گنجور

غزل شمارهٔ ۶۶۷۹

زیر پای چرخ کجرفتار چون خوابد کسی؟
در ره این سیل بی زنهار چون خوابد کسی؟
خواب مستی از در و دیوار می جوشد چو می
در خرابات جهان هشیار چون خوابد کسی؟
در سرایی کز در و دیوار سیل آید برون
بی خبر چون صورت دیوار چون خوابد کسی؟
نوک خاری از گلستان جهان بیکار نیست
در چنین هنگامه ای بیکار چون خوابد کسی؟
تشنه خون است تیغ آبدار کهکشان
زیر این شمشیر بی زنهار چون خوابد کسی؟
شور بلبل سبزه خوابیده در گلشن نهشت
در چنین فصلی درین گلزار چون خوابد کسی؟
چشم بیداری است هر کوکب درین وحشت سرا
در میان اینقدر بیدار چون خوابد کسی؟
آسمان چون خانه زنبور آتش دیده است
در ته این سقف آتشبار چون خوابد کسی؟
تنگنای چرخ صائب نیست مأوای حضور
در دهان شیر و کام مار چون خوابد کسی؟

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زیر پای چرخ کجرفتار چون خوابد کسی؟
در ره این سیل بی زنهار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در زیر فشار و سختی‌های زندگی نمی‌تواند آرام بخوابد، در این جریان پرخطر و بی‌رحم زنده‌گی هم کسی نمی‌تواند بی‌خیال و آسودۀ خاطر باشد.
خواب مستی از در و دیوار می جوشد چو می
در خرابات جهان هشیار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به حالتی اشاره می‌کند که در آن، حال و هوای مستی و نشئگی از همه جا حس می‌شود، مثل اینکه شراب در یک خرابات در حال جریان است. در این وضعیت، معنای بیداری و هشیاری از بین می‌رود و حالتی از خواب و سرمستی بر همگان حاکم می‌شود. در حقیقت، وقتی کسی در خواب است، چه انتظاری می‌توان داشت؟
در سرایی کز در و دیوار سیل آید برون
بی خبر چون صورت دیوار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: در جایی که آب از دیوارها و درها بیرون می‌ریزد، چه کسی می‌تواند مانند یک دیوار بی‌خبر و بی‌توجه به خواب برود؟
نوک خاری از گلستان جهان بیکار نیست
در چنین هنگامه ای بیکار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: در چنین شرایط و وقایعی، حتی کوچکترین چیزها هم بی‌فایده نیستند. مانند نوک خار که در باغ گل وجود دارد، هیچ چیز در این دنیا بی‌هدف نیست، پس چگونه ممکن است کسی در این وضعیت بیکار باشد؟
تشنه خون است تیغ آبدار کهکشان
زیر این شمشیر بی زنهار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: تیغ درخشان کهکشان به شدت به خون‌آشامی تمایل دارد و در زیر این شمشیر بی‌رحم، چه کسی می‌تواند آرام بخوابد؟
شور بلبل سبزه خوابیده در گلشن نهشت
در چنین فصلی درین گلزار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: بلبل که در بهار در میان گل‌ها نشسته و سرشار از شور و شوق است، چگونه می‌تواند در این فصل زیبا و پرنشاط به خواب برود؟ این گلزار و این دنیای رنگارنگ و خوشبو، جایی برای خواب نیست.
چشم بیداری است هر کوکب درین وحشت سرا
در میان اینقدر بیدار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: هر ستاره در این فضای پر از وحشت مانند چشمی بیدار است، اما در این میان، وقتی کسی خوابش ببرد، چه برسر آن بیداری می‌آید؟
آسمان چون خانه زنبور آتش دیده است
در ته این سقف آتشبار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: آسمان مانند خانه‌ی زنبور به نظر می‌رسد و در زیر این سقف که آتشین است، چگونه می‌توان خوابید؟
تنگنای چرخ صائب نیست مأوای حضور
در دهان شیر و کام مار چون خوابد کسی؟
هوش مصنوعی: زندگی در چنگال تقدیر و زمان، جایی برای آرامش و امنیت ندارد. هیچ‌کس نمی‌تواند در میان خطرات و مشکلات، مانند دهان شیر یا دیوانگی مار، احساس راحتی کند. وقتی کسی خوابش ببرد، از این خطرات دور نمی‌شود.