گنجور

غزل شمارهٔ ۴۴۴۹

صحبت به حریفان سیه کار مدارید
بر روی سخن آینه تار مدارید
ظاهر نشود در دل نادان اثر حرف
در پیش نفس آینه تار مدارید
چون خامه قدم جفت نمایید درین راه
در سیر وسفر عادت پرگار مدارید
خون می چکد ازغنچه لب بسته درین باغ
کاری به سراپرده اسرار مدارید
شیرازه اوراق دل آن موی میان است
زنهار که دست از کمر یار مدارید
چون شمع اگر سوز شما عاریتی نیست
پروای دم سرد خریدار مدارید
گر آینه جان شما ساده ز نقش است
اندیشه گردوغم زنگار مدارید
چون سایه سبکسیر بود دولت دنیا
با سایه اقبال هماکار مدارید
با تاج زر از گریه نیاسود دمی شمع
راحت طمع از دولت بیدار مدارید
مفتاح نهانخانه دل قفل خموشی است
اوقات خود آشفته به گفتار مدارید
سیلاب حواس است نظر های پریشان
آیینه خود بر سر بازار مدارید
بازیچه امواج بود کشتی خالی
دل را ز غم و درد سبکبار مدارید
بر سرو تهیدست خزان دست ندارد
از بی ثمری بر دل خود بار مدارید
در گوشه چشم است نهان فتنه دوران
با گوشه نشینان جهان کار مدارید
کوهی که بلندست نگردد کم ازو برف
با همت عالی غم دستار مدارید
گر هست هوای گل بی خار شما را
خاری که درین راه بود خوار مدارید
چون صائب اگر موی شکافید درین بزم
دست از کمر رشته زنار مدارید

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

صحبت به حریفان سیه کار مدارید
بر روی سخن آینه تار مدارید
هوش مصنوعی: بدی‌ها و ناپاکی‌ها را با دیگران مطرح نکنید و در گفت‌وگوهای خود، به مسائل روشن و واضح توجه داشته باشید.
ظاهر نشود در دل نادان اثر حرف
در پیش نفس آینه تار مدارید
هوش مصنوعی: آدم نادان نمی‌تواند تأثیر حرف‌ها را در دل خود حس کند، پس سعی کنید حرف‌هایی که می‌زنید به گونه‌ای باشد که در دل نفوس تاریک و ناپاک تأثیر نگذارد.
چون خامه قدم جفت نمایید درین راه
در سیر وسفر عادت پرگار مدارید
هوش مصنوعی: وقتی به سفر و راه رفتن مشغولید، مانند قلمی باشید که با دقت و هوشیاری قدم برمی‌دارد و هرگز از عادت‌های گذشته خود فاصله نگیرید.
خون می چکد ازغنچه لب بسته درین باغ
کاری به سراپرده اسرار مدارید
هوش مصنوعی: در این باغ، غنچه‌ای که دهانش بسته است، از آن خون می‌چکد. پس به رازها و اسرار این مکان کاری نداشته باشید.
شیرازه اوراق دل آن موی میان است
زنهار که دست از کمر یار مدارید
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به وضوح بیان می‌کند که موهای میان یار، بخشی از دل و احساسات او را شکل می‌دهند و به ما توصیه می‌کند که هرگز ارتباط خود را با معشوق قطع نکنیم. این شعر بر اهمیت و ارزش عاطفی ارتباطات در زندگی تأکید می‌کند.
چون شمع اگر سوز شما عاریتی نیست
پروای دم سرد خریدار مدارید
هوش مصنوعی: مانند شمعی باشید که اگر سوختن شما به خاطر دیگران باشد، نگران سرما و بی‌توجهی کسانی که از شما بهره‌برداری می‌کنند، نباشید.
گر آینه جان شما ساده ز نقش است
اندیشه گردوغم زنگار مدارید
هوش مصنوعی: اگر آینه‌ی وجود شما پاک و بی‌نقش باشد، نباید ذهن‌تان را با غم و اندوه آلوده کنید.
چون سایه سبکسیر بود دولت دنیا
با سایه اقبال هماکار مدارید
هوش مصنوعی: زمانی که نعمت و خوشبختی به سرعت و به آسانی به دست می‌آید، باید مراقب باشید که به راحتی به دست آمده است و به همین خاطر نباید به آن وابسته شوید.
با تاج زر از گریه نیاسود دمی شمع
راحت طمع از دولت بیدار مدارید
هوش مصنوعی: با وجود اینکه با تاج طلا بر سرم هستم و از گریه لحظه‌ای آرام نگرفته‌ام، ای شمع آرامش، امیدوار نباشید که از خوشبختی بیدار خواهید شد.
مفتاح نهانخانه دل قفل خموشی است
اوقات خود آشفته به گفتار مدارید
هوش مصنوعی: رازهای دل با سکوت محفوظ می‌مانند، بنابراین در زمان‌های آشفته، با صحبت کردن دلخوری‌ها و ناآرامی‌ها را بیشتر نکنید.
سیلاب حواس است نظر های پریشان
آیینه خود بر سر بازار مدارید
هوش مصنوعی: آشفتگی افکار مانند جریان آب است؛ بنابراین، در هنگام توجه به خود، در شلوغی زندگی مراقب باشید و اجازه ندهید افکار شما را به هم بریزد.
بازیچه امواج بود کشتی خالی
دل را ز غم و درد سبکبار مدارید
هوش مصنوعی: کشتی خالی دل مانند بازیچه‌ای در میان امواج دریا است. آن را به حال خود رها کنید و از غم و درد آزادش کنید تا سبک و بی‌وزن باشد.
بر سرو تهیدست خزان دست ندارد
از بی ثمری بر دل خود بار مدارید
هوش مصنوعی: بر درخت بی‌ثمر در فصل خزان، اثر و نشانه‌ای از بی‌ثمری وجود ندارد؛ بنابراین، بر دل خود بار نگذارید و غم و اندوه را به خود تحمیل نکنید.
در گوشه چشم است نهان فتنه دوران
با گوشه نشینان جهان کار مدارید
هوش مصنوعی: در گوشه چشم، حوادث و مشکلات زمان پنهان شده‌اند؛ پس به زندگی افرادی که در کنج نشسته‌اند، سر و کار نداشته باشید.
کوهی که بلندست نگردد کم ازو برف
با همت عالی غم دستار مدارید
هوش مصنوعی: کوهی که بسیار بلند است، هرگز از برف پوشیده نخواهد شد. پس نباید از تلاش و اراده خود غافل شوید و غم به دل راه دهید.
گر هست هوای گل بی خار شما را
خاری که درین راه بود خوار مدارید
هوش مصنوعی: اگر در جستجوی عشق و زیبایی هستید، نباید به موانع و مشکلاتی که در این مسیر وجود دارد، بی‌توجه باشید و آن‌ها را کوچک بشمارید. باید ارزش و اهمیت آن‌ها را درک کنید و خطری که ممکن است به وجود بیاورند را جدی بگیرید.
چون صائب اگر موی شکافید درین بزم
دست از کمر رشته زنار مدارید
هوش مصنوعی: اگر مثل صائب در این جشن و بزم، موی خود را شکافتی، هرگز دست از کمر این رشته نگیر.