گنجور

غزل شمارهٔ ۶۶۱۶

ای عالم از ظهور صفاتت عیان شده
بست و گشاد دست تو دریا و کان شده
پیدایی تو دست اشارات کرده قطع
عریانی تو پرده چشم جهان شده
از بی دریغ بخشی حسن کریم تو
هر ذره ای به هستی خود بدگمان شده
چندین هزار فاخته از مرغزار قدس
در جستجوی سرو تو بی آشیان شده
هر سبزه ای که از جگر خاک سرزده است
از جویبار ذکر تو رطب اللسان شده
اندیشه بلندخیالان عرش سیر
از دورباش کنه تو در دل نهان شده
آب روان ز حکم تو گردیده است سنگ
سنگ از حجاب حسن تو آب روان شده
از صد هزار فتنه یکی از ریاض تو
گل کرده است و نرگس چشم بتان شده
با یک زبان، به شکر تو هر سبزه ده زبان
با صد زبان، به حمد تو گل یک زبان شده
یک قطره عرق ز رخ لاله رنگ تو
بر برگ گل چکیده، لب دلستان شده
از خاک دانه سوز تو یک دانه ضعیف
بیرون فتاده، خال لب دلبران شده
چندین هزار قامت از تیر راست تر
در زیر بار عشق تو خم چون کمان شده
خواب گران به دیده ما پرده بسته است
ورنه چنان که هست جمالت عیان شده
بی سرمه چشم را که چنین می کند سیاه؟
عالم سیاه در نظر سرمه دان شده
گل را به روی تازه آتش چه نسبت است؟
دوزخ فسرده است که باغ جنان شده
این است اگر فریب تو، فرداست دیده ام
صائب یکی ز جمله دردی کشان شده

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای عالم از ظهور صفاتت عیان شده
بست و گشاد دست تو دریا و کان شده
هوش مصنوعی: ای دانشمند، نمایان شدن ویژگی‌هایت حقیقتی است و دستانت به گستردگی دریا و درون کانی عمیق شده است.
پیدایی تو دست اشارات کرده قطع
عریانی تو پرده چشم جهان شده
هوش مصنوعی: حضور تو به وضوح نشانه‌هایی را به وجود آورده است و در نتیجه، عریانی و بی‌پوشانی تو ناپدید شده و نگاه همه به سمت تو جلب شده است.
از بی دریغ بخشی حسن کریم تو
هر ذره ای به هستی خود بدگمان شده
هوش مصنوعی: از generosity و مهربانی بی‌پایان تو، هر ذره‌ای از وجودش به خودش شک کرده است.
چندین هزار فاخته از مرغزار قدس
در جستجوی سرو تو بی آشیان شده
هوش مصنوعی: هزاران پرنده زیبا از باغ‌های بهشت، برای پیدا کردن تو در جست‌وجو هستند و به خاطر نبودن تو، بی‌خانمان شده‌اند.
هر سبزه ای که از جگر خاک سرزده است
از جویبار ذکر تو رطب اللسان شده
هوش مصنوعی: هر گیاهی که از دل خاک روییده، به لطف یاد تو زبانشان شاداب و گویای عشق تو شده است.
اندیشه بلندخیالان عرش سیر
از دورباش کنه تو در دل نهان شده
هوش مصنوعی: اندیشه‌های عمیق و خیالات بزرگ، مانند پرواز به عرش آسمان، از دور دیده می‌شوند. تو باید در دل و درون خود این تفکرات را پنهان کنی.
آب روان ز حکم تو گردیده است سنگ
سنگ از حجاب حسن تو آب روان شده
هوش مصنوعی: آب که باید روان و جاری باشد، به خاطر فرمان تو به سنگ تبدیل شده است. همچنین سنگ به خاطر زیبایی تو، دیگر سنگ نیست و مانند آب روان شده است.
از صد هزار فتنه یکی از ریاض تو
گل کرده است و نرگس چشم بتان شده
هوش مصنوعی: از میان هزاران مشکل و سختی، فقط یک گل از باغ عشق تو شکفته است و زیبایی چشمان معشوقان به مانند نرگس به نمایش درآمده است.
با یک زبان، به شکر تو هر سبزه ده زبان
با صد زبان، به حمد تو گل یک زبان شده
هوش مصنوعی: حتی با یک زبان، سپاسگزاری از تو را انجام می‌دهم، در حالی که هر سبزه با ده زبان به شکر تو سخن می‌گوید و هر گل با صد زبان در حال ستایش توست.
یک قطره عرق ز رخ لاله رنگ تو
بر برگ گل چکیده، لب دلستان شده
هوش مصنوعی: یک قطره عرق که از چهره زیبایی تو به رنگ لاله بر روی گل ریخته، به دل زنده و شیرین شده است.
از خاک دانه سوز تو یک دانه ضعیف
بیرون فتاده، خال لب دلبران شده
هوش مصنوعی: از خاک دانه سوز تو، یک دانه ضعیف روییده است که به مانند خالی در لبان دلبران جلوه‌گر شده است.
چندین هزار قامت از تیر راست تر
در زیر بار عشق تو خم چون کمان شده
هوش مصنوعی: عشق تو آن‌قدر سنگین و تاثیرگذار است که حتی افرادی با قامت‌های بلند و استوار، در برابر آن خم می‌شوند، مثل کمانی که تحت فشار قرار می‌گیرد.
خواب گران به دیده ما پرده بسته است
ورنه چنان که هست جمالت عیان شده
هوش مصنوعی: چشم‌های ما به خواب عمیق رفته‌اند و حجاب به چهره انداخته‌اند، وگرنه زیبایی تو به روشنی قابل دیدن است.
بی سرمه چشم را که چنین می کند سیاه؟
عالم سیاه در نظر سرمه دان شده
هوش مصنوعی: چشمانی که بدون سرمه این‌گونه تیره و تار می‌شوند، از کجا پیدایشان می‌شود؟ به نظر می‌آید که دنیا به خاطر دانشی که درباره سرمه داریم، خود سیاه و تیره به نظر می‌رسد.
گل را به روی تازه آتش چه نسبت است؟
دوزخ فسرده است که باغ جنان شده
هوش مصنوعی: این بیت اشاره دارد به اینکه گل و زیبایی در دنیای واقعی از زیبایی‌های بهشت و صفا و آرزوهای آدمی فاصله دارد. وقتی آتش در حال سوختن است، زیبایی گل در برابر آن چه معنایی دارد؟ دوزخ سرد می‌ماند در مقایسه با بهشت فرح‌بخش و زنده. به عبارتی، در دنیای سخت و دردناک، زیبایی‌ها و لحظات خوش به راحتی تحت تأثیر مشکلات و رنج‌ها قرار می‌گیرند.
این است اگر فریب تو، فرداست دیده ام
صائب یکی ز جمله دردی کشان شده
هوش مصنوعی: اگر این فریب تو واقعیت باشد، من در آینده بیمارانی را دیده‌ام که به خاطر تو به درد و رنج مبتلا شده‌اند.