گنجور

غزل شمارهٔ ۳۴۵۴

چشم بیدار چراغ سر بالین باشد
خواب در پله مرگ است چو سنگین باشد
درد بیمار ترا باعث تسکین باشد
خواب خود بستر خار است چو سنگین باشد
شوخی حسن عیان می شود از پرده شرم
برق در ابر محال است به تمکین باشد
همه شب فیض چو پروانه به گردش گردد
هر که را داغ چراغ سر بالین باشد
عشق در طینت آدم رگ گردن نگذاشت
استخوان مغز شود درد چو سنگین باشد
حسن را جبهه واکرده به تاراج دهد
خنده گل سبب جرأت گلچین باشد
دولت سنگدلان زود بسر می آید
سیل در کوه محال است به تمکین باشد
مهر زن بر لب گفتار کزاین مرده دلان
مرده ای نیست که شایسته تلقین باشد
بی نیازی است که در یوزه کند از در خلق
هرکه را چشم ز گفتار به تحسین باشد
گل مستور اگر از خار دو صد نیش خورد
به ازان است که در دامن گلچین باشد
بیستون لنگر بیتابی فرهاد نشد
خواب را تلخ کند کار چو شیرین باشد
غنچه در پوست سرانجام بهاران دارد
عشرت روی زمین در دل غمگین باشد
حرص از قامت خم گشته دو بالا گردد
خار چون خشک شود بیش شلایین باشد
خنده کبک اگر سر به ته بال کشد
باد در پنجه گیرایی شاهین باشد
فرد خورشید سزاوار خط باطل نیست
حیف ازان جبهه نباشد که پر از چین باشد؟
طاق ابروی تو پیوسته بود بر سر جنگ
جبهه تیغ محال است که بی چین باشد
یوسف آن نیست که در چاه بماند صائب
می دود گرد جهان فکر چو رنگین باشد

