالی که به جای یک راهنما، دنبال بسیاری از فریبکاران هستی، به مقصد نخواهی رسید.
مبر با خود به زیر خاک این مار سیه صائب
همین جا نامه خود را بشو تا چشم تر داری
هوش مصنوعی: با خود به زیر خاک نبر این درد و غم، صائب. تا زنده‌ای و اشک در چشمانت هست، نامه‌ات را پاک کن.