گنجور

غزل شمارهٔ ۳۰۶۶

اگر ناقص به روشن گوهری واصل تواند شد
چو ماه نو به اندک فرصتی کامل تواند شد
کجا واصل به این بی دست و پایی دل تواند شد؟
چه قطع ره به بال افشانی بسمل تواند شد؟
ندارد گرچه راه کعبه مقصود پایانی
کند هر کس سفر در خویشتن منزل تواند شد
اگر از منقار بلبل بر ندارد مهر خاموشی
درین بستانسرا با غنچه ها یکدل تواند شد
امید سرخ رویی روز محشر صورتی دارد
کف خون تو گر گلگونه قاتل تواند شد
به فکر کاروان و توشه و مرکب چرا افتد؟
به گردون هر که چون عیسی به یک منزل تواند شد
تو کز سنگین رکابی لنگری، سامان کشتی کن
که بر خار و خس ما هر کفی ساحل تواند شد
نمی گردد زوحشت آشنا مژگان به مژگانم
خوشا صیدی که از صیاد خود غافل تواند شد
زوصل شمع گل آن عاشق گستاخ می چیند
که چون پروانه بی تکلیف در محفل تواند شد
میسر نیست از رندان خوش مشرب شود زاهد
زمین شور کی از تربیت قابل تواند شد؟
کسی را از کریمان نیک محضر می توان گفتن
که در دستش درم مهر لب سایل تواند شد
زدامی مرغ زیرک چون جهد دیگر نمی افتد
محال است این که مجنون هر که شد عاقل تواند شد
خط شبرنگ در افسون نفس بیهوده می سