گنجور

غزل شمارهٔ ۵۰۳۴

با صبح روگشاده تر ازآفتاب باش
ازهر که دم شمرده زند در حساب باش
خواهی درست ازآب برآید سبوی تو
خاموش چون پیاله به بزم شراب باش
خونهای گرم زود به هم جوش می زنند
چون بر خوری به سوخته جانان کباب باش
هر ماه نو که گوشه ابرو کند بلند
از غیب اشاره ای است که پا دررکاب باش
چون در سر تو دیده عبرت پذیر نیست
در عین نوبهار چو نرگس به خواب باش
هرچند آب خضر رود در رکاب تو
در چشم خلق تشنه جگر چون سراب باش
یکرنگ می شوند به هم زود میکشان
با هر که خون خویش خورد هم شراب باش
گر هست قابلیت ذاتی ترا چو لعل
امیدوار تربیت آفتاب باش
از پیچ و تاب رشته به وصل گهر رسید
در عین بحر، موجه پرپیچ و تاب باش
از خانه شکسته بلا می کند حذر
در رهگذار سیل حوادث خراب باش
گر هست در دماغ ترا باد نخوتی
آماده شکستن خود چون حباب باش
هرگاه سایه تونهد رو به کوتهی
آماده زوال خود ای آفتاب باش
پروانه کامیاب شد از روی گرم شمع
چون یار بی حجاب شود بی حجاب باش
فردی که باطل است ندارد شکستنی
صائب شکسته چون ورق انتخاب باش

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

با صبح روگشاده تر ازآفتاب باش
ازهر که دم شمرده زند در حساب باش
هوش مصنوعی: با صبح به روشنی و شادابی بیدار شو و مثل آفتاب درخشان باش و از هر کسی که درباره‌ات قضاوت می‌کند، مطمئن و حساب شده رفتار کن.
خواهی درست ازآب برآید سبوی تو
خاموش چون پیاله به بزم شراب باش
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی که آب درون سبوی تو به درستی بیرون بیاید، باید همچون پیاله‌ای در مراسم شراب‌نوشی بی‌صدا و آرام باشی.
خونهای گرم زود به هم جوش می زنند
چون بر خوری به سوخته جانان کباب باش
هوش مصنوعی: خون‌های گرم سریعاً به هم واکنش نشان می‌دهند، مانند کبابی که بر روی آتش تهیه می‌شود و به خاطر عشق به معشوق به جوش می‌آید.
هر ماه نو که گوشه ابرو کند بلند
از غیب اشاره ای است که پا دررکاب باش
هوش مصنوعی: هر بار که ماه جدیدی آغاز می‌شود و ابروها به سمت بالا کشیده می‌شوند، نشانه‌ای از غیب است که حاکی از آمادگی و حرکت به سوی هدفی ویژه است.
چون در سر تو دیده عبرت پذیر نیست
در عین نوبهار چو نرگس به خواب باش
هوش مصنوعی: زمانی که در وجود تو قابلیت درک عبرت وجود ندارد، حتی در اوج بهار نیز مانند نرگس در خواب خواهی بود.
هرچند آب خضر رود در رکاب تو
در چشم خلق تشنه جگر چون سراب باش
هوش مصنوعی: هرچند که آب حیات و خوشبختی همیشه در کنار توست، اما برای مردم عادی، تو تنها یک سراب به نظر می‌رسی که نمی‌توانند به آن برسند.
یکرنگ می شوند به هم زود میکشان
با هر که خون خویش خورد هم شراب باش
هوش مصنوعی: به سرعت با افرادی که با آن‌ها خویشاوندی دارند و خون هم را می‌خورند، رابطه برقرار می‌کنند و مثل یکدیگر می‌شوند؛ همچنین این افراد باید مانند شراب خوب و دلنشین باشند.
گر هست قابلیت ذاتی ترا چو لعل
امیدوار تربیت آفتاب باش
هوش مصنوعی: اگر توانایی ذاتی در وجود تو وجود دارد، مانند لعل، باید مانند آفتاب پرورش یابی و به کمال برسی.
از پیچ و تاب رشته به وصل گهر رسید
در عین بحر، موجه پرپیچ و تاب باش
هوش مصنوعی: با دقت و مهارت، از مشکلات و چالش‌های پیش‌رو عبور کن تا در نهایت به هدف و خواسته‌ات برسی. در این مسیر حتی اگر با موانع و پیچیدگی‌ها روبه‌رو شوی، باز هم باید پیوسته و با اراده پیش بروی.
از خانه شکسته بلا می کند حذر
در رهگذار سیل حوادث خراب باش
هوش مصنوعی: از خانه‌ای که ویران شده مراقبت کن و در برابر سیلاب حوادث با استقامت و استحکام بایست.
گر هست در دماغ ترا باد نخوتی
آماده شکستن خود چون حباب باش
هوش مصنوعی: اگر در وجود تو شعاعی از خودخواهی و تکبر وجود دارد، باید مانند حبابی باشی که در هر لحظه آماده‌ی شکست و فرو ریختن است.
هرگاه سایه تونهد رو به کوتهی
آماده زوال خود ای آفتاب باش
هوش مصنوعی: هر زمان که سایه‌ات شروع به نازک شدن و کوتاه شدن کرد، آماده باش تا افول و کم‌رنگ شدن خودت را به همراه داشته باشد. ای آفتاب، تو باید مراقب این نشانه‌ها باشی.
پروانه کامیاب شد از روی گرم شمع
چون یار بی حجاب شود بی حجاب باش
هوش مصنوعی: پروانه به خاطر گرمای شمع به موفقیت رسید، درست همان‌طور که یار وقتی بی‌پوشش می‌شود، زیبایی‌اش نمایان می‌شود. بنابراین، مانند یار، باید بی‌پرده و آزاد بود.
فردی که باطل است ندارد شکستنی
صائب شکسته چون ورق انتخاب باش
هوش مصنوعی: شخصی که راه باطل را پیش می‌گیرد هرگز در برابر مشکلات و چالش‌ها شکست نمی‌خورد. صائب، به ما یادآوری می‌کند که مانند ورق، ناپایدار و آسیب‌پذیر باشیم و همیشه در انتخاب‌های خود دقت کنیم.