صائب تبریزیغزل شمارهٔ ۳۱۳۰
دل ظالم از آب چشم مظلومان نیندیشد
ز اشک هیزم تر آتش سوزان نیندیشد
چه پروا دارد از سنگ ملامت هر که مجنون شد؟
که از کوه گران سیل سبک جولان نیندیشد
دهد در دامن خود لاله و گل جای شبنم را
عذار شرمناک از دیده حیران نیندیشد
خط پاکی است از موج حوادث چرب نرمیها
که چون هموار گردد تیغ از سوهان نیندیشد
خیانت بر تو دارد تلخ یاد روز محشر را
که هر کس خود حساب افتاد از دیوان نیندیشد
شود فرمانروا در مصر عزت پاکدامانی
که همچون ماه کنعان از چه و زندان نیندیشد
به ابراهیم ادهم فقر از شاهی گوارا شد
که طوفان دیده از تردستی باران نیندیشد
زبی برگان خزان سنگدل رنگی نمی دارد
زرهزن هر که چون شمشیر شد عریان نیندیشد
فروغ عاریت از هر نسیمی می شود لرزان
چراغ لاله از افشاندن دامان نیندیشد
زدست ناتوانان هیچ دستی نیست بالاتر
درین پیکار زال از رستم دستان نیندیشد
شود رطل گران دریاکشان را لنگر تمکین
نهنگ پر دل از بدمستی طوفان نیندیشد
شب مهتاب پای دزد را کوتاه می سازد
دل روشن زمکر و حیله شیطان نیندیشد
نباشد بیضه فولاد را اندیشه از دندان
دل سخت بتان از ناله و افغان نیندیشد
دلم از خط به لعل روح بخش یار می لرزد
اگرچه از سیاهی چشمه حیوان نیندیشد
در نگشاده سختی می کشد از هر سبکدستی
ز زخم سنگ، صائب پسته خندان نیندیشد
غزل شمارهٔ ۳۱۲۹: سخن را از خموشی پرده بر رو گر دهن پوشدغزل شمارهٔ ۳۱۳۱: زجوش مغز مستان را به سردستار می رقصد
اطلاعات
وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
دل ظالم از آب چشم مظلومان نیندیشد
ز اشک هیزم تر آتش سوزان نیندیشد
هوش مصنوعی: دل ظالم به درد و رنج مظلومان فکر نمی‌کند و از سوزش اشک آن‌ها بی‌خبر است، گویی هرگز به وجود آتش سوزان در این اشک‌ها توجهی ندارد.
چه پروا دارد از سنگ ملامت هر که مجنون شد؟
که از کوه گران سیل سبک جولان نیندیشد
هوش مصنوعی: هر کسی که دیوانه عشق شود، به هیچ چیز جز عشق اهمیت نمی‌دهد. او حتی از سنگ‌های طعنه و انتقاد هم نمی‌ترسد. مانند سیلابی که از کوه سرازیر می‌شود و به اراده خود حرکت می‌کند، به مشکلات و موانع بی‌توجه است.
دهد در دامن خود لاله و گل جای شبنم را
عذار شرمناک از دیده حیران نیندیشد
هوش مصنوعی: در دامن خود لاله و گل را می‌نهد، شبنم را جای عذر و شرم نمی‌بیند و از دیدن آن حیران نمی‌شود.
خط پاکی است از موج حوادث چرب نرمیها
که چون هموار گردد تیغ از سوهان نیندیشد
هوش مصنوعی: این جمله به ما می‌گوید که زندگی و حوادث آن مانند یک خط صاف و تمیز هستند. این حوادث و دشواری‌ها که به ما فشار می‌آورند، اگر به خوبی مدیریت شوند و با مهارت روبه‌رو شویم، دیگر نباید نگران مشکلات و موانع بزرگ باشیم. به عبارت دیگر، زمانی که اوضاع به سامان بیاید، نیازی به نگرانی از چالش‌ها نخواهیم داشت.
خیانت بر تو دارد تلخ یاد روز محشر را
که هر کس خود حساب افتاد از دیوان نیندیشد
هوش مصنوعی: یاد روز قیامت برای تو تلخ و سنگین است، زیرا در آن روز هر فرد فقط به حساب و اعمال خود خواهد پرداخت و به دیوان دیگران فکر نخواهد کرد.
شود فرمانروا در مصر عزت پاکدامانی
که همچون ماه کنعان از چه و زندان نیندیشد
هوش مصنوعی: در مصر، کسی به مقام و عزت می‌رسد که با پاکدامنی و صداقت زندگی کند، به‌گونه‌ای که مانند ماه روشن و زیبا باشد و از مشکلات و چالش‌ها هراسی نداشته باشد.
به ابراهیم ادهم فقر از شاهی گوارا شد
که طوفان دیده از تردستی باران نیندیشد
هوش مصنوعی: ابراهیم ادهم با خوشحالی از زندگی فقیرانه‌اش کنار رفت و به خاطر بی‌توجهی به مشکلات و چالش‌ها، مانند کسی که در برابر طوفان ایستاده، احساس نمی‌کند.
زبی برگان خزان سنگدل رنگی نمی دارد
زرهزن هر که چون شمشیر شد عریان نیندیشد
هوش مصنوعی: در دنیای بی‌احساس پاییزی، هیچ رنگی در برگ‌ها وجود ندارد، زیرا هر کسی که مانند شمشیر بی‌پوشش و عریان شود، دیگر به چیزی نمی‌اندیشد.
فروغ عاریت از هر نسیمی می شود لرزان
چراغ لاله از افشاندن دامان نیندیشد
هوش مصنوعی: چراغ لاله به خاطر باد هر لحظه ممکن است بلرزد، اما خود را به آغوش طبیعت نمی‌سپارد و به راحتی نمی‌گذارد که از دست برود.
زدست ناتوانان هیچ دستی نیست بالاتر
درین پیکار زال از رستم دستان نیندیشد
هوش مصنوعی: هیچ کس در این مبارزه، به اندازه زال، که از رستم دستان ضعیف‌تر است، نمی‌تواند قوی باشد. در اینجا، توانایی‌ها و قدرت تسلط بر دیگران به اندازه‌ای نیست که از دست ناتوانان چیزی بیشتر انتظار داشته باشیم.
شود رطل گران دریاکشان را لنگر تمکین
نهنگ پر دل از بدمستی طوفان نیندیشد
هوش مصنوعی: در این شعر، شاعر به قدرت و عظمت نهنگ اشاره می‌کند که در برابر طوفان‌ها و چالش‌ها نگرانی ندارد. به نوعی، نهنگ با وجود بزرگی و سنگینی‌اش، از خطرات و سختی‌ها هراسی ندارد. او به راحتی می‌تواند بر امواج دریا غلبه کند و در برابر مشکلات ایستادگی کند.
شب مهتاب پای دزد را کوتاه می سازد
دل روشن زمکر و حیله شیطان نیندیشد
هوش مصنوعی: شب‌های روشن که مهتاب دارد، باعث می‌شود که دزدی نتواند به راحتی دست به کار شود. همچنین دل‌های روشن و پاک با فکر نکردن به نیرنگ‌ها و ترفندهای شیطان، در امان می‌مانند.
نباشد بیضه فولاد را اندیشه از دندان
دل سخت بتان از ناله و افغان نیندیشد
هوش مصنوعی: هیچ‌کس نباید نگران مشکلاتی باشد که از دندان‌های استوار و دل‌های سخت ناشی می‌شود؛ بت‌های قدرت و زیبایی نیز نباید از ناله و زاری به فکر فرو روند.
دلم از خط به لعل روح بخش یار می لرزد
اگرچه از سیاهی چشمه حیوان نیندیشد
هوش مصنوعی: دل من به خاطر خطی که بر لبان یار نقش بسته، به تپش می آید. هرچند که از تاریکی و عمق چشمان او نگران نیستم.
در نگشاده سختی می کشد از هر سبکدستی
ز زخم سنگ، صائب پسته خندان نیندیشد
هوش مصنوعی: اگر کسی در سختی و مشکلات را باز نکند و خود را در معرض زخم‌های زندگی قرار دهد، در نتیجه از هر بی‌توجهی و نادانی آسیب می‌بیند. صائب، مثل پسته‌ای که در حال خندیدن است، نباید به مسائل سخت زندگی بی‌توجهی کند و درباره آن فکر نکند.