گنجور

غزل شمارهٔ ۳۱۰۴

نهان در ابر دایم آفتاب زندگی باشد
سیاهی نیل چشم زخم آب زندگی باشد
ز اوقات گرامی آنچه صرف عشق می گردد
به دیوان قیامت در حساب زندگی باشد
به مرگ اختیاری هر که واصل می تواند شد
چرا در عالم پر انقلاب زندگی باشد؟
مخور از ساده لوحی روی دست این سبک جولان
که از طول امل موج سراب زندگی باشد
همان گنجی که داری پیچ و تاب مار از شوقش
نهان در زیر دیوار خراب زندگی باشد
به دست هر که چون ساقی درآید گردن مینا
میان میکشان مالک رقاب زندگی باشد
نباشد دفتر ایام را چون من کهنسالی
اگر شبهای هجران در حساب زندگی باشد
زشیرینی به تلخی صرف گردد باده روشن
همان بهتر که تلخی با شراب زندگی باشد
درین عبرت سرا هر کس که این ده روزه مهلت را
به ناکامی سرآرد کامیاب زندگی باشد
نسازد صیقل اقبال این آیینه را روشن
که ظلمت رزق اسکندر زآب زندگی باشد
زتیغ یار می کردم تهی پهلو، ندانستم
که هر زخم نمایان فتح باب زندگی باشد
به نور عشق دل را زنده کن، مپسند از غفلت
که شمع مرده بر بالین خواب زندگی باشد
کدامین بحر را این سیل دارد در نظر یارب؟
که برق و باد کاهل با شتاب زندگی باشد
چه طرف از زندگی بندد حباب ما در آن دریا
که از هر موجه ای پا در رکاب زندگی باشد
شود هر فردی از اوراق عمرم دست افسوسی
اگر اوقات طاعت در حساب زندگی باشد
زتیغ مرگ، ماه عید می بیند گرفتاری
که از زنجیریان پیچ و تاب زندگی باشد
کنند از کاهلی امروز را فردا سبک مغزان
قیامت نقد پیش خود حساب زندگی باشد
به دوزخ گر برندش در بهشت جاودان باشد
دل صد پاره هر کس کباب زندگی باشد
نگردد تا گره تار نفس در دل زخاموشی
چو کاغذ باد هر فرد از کتاب زندگی باشد
مکن عمر گرامی صرف عشرت همچو بیدردان
که اشک و آه صائب آب و تاب زندگی باشد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نهان در ابر دایم آفتاب زندگی باشد
سیاهی نیل چشم زخم آب زندگی باشد
هوش مصنوعی: زندگی همچون آفتابی است که در ابرها پنهان شده و ممکن است سیاهی و آسیب‌هایی که به چشم می‌خورد، نشانه‌ای از زخم‌هایی باشد که به زندگی ما وارد شده‌اند.
ز اوقات گرامی آنچه صرف عشق می گردد
به دیوان قیامت در حساب زندگی باشد
هوش مصنوعی: زمان‌های ارزشمندی که در راه عشق صرف می‌شود، در روز حسابرسی در زندگی، به عنوان مهم‌ترین و بهترین moments شناخته خواهند شد.
به مرگ اختیاری هر که واصل می تواند شد
چرا در عالم پر انقلاب زندگی باشد؟
هوش مصنوعی: هر کس می‌تواند به اختیار خود به مرگ برسد، پس چرا در دنیای پر از تغییر و نوسان زندگی کند؟
مخور از ساده لوحی روی دست این سبک جولان
که از طول امل موج سراب زندگی باشد
هوش مصنوعی: از خامی و سادگی خودت فریب نخور، زیرا این نگرش بیهوده می‌تواند تو را در دنیای خیال و توهم زندگی غرق کند.
همان گنجی که داری پیچ و تاب مار از شوقش
نهان در زیر دیوار خراب زندگی باشد
هوش مصنوعی: گنجی که در اختیار داری، مثل پیچ و تاب مار است که از عشق آن در زیر دیوارهای خراب زندگی پنهان شده است.
به دست هر که چون ساقی درآید گردن مینا
میان میکشان مالک رقاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: هر کسی که مانند ساقی به دستش بیفتد و به مینا بپردازد، در واقع صاحب و کنترل‌کننده زندگی دیگران است.
نباشد دفتر ایام را چون من کهنسالی
اگر شبهای هجران در حساب زندگی باشد
هوش مصنوعی: زبان زندگی من تجربه‌های زیادی را جمع‌آوری کرده است، و مانند دفتر کهنسالی، نمی‌توانم شب‌های بی‌خوابی و دوری را فراموش کنم؛ چرا که هر لحظه‌ای از زندگی در این دفتر ثبت شده است.