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چشم بیدار چراغ سر بالین باشد
خواب در پله مرگ است چو سنگین باشد
هوش مصنوعی: چشم بیدار مانند چراغی در کنار تخت خواب است، اما وقتی که خواب سنگین است، انسان در آستانه مرگ قرار دارد.
درد بیمار ترا باعث تسکین باشد
خواب خود بستر خار است چو سنگین باشد
هوش مصنوعی: درد و رنج بیمار می‌تواند باعث آرامش او شود. وقتی خواب نامناسب و غیر راحتی داشته باشد، احساسش مانند خوابیدن روی بستر خاری است که به او سختی می‌دهد.
شوخی حسن عیان می شود از پرده شرم
برق در ابر محال است به تمکین باشد
هوش مصنوعی: خنده و جوانمردی حسن نمایان می‌شود و از شرم پنهان نمی‌ماند، مانند اینکه در ابر، رعد و برق نتواند آرامش بگیرد.
همه شب فیض چو پروانه به گردش گردد
هر که را داغ چراغ سر بالین باشد
هوش مصنوعی: هر شب، همچون پروانه‌ای که دور شعله می‌چرخد، افرادی که دچار عشق و اشتیاق هستند، به دور زیبایی و نور عشق می‌گردند.
عشق در طینت آدم رگ گردن نگذاشت
استخوان مغز شود درد چو سنگین باشد
هوش مصنوعی: عشق در طبیعت انسان، جایی برای سختی و درد باقی نمی‌گذارد و اگر انسان احساس سنگینی کند، نشان می‌دهد که این عشق عمیق و حقیقی است.
حسن را جبهه واکرده به تاراج دهد
خنده گل سبب جرأت گلچین باشد
هوش مصنوعی: زیبایی، با ظرافت و زیبایی خود را به نمایش می‌گذارد تا دل‌ها را به تسخیر درآورد، چرا که خندیدن گل‌ها و خوش‌بویی آن‌ها به گلچین انگیزه و شجاعت می‌دهد تا از زیبایی‌ها بهره‌برداری کند.
دولت سنگدلان زود بسر می آید
سیل در کوه محال است به تمکین باشد
هوش مصنوعی: سرنوشت کسانی که دل‌های سخت و بی‌احساس دارند، به سرعت به پایان می‌رسد. در حالی که کوه، جایی است که طغیان و سیل به آن نمی‌رسد و نمی‌تواند به راحتی مقاومت کند.
مهر زن بر لب گفتار کزاین مرده دلان
مرده ای نیست که شایسته تلقین باشد
هوش مصنوعی: زن با مهری که بر لب دارد می‌گوید: از این مردان بی‌روح، کسی نیست که لایق گرفتن نصیحت و یادآوری باشد.
بی نیازی است که در یوزه کند از در خلق
هرکه را چشم ز گفتار به تحسین باشد
هوش مصنوعی: روح بی نیاز، از درگاه مردم دوری می‌کند، زیرا تنها کسی که منتظر شنیدن کلمات مثبت و تحسین‌آمیز است، به آن توجه می‌کند.
گل مستور اگر از خار دو صد نیش خورد
به ازان است که در دامن گلچین باشد
هوش مصنوعی: اگر گل زیبا از خارهای زیاد آسیب ببیند، بهتر است تا اینکه در دامن کسی که آن را می‌چیند، نرود.
بیستون لنگر بیتابی فرهاد نشد
خواب را تلخ کند کار چو شیرین باشد
هوش مصنوعی: بیستون، جایی است که فرهاد به خاطر عشقش به شیرین به سختی در تلاش بود و استراحت نکرد. اگر کار و تلاش شیرین باشد، خواب و استراحت نمی‌تواند تلخ و ناگوار باشد.
غنچه در پوست سرانجام بهاران دارد
عشرت روی زمین در دل غمگین باشد
هوش مصنوعی: غنچه‌ای که درون خود جوانه دارد، در نهایت بهار را به ارمغان می‌آورد. اما زندگی شاد بر روی زمین ممکن است در دل انسان‌های غمگین وجود داشته باشد.
حرص از قامت خم گشته دو بالا گردد
خار چون خشک شود بیش شلایین باشد
هوش مصنوعی: اگر انسان به حرص دچار شود، به تدریج به خمیدگی می‌افتد و همچون خار که زمانی خشک و بی‌فایده می‌شود، به زوال می‌رسد. اگر حرص برطرف شود، زندگی رونق می‌یابد و به حالت اولیه خود برمی‌گردد.
خنده کبک اگر سر به ته بال کشد
باد در پنجه گیرایی شاهین باشد
هوش مصنوعی: اگر کبکی بخندد و در این حال بال‌هایش را به سمت زمین بکشاند، نشان‌دهنده این است که به زودی خطر و تهدیدی مانند یک شاهین قدرتمند او را تهدید خواهد کرد.
فرد خورشید سزاوار خط باطل نیست
حیف ازان جبهه نباشد که پر از چین باشد؟
هوش مصنوعی: انسانی که درخشان و با فضیلت است، شایسته‌ی خطا و اشتباه نیست. افسوس که پیشانی او نباید پر از چین و چروک باشد، چرا که این نشان‌دهنده‌ی نگرانی و رنج اوست.
طاق ابروی تو پیوسته بود بر سر جنگ
جبهه تیغ محال است که بی چین باشد
هوش مصنوعی: استخوان‌های ابروی تو همیشه مانند سپری است که در میدان جنگ قرار دارد، و ممکن نیست که بدون چین و چروک باشد.
یوسف آن نیست که در چاه بماند صائب
می دود گرد جهان فکر چو رنگین باشد
هوش مصنوعی: یوسف کسی نیست که در چاه بماند؛ به این معنی که شخص باید از مشکلات و موانع عبور کند و به سمت موفقیت برود. همان‌طور که افکار انسان ممکن است مانند رنگی زیبا و جذاب باشند، او نیز باید برای رسیدن به هدف‌هایش در تلاش باشد.