گنجور

غزل شمارهٔ ۳۴۴۳

دل ازان دورتر افتاده که واصل باشد
یار وحشی تر ازان است که در دل باشد
چهره لیلی اگر پرده شرمی دارد
چه ضرورست که زندانی محمل باشد؟
عشق در وصل همان پرده نشین ادب است
موج در بحر مقید به سلاسل باشد
عاقبت خال لب لعل تو از خط شد سبز
ریشه در سنگ کند تخم چو قابل باشد
خون بیدرد شود قسمت خاک آخر کار
خون ما نیست که گلگونه قاتل باشد
در مقامی که کماندار بود هوش ربا
جای رحم است بر آن صید که غافل باشد
دوری راه تو از خواب گران است، ارنه
چشم بیدار دل آیینه منزل باشد
دل دریایی ما تشنه طوفان بلاست
لنگر کشتی ما دوری ساحل باشد
مرگ سیماب سبکسیر بود آسایش
دوزخ راهروان راحت منزل باشد
حرف باطل ز دل آن به که نیاید به زبان
سحر خوب است نهان در چه بابل باشد
داده ابر بود هر چه ز دریا یابی
جود اهل کرم از کیسه سایل باشد
استقامت بود از خاک نهادان مطلوب
عیب دیوار در آن است که مایل باشد
طمع جود ازین حبه ربایان غلط است
خرج این طایفه از کیسه سایل باشد
کاهلان خود گره کار پریشان خودند
ورنه این راه نه راهی است که مشکل باشد
نیست ممکن رود پیچ و خم دوری ازو
راه هرچند که پیوسته به منزل باشد
در نگشاده بود گوش بر آواز سؤال
دست ارباب کرم بر لب سایل باشد
به ادب باش که در دفتر ایجاد جهان
هیچ فردی نتوان یافت که باطل باشد
خود فروشان ز خریدار توانگر نشوند
شمع را نعل در آتش پی محفل باشد
می رسد روزی ناقص به تمامی صائب
می خورد ماه دل خویش چو کامل باشد

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دل ازان دورتر افتاده که واصل باشد
یار وحشی تر ازان است که در دل باشد
هوش مصنوعی: دل انسان از محبوبی که دور است، بیشتر بی‌خبر و غافل می‌شود، به‌طوری‌که اگر او نزدیک باشد، انسان به راحتی نمی‌تواند او را درک کند. محبت او چنان پرجاذبه و غریب است که در دل انسان نسبت به او فاصله بیشتری احساس می‌شود.
چهره لیلی اگر پرده شرمی دارد
چه ضرورست که زندانی محمل باشد؟
هوش مصنوعی: اگر چهره لیلی به خاطر حیا پنهان است، چرا باید در یک محمل محصور و محدود باشد؟
عشق در وصل همان پرده نشین ادب است
موج در بحر مقید به سلاسل باشد
هوش مصنوعی: عشق در زمانی که معشوق در دسترس باشد، همانند رعایت آداب و رسوم است. مانند موجی که در دریا به زنجیرهایی متصل است و نمی‌تواند آزادانه حرکت کند.
عاقبت خال لب لعل تو از خط شد سبز
ریشه در سنگ کند تخم چو قابل باشد
هوش مصنوعی: در نهایت، خال لب لعل تو به رنگ سبز درآمد و ریشه‌اش در سنگ شد، هرگاه موجودی پیدا شود که لایق باشد، تخم‌گذاری می‌کند.
خون بیدرد شود قسمت خاک آخر کار
خون ما نیست که گلگونه قاتل باشد
هوش مصنوعی: در پایان کار، خون ما به خاک تبدیل خواهد شد و این خون ما نیست که دل‌تنگ و غمگین است، بلکه این قاتل است که چهره‌ای زیبا و معصوم دارد.
در مقامی که کماندار بود هوش ربا
جای رحم است بر آن صید که غافل باشد
هوش مصنوعی: در موقعیتی که کماندار آمادگی برای تیراندازی دارد، جایی برای احساس رحمت وجود ندارد و شکار باید به هوش باشد، زیرا اگر غافل باشد، ممکن است گرفتار شود.
دوری راه تو از خواب گران است، ارنه
چشم بیدار دل آیینه منزل باشد
هوش مصنوعی: دوری از تو باعث سختی و سنگینی خواب می‌شود، اما اگر دلی بیدار باشد، می‌تواند به خوبی تو را ببیند و درک کند.
دل دریایی ما تشنه طوفان بلاست
لنگر کشتی ما دوری ساحل باشد
هوش مصنوعی: دل ما همچون دریاست که تشنه لحظات سخت و چالش‌برانگیز است و از این رو، کشتی زندگی‌مان باید از ساحل دور بماند.
مرگ سیماب سبکسیر بود آسایش
دوزخ راهروان راحت منزل باشد
هوش مصنوعی: مرگ مانند سیابی است که به سرعت می‌گذرد و می‌تواند برای کسانی که در راه زندگی می‌کوشند، آرامش و راحتی به ارمغان بیاورد. زندگی در دوزخ برای عابران آن به منزلی راحت و آرام تبدیل می‌شود.
حرف باطل ز دل آن به که نیاید به زبان
سحر خوب است نهان در چه بابل باشد
هوش مصنوعی: بهتر است که حرف‌های بی‌اساس و بی‌محتوا از دل به زبان نیاید، زیرا کلام نیک و دل‌پذیر مانند سحری است که باید در دل نهان بماند، حتی اگر در جایی دور باشد.
داده ابر بود هر چه ز دریا یابی
جود اهل کرم از کیسه سایل باشد
هوش مصنوعی: هر چه از دریا به دست آوری، ناشی از generosity و بخشندگی کسانی است که کرم دارند، درست مانند بارانی که ابرها می‌بارند.
استقامت بود از خاک نهادان مطلوب
عیب دیوار در آن است که مایل باشد
هوش مصنوعی: در اینجا به مفهوم استقامت و پایداری اشاره شده است. مانند دیواری که اگر کج باشد، استقامت خود را از دست می‌دهد و برای رسیدن به هدف، ثبات و استحکام لازم است. اگر هدفی کج و ناپایدار باشد، نهایتاً دچار مشکل خواهد شد. در واقع، برای استحکام داشتن در زندگی و در هر کار، باید بر اصول درست و صحیح ایستاد.
طمع جود ازین حبه ربایان غلط است
خرج این طایفه از کیسه سایل باشد
هوش مصنوعی: انتظار داشتن از افرادی که به طمع مال دیگران هستند، نادرست است. کمک و بخشش این گروه از ثروت دیگران تأمین می‌شود.
کاهلان خود گره کار پریشان خودند
ورنه این راه نه راهی است که مشکل باشد
هوش مصنوعی: تنبل‌ها خود عامل مشکلاتشان هستند، در غیر این صورت این مسیر، مسیری نیست که دشوار باشد.
نیست ممکن رود پیچ و خم دوری ازو
راه هرچند که پیوسته به منزل باشد
هوش مصنوعی: امکان ندارد که از کسی که به او وابسته‌ای، دور شوی و در عین حال همیشه به مقصد برسی. هرچقدر هم که راه را با پیچ و خم بگذرانید، جدایی از او ممکن نیست.
در نگشاده بود گوش بر آواز سؤال
دست ارباب کرم بر لب سایل باشد
هوش مصنوعی: گوشش به صدای سؤال گشوده نشده بود، ولی دست آن بندهِ خیر و رحمت بر دهان درخواست‌کننده بود.
به ادب باش که در دفتر ایجاد جهان
هیچ فردی نتوان یافت که باطل باشد
هوش مصنوعی: با احترام و نزاکت رفتار کن، زیرا در این دنیای پر از تنوع، هیچ کس را نمی‌توان یافت که به طور کامل نادرست یا بی‌ارزش باشد.
خود فروشان ز خریدار توانگر نشوند
شمع را نعل در آتش پی محفل باشد
هوش مصنوعی: افراد خودفروش نمی‌توانند از خریداران ثروتمند بهره‌ای ببرند، همان‌طور که شمع نمی‌تواند در آتش نعل قرار گیرد و در عین حال برای محفل نورافشانی کند.
می رسد روزی ناقص به تمامی صائب
می خورد ماه دل خویش چو کامل باشد
هوش مصنوعی: روزی خواهد رسید که دلی عاشق به کمال خواهد رسید و در آن زمان، عشق خود را به طور کامل تجربه خواهد کرد.