زشیرینی به تلخی صرف گردد باده روشن
همان بهتر که تلخی با شراب زندگی باشد
هوش مصنوعی: گاهی اوقات شیرینی‌ها در زندگی به تلخی تبدیل می‌شوند، اما بهتر است که تلخی‌های زندگی را با لذت و شادابی تجربه کنیم.
درین عبرت سرا هر کس که این ده روزه مهلت را
به ناکامی سرآرد کامیاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: در این خانه‌ی عبرت، هر فردی که در این ده روز مهلت نتواند به موفقیت برسد، در واقع در زندگی خود ناکام است.
نسازد صیقل اقبال این آیینه را روشن
که ظلمت رزق اسکندر زآب زندگی باشد
هوش مصنوعی: این شعر به این معناست که اقبال و شانس نمی‌توانند مانند یک صیقل، زندگی و سرنوشت خوب را به انسان بدهند. حتی اگر انسان به مقام و ثروتی مانند اسکندر برسد، ولی ریشه آن در ناامیدی و سختی باشد، هیچ نوری در زندگی وجود نخواهد داشت. بنابراین، درخشش و موفقیت واقعی تنها از یک زندگی پرمعنا و مثبت به دست می‌آید.
زتیغ یار می کردم تهی پهلو، ندانستم
که هر زخم نمایان فتح باب زندگی باشد
هوش مصنوعی: از تیغ یار زخم می‌خوردم و به خودم می‌گفتم که از این زخم‌ها خالی‌ام، در حالی که نمی‌دانستم هر زخمی که می‌خورم، می‌تواند شروعی برای زندگی جدید باشد.
به نور عشق دل را زنده کن، مپسند از غفلت
که شمع مرده بر بالین خواب زندگی باشد
هوش مصنوعی: دل خود را با نور عشق روشن کن و به غفلت نرو. زیرا خواب زندگی ممکن است مانند شمعی مرده بر سر بالین باشد و زندگی را بی‌روح کند.
کدامین بحر را این سیل دارد در نظر یارب؟
که برق و باد کاهل با شتاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: یعنی کدام دریا را می‌توان دید که این سیل در آن جاری است، ای خدا؟ که حتی برق و باد هم با این وجود، در زندگی تنبل و بی‌حرکت باشند.
چه طرف از زندگی بندد حباب ما در آن دریا
که از هر موجه ای پا در رکاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: زندگی ما مانند حبابی است که در دریا قرار دارد و هر موجی که به آن برخورد می‌کند، در رفت و برگشت زندگی ما تأثیرگذار است. ما باید در رویارویی با چالش‌ها و ناملایمات زندگی، استقامت نشان دهیم و با وجود همه مشکلات، ادامه دهیم.
شود هر فردی از اوراق عمرم دست افسوسی
اگر اوقات طاعت در حساب زندگی باشد
هوش مصنوعی: هر کسی که به یادنامه عمرم نگاهی بیندازد، حسرت خواهد خورد اگر ببیند در زندگی، زمان‌هایی که برای عبادت و بندگی صرف کرده‌ام، کافی نبوده است.
زتیغ مرگ، ماه عید می بیند گرفتاری
که از زنجیریان پیچ و تاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: در روز عید، کسی که در تار و پود مشکلات زندگی گرفتار شده، همچون سایه‌ای از مرگ عبور می‌کند.
کنند از کاهلی امروز را فردا سبک مغزان
قیامت نقد پیش خود حساب زندگی باشد
هوش مصنوعی: کسانی که امروز کار را به تأخیر می‌اندازند و به فردا موکول می‌کنند، در واقع از روحیه‌ای کم‌خودآگاه بهره می‌برند و در روز قیامت، باید به حساب زندگی خود برسند.
به دوزخ گر برندش در بهشت جاودان باشد
دل صد پاره هر کس کباب زندگی باشد
هوش مصنوعی: اگر کسی را به دوزخ ببرند، دل او همچنان در بهشت جاودان خواهد بود. چرا که زندگی برای هر کس مانند کبابی است که ممکن است پاره پاره شود.
نگردد تا گره تار نفس در دل زخاموشی
چو کاغذ باد هر فرد از کتاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: تا زمانی که تار و پود نفس انسان در دل خاموش است، هیچ‌کس نمی‌تواند به زندگی واقعی خود دست یابد. هر فرد مانند ورق کاغذی است که بخشی از کتاب زندگی را تشکیل می‌دهد.
مکن عمر گرامی صرف عشرت همچو بیدردان
که اشک و آه صائب آب و تاب زندگی باشد
هوش مصنوعی: برای زندگی ارزشمند خود وقتت را صرف لذت‌جویی‌های بی‌فایده نکن، مانند کسانی که بی‌درک و احساس هستند. زیرا در حقیقت، اشک‌ها و ناله‌های دل، نشانه‌هایی از زندگی واقعی و احساسات عمیق هستند.