گنجور

غزل شمارهٔ ۳۰۷۱

چنین گر آتشین از باده آن رخسار خواهد شد
زجوش مغز، سربسیار بی دستار خواهد شد
به بیماران چنین وا می رسد گر چشم بیمارش
زمین از دردمندان بستر بیمار خواهد شد
مبر دیوانه ما را به شهر از دامن صحرا
که هر کس را بود دست و دلی از کار خواهد شد
من آن روزی که تخم خال او شد سبز می گفتم
که گر این است مرکز، چرخ بی پرگار خواهد شد
به تنهایی حیات تلخ را شیرین مگر سازد
وگرنه خضر زود از زندگی بیزار خواهد شد
زغفلت هر که را اشک ندامت برنینگیزد
به آب تیغ ازین خواب گران بیدار خواهد شد
اگر پاک از سخن سازی دهان بادپیما را
زمهر خامشی گنجینه اسرار خواهد شد
سرآزاده ای چون سرو هر کس در چمن دارد
در ایام خزان پیرایه گلزار خواهد شد
زمین یک دیده بیدار شد از شورش محشر
ندانم کی دو چشم بخت من بیدار خواهد شد
زشوق جستجو گر آتشی در زیر پا داری
سراسر خار این وادی گل بی خار خواهد شد
گرانجانی که دست از کار بردارد نمی داند
که چون تابوت بر دوش خلایق بار خواهد شد
سرآمد چون جوانی مدت پیری به غفلت هم
ازین مستی ندانم خواجه کی هشیار خواهد شد
چنین گر جوش حسن گل چمن را تنگ می سازد
تماشایی برون از رخنه دیوار خواهد شد
نباشد حاصلی گفتار بی کردار را صائب
ترا چون خامه تا کی عمر در گفتار خواهد شد؟

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

چنین گر آتشین از باده آن رخسار خواهد شد
زجوش مغز، سربسیار بی دستار خواهد شد
هوش مصنوعی: اگر چنین صورت زیبایی از باده به این شکل سرخ‌فام شود، از جوشیدن مغز، بسیار شور و شوق به وجود خواهد آمد و این شور و شوق بی‌پرده و بی‌پناه است.
به بیماران چنین وا می رسد گر چشم بیمارش
زمین از دردمندان بستر بیمار خواهد شد
هوش مصنوعی: افراد بیمار وقتی به یکدیگر نگاه می‌کنند، احساس می‌کنند که درد و رنج آن‌ها درک شده است و ممکن است به همین خاطر خودشان را بیشتر در درد و رنج بیابند.
مبر دیوانه ما را به شهر از دامن صحرا
که هر کس را بود دست و دلی از کار خواهد شد
هوش مصنوعی: دیوانه ما را به شهر نبرید، که در دامن صحرا آرامش داریم؛ چون هر کسی در اینجا موی دست و دل در کارش به هم می‌ریزد.
من آن روزی که تخم خال او شد سبز می گفتم
که گر این است مرکز، چرخ بی پرگار خواهد شد
هوش مصنوعی: من در روزی که نقطهٔ خال او سبز شد، به این فکر کردم که اگر این مرکز باشد، دیگر هیچ چیز نظم و قاعده‌ای نخواهد داشت.
به تنهایی حیات تلخ را شیرین مگر سازد
وگرنه خضر زود از زندگی بیزار خواهد شد
هوش مصنوعی: تنهایی می‌تواند زندگی سخت و تلخ را به شیرینی تبدیل کند، و در غیر این صورت حتی خضر، نماد جاودانگی و زندگی، نیز از زندگی خسته و بیزار خواهد شد.
زغفلت هر که را اشک ندامت برنینگیزد
به آب تیغ ازین خواب گران بیدار خواهد شد
هوش مصنوعی: هر کس که از غفلت بیدار نشود و اشک پشیمانی نریزد، به زودی با سختی و درد سر از خواب سنگین خود بیدار خواهد شد.
اگر پاک از سخن سازی دهان بادپیما را
زمهر خامشی گنجینه اسرار خواهد شد
هوش مصنوعی: اگر دهان بادپیما از گفتار بیهوده پاک باشد، در سکوت خود می‌تواند گنجینه‌ای از اسرار را در بر داشته باشد.
سرآزاده ای چون سرو هر کس در چمن دارد
در ایام خزان پیرایه گلزار خواهد شد
هوش مصنوعی: آزادگی و زیبایی یک انسان مانند سرو است و هر کسی که در محل خود فضایی خوشبو و دلپذیر دارد، در روزهای سخت و دردناک زندگی نیز به زیبایی و ارزش خود ادامه می‌دهد.
زمین یک دیده بیدار شد از شورش محشر
ندانم کی دو چشم بخت من بیدار خواهد شد
هوش مصنوعی: زمینه‌ای برای بیداری و توجه به واقعیت‌ها به وجود آمده است، ولی من نمی‌دانم کی شانس و مقدر من نیز به بیداری خواهد رسید و چشم‌های من به حقیقت زندگی باز خواهد شد.
زشوق جستجو گر آتشی در زیر پا داری
سراسر خار این وادی گل بی خار خواهد شد
هوش مصنوعی: با اشتیاق و انگیزه به دنبال هدف‌های خود برو، زیرا هرچند در راه با مشکلات و چالش‌هایی برخورد می‌کنی، اما در نهایت به نتایج مثبت و زیبایی دست پیدا خواهی کرد.
گرانجانی که دست از کار بردارد نمی داند
که چون تابوت بر دوش خلایق بار خواهد شد
هوش مصنوعی: کسی که از تلاش و زحمت دست بکشد، نمی‌فهمد که چطور به مانند تابوتی بر دوش دیگران خواهد بود و بار آنان را سنگین‌تر می‌کند.
سرآمد چون جوانی مدت پیری به غفلت هم
ازین مستی ندانم خواجه کی هشیار خواهد شد
هوش مصنوعی: وقتی جوانی به پایان می‌رسد و دوران پیری آغاز می‌شود، غافل از اینکه این حالتی که دارم، یعنی مستی، چه زمانی به پایان خواهد رسید و کی از خواب غفلت بیدار خواهم شد.
چنین گر جوش حسن گل چمن را تنگ می سازد
تماشایی برون از رخنه دیوار خواهد شد
هوش مصنوعی: اگر زیبایی گل در باغ به اوج برسد، تماشای آن خارج از دیوارها به شدت دلربا و جذاب خواهد بود.
نباشد حاصلی گفتار بی کردار را صائب
ترا چون خامه تا کی عمر در گفتار خواهد شد؟
هوش مصنوعی: هر گفتار و سخنی باید با عمل همراه باشد، زیرا بدون عمل، گفتار هیچ فایده‌ای ندارد. صائب، به تو می‌گوید که مانند خودکار که فقط می‌نویسد، عمرت در گفتن باقی نخواهد ماند.