گنجور

غزل شمارهٔ ۶۵۱۲

از سر کوی قناعت به در شاه مرو
چون خسیسان ز پی مال و زر و جاه مرو
شب تارست جهان، سیم و زرست آتش آن
گر نه ای خام به هر آتشی از راه مرو
طعمه خاک شد از پستی همت قارون
زیر خاک سیه از همت کوتاه مرو
چاه این بادیه از نقش قدم بیشترست
بی چراغ دل آگاه به این راه مرو
گل پژمرده به نزهتگه فردوس مبر
روی ناشسته به دیوان سحرگاه مرو
دامن فرد روان گیر اگر حق طلبی
به صدای جرس قافله از راه مرو
در رکاب علم آه بود فتح و ظفر
به مصافی که روی بی علم آب مرو
صیقل آن نیست که بر آینه بیداد کند
زیر شمشیر اجل از سر اکراه مرو
صائب از دامن آزاده روان دست مدار
به نشان قدم قافله از راه مرو

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

از سر کوی قناعت به در شاه مرو
چون خسیسان ز پی مال و زر و جاه مرو
هوش مصنوعی: به دنبال ثروت و مقام نرو و از زندگی ساده و قناعت دور نشو. مانند افراد حقیر به دنبال مال و جاه مرو و به ارزش های واقعی زندگی اهمیت بده.
شب تارست جهان، سیم و زرست آتش آن
گر نه ای خام به هر آتشی از راه مرو
هوش مصنوعی: شب تاریک است و آتش در آن مانند سیم و زر می‌درخشد. اگر نادان هستی، به هیچ آتشی نزدیک نشوید.
طعمه خاک شد از پستی همت قارون
زیر خاک سیه از همت کوتاه مرو
هوش مصنوعی: قارون با بزرگ‌منشی و ثروت خود به پستی‌های زیادی رسید و در نهایت به خاک سپرده شد. بنابراین، نباید خود را به کارهای بزرگ و ambition محدود کنیم، زیرا همت پایین ما باعث می‌شود به سرنوشت مشابهی دچار شویم.
چاه این بادیه از نقش قدم بیشترست
بی چراغ دل آگاه به این راه مرو
هوش مصنوعی: این بیابان پر از خطرات و مشکلات است و عمق چاه‌هایش بیشتر از آثار و نشانه‌هایی است که روی زمین وجود دارد. اگر دل‌آگاه و آگاه به این مسیر نباشی، به تنهایی وارد آن نشو.
گل پژمرده به نزهتگه فردوس مبر
روی ناشسته به دیوان سحرگاه مرو
هوش مصنوعی: حرف از گل پژمرده‌ای است که در باغستان بهشتی جای خود را ندارد و به همین دلیل باید از آوردن آن به مکان‌های زیبا و دل‌انگیز پرهیز کرد. همچنین باید مواظب بود که در ساعات سحرگاه، در جاهایی که دور از پاکیزگی هستند، نرویم.
دامن فرد روان گیر اگر حق طلبی
به صدای جرس قافله از راه مرو
هوش مصنوعی: اگر به دنبال حق و حقیقت هستی، به آن کسانی که در جستجوی آن‌اند بپیوند و از راه دور جدا نشو.
در رکاب علم آه بود فتح و ظفر
به مصافی که روی بی علم آب مرو
هوش مصنوعی: در پی علم بودن، مشابه با تلاش برای دستیابی به پیروزی و فتح است، ولی در شرایطی که به علم و آگاهی دسترسی نداریم، نباید به شکست و ناکامی دامن بزنیم.
صیقل آن نیست که بر آینه بیداد کند
زیر شمشیر اجل از سر اکراه مرو
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که تلاش برای بهبود یا تزئین چیزی تنها با ضربه زدن به آن یا تحت فشار قرار دادن آن انجام نمی‌شود. بلکه باید با احتیاط و بدون تنش، به سمت پیشرفت یا روشنایی حرکت کرد. به عبارت دیگر، نباید در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات، با دلسردی یا ناامیدی اقدام کرد، بلکه باید با حوصله و با آگاهی از عواقب کار، به جلو حرکت کرد.
صائب از دامن آزاده روان دست مدار
به نشان قدم قافله از راه مرو
هوش مصنوعی: از دامن یک انسان آزاد و بزرگ دور نشو، زیرا همانطور که قافله‌ای از راهی می‌گذرد، نشانی از خود به جا می‌گذارد.