صائبغزل شمارهٔ ۳۹۹۰
ستم به عهد تو از چرخ کس نشان ندهد
که چشم شوخ تو فرصت به آسمان ندهد
حریف توسن سرکش نمی توان گردید
همان به است هوس را کسی عنان ندهد
فریب عجز ز قد دوتای چرخ مخور
که بی کمین به کسی پشت چون کمان ندهد
فلک به شکرگزاران نمی کند اقبال
خسیس راه فضولی به مهمانها ندهد
به گفتگوی ملایم فریب خصم مخور
که دوربین به زبان مار را امان ندهد
مکن توقع مغز از سپهر سفله نهاد
که یک شکم به هماسیر استخوان ندهد
ز کجروی تو مقید به رهبری ورنه
به تیر راست هدف را کسی نشان ندهد
فراغبال ز مرغان آن چمن مطلب
که جوش لاله وگل راه باغبان ندهد
زیاده است ز دخل بهار خرج خزان
خوش آن که دل به تماشای بوستان ندهد
درین ریاض محال است سرخ رو گردد
چو گل کسی که سر خود به دوستان ندهد
دل درست نگردد شکار طول امل
گهر نسفته عنان را به ریسمان ندهد
چه حاجت است معرف فلک سواران را
که مهر را به سر انگشت کس نشان ندهد
چوخضر سبز شود هرکجا گذارد پای
کسی که آب رخ فقر را به نان ندهد
خوشم به وقت خوش از نعمت جهان صائب
بهشت را کسی از دست رایگان ندهد
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ستم به عهد تو از چرخ کس نشان ندهد
که چشم شوخ تو فرصت به آسمان ندهد
هوش مصنوعی: ستم به وعده تو از فلک هیچ نشانه‌ای نخواهد داد، زیرا چشمان بازیگوش تو اجازه نمی‌دهند تا کسی به آسمان نگاه کند.
حریف توسن سرکش نمی توان گردید
همان به است هوس را کسی عنان ندهد
هوش مصنوعی: برای کنترل و مهار کردن خواسته‌ها و تمایلات سرکش، نباید به آن‌ها اجازه‌ی جولان داد. بهترین راه این است که به خواسته‌ها و هوس‌ها آزادی ندهیم تا به راحتی ما را تحت تأثیر قرار ندهند.
فریب عجز ز قد دوتای چرخ مخور
که بی کمین به کسی پشت چون کمان ندهد
هوش مصنوعی: به دام کمبودی که به خاطر دوار زندگی ایجاد می‌شود، گرفتار نشو؛ زیرا در کمین هیچ‌کس، به خوبی و به طور ناگهانی، مانند تیر کمان نمی‌تواند حمله کند.
فلک به شکرگزاران نمی کند اقبال
خسیس راه فضولی به مهمانها ندهد
هوش مصنوعی: آسمان به افرادی که شکرگزاری می‌کنند، چهره‌ی خوش نشان نمی‌دهد و کسی که بخیل باشد، اجازه نمی‌دهد به مهمانها راهی پیدا کنند.
به گفتگوی ملایم فریب خصم مخور
که دوربین به زبان مار را امان ندهد
هوش مصنوعی: به مکالمات نرم و دوستانه توجه کن و فریب دشمن را نخور، زیرا که زبان دشمن هرگز به تو اجازه نمی‌دهد که به راحتی حرف بزنی.
مکن توقع مغز از سپهر سفله نهاد
که یک شکم به هماسیر استخوان ندهد
هوش مصنوعی: از افراد پست و بی‌ارزش نباید انتظار داشته باشی که چیزهای ارزشمند و عمیق ارائه دهند، چون آن‌ها حتی نمی‌توانند نیازهای ابتدایی خود را به درستی برآورده کنند.
ز کجروی تو مقید به رهبری ورنه
به تیر راست هدف را کسی نشان ندهد
هوش مصنوعی: اگر از مسیر درست منحرف شوی و به رهبری و هدایت نیاز پیدا کنی، در غیر این صورت هیچ‌کس نمی‌تواند به صورت صحیح هدف را به تو نشان دهد.
فراغبال ز مرغان آن چمن مطلب
که جوش لاله وگل راه باغبان ندهد
هوش مصنوعی: در اینجا به این موضوع اشاره شده است که برای فراغت و آرامش خاطر، نباید انتظار داشت که پرندگان آن باغ و چمن به راحتی پرواز کنند، زیرا شور و شوق لاله و گل اجازه نمی‌دهد باغبان به خوبی کار کند و از زیبایی‌های گل‌ها بهره‌مند شود. به عبارت دیگر، هر چیز زیبایی نیازمند تلاش و زحمت است و نمی‌توان صرفاً به خوشی‌های ظاهری دل خوش کرد.
زیاده است ز دخل بهار خرج خزان
خوش آن که دل به تماشای بوستان ندهد
هوش مصنوعی: بیش از درآمد بهار، هزینه‌های پاییز وجود دارد؛ خوشا به حال کسی که دلش را به تماشای باغ ندهد.
درین ریاض محال است سرخ رو گردد
چو گل کسی که سر خود به دوستان ندهد
هوش مصنوعی: در این باغ، کسی که خود را به دوستان ندهد، هرگز همچون گل سرخ نخواهد درخشید و سرخ رو نخواهد شد.
دل درست نگردد شکار طول امل
گهر نسفته عنان را به ریسمان ندهد
هوش مصنوعی: دل نمی‌تواند به دام آرزوهای طولانی بیفتد، چرا که گوهرهای نایاب در خود را به آسانی در دسترس نمی‌گذارد.
چه حاجت است معرف فلک سواران را
که مهر را به سر انگشت کس نشان ندهد
هوش مصنوعی: نیازی به معرفی آسمانیان نیست، چرا که عشق و محبت خود به روشنی در دل‌ها نمایان است و نیازی به علامت‌گذاری ندارد.
چوخضر سبز شود هرکجا گذارد پای
کسی که آب رخ فقر را به نان ندهد
هوش مصنوعی: هر جا که کسی به فقر اجازه ندهد و نگذارد که آب و نانی به او نرسد، مانند خضر سبز و زندگی‌بخش خواهد شد.
خوشم به وقت خوش از نعمت جهان صائب
بهشت را کسی از دست رایگان ندهد
هوش مصنوعی: من از لذت‌های دنیا در اوقات خوش بسیار خوشحالم و هیچ‌کس به راحتی و بی‌دلیل به بهشت که نعمتی است ارزشمند، دست نخواهد زد.