اگر غفلت از یاد معشوق دل ما را همچون سنگ خارا سخت و خشن می کند، درد عشق جوانمردانه دلِ سخت شده ما را پیدا می کند و نرم با طراوت می کند

صیقل دادن آینه دل موجب این شد که نفسِ انسان در آن، خود و زشتی هایش را تمام قد ببیند و این حقیقت باعث رسوایی و بی آبرویی اش گردد. پس پدیدار شدن آینه دل برای نفسِ پُر آلایشِ او هیچ صرفه ای نداشت.( 'رسوا' اول به معنی بی آبرو شدن است و 'رسوا' دوم به معنی پدیدار شدن و افشا گشتن است)

دیدن اینکه این دنیا و تمام چیزهای آن، فانی و گذرنده است باعث این اشارت درونی می شود که دل به چیزهای فانی و زود گذر نبندد.  بساط: هر چیز گستردنی مثل سفره و فرش.  زودسیر: سریع گذرنده. عالم اِمکان: هر چیز به جز ذات خداوند

اگر تو با اتفاقاتِ حیرت آوری که خارج از حیطه منطق و عقل مادی است برای ما روشنگری نمی کردی، چه اتفاق دیگری می توانست لوح دل ما را ساده و خالی از تصویرهای آرزومندی کند.

اگر ما به عنوان قطره از دریای وحدت او به دریای کثرت و آشفتگی بیوفتیم، خیالِ دور کننده یار با راندنِ خیال های توهمی ما را دوباره به خلوتِ تنهایی با خودش برمیگرداند.                                                                      دور گرد: دور کننده

اگر ابر آسمانِ دل قطره ما را با تلخکامی از دریای وحدت جدا کند و به سوی خود برد. دوباره همان ابر، قطره جدا افتاده را با شیرینی به آن دریا باز می گرداند

کدامین فریب و نیرنگ می تواند بیشتر از این باشد که کسانی که نیازی به این دنیا ندارند در اثر نا آگاهی احساسِ  نیاز به دنیا می کنند و حقیقت وجود خود را با بیگاری برای دنیا خرج می کنند و از دست می دهند.

خداوند چشمانِ مست و خمار معشوق را از چشم زخم مصون دارد که این چشمان در هر چرخشی که می کنند نگاهِ ما را مستِ تماشای خود می کنند

همین معشوقی که روزِ گرم وصال ما را تبدیل به شبِ سرد هجران کرد، اگر اراده کند، وجود ما را به داغیِ آفتابی که زینت بخش آسمان است می کند

همانطور که دندانه های شانه روزنی به زلف باز می کنند، من هم روزنی به دلِ معشوق پیدا می کنم. ولی همانطور که زلفِ لطیف، چالاکانه خود را از سرِ شانه وا می کند. یار هم همانطور من را از سر خود وا می کند و از من دور می شود.

ای صائب بر من چنین معلوم شده است، که بلایا و رنج های که از طرف معشوق به ما می رسد. به خاطر این حکمت است، که وجود ما را برای مهمانی بهتر و والاتری آماده کند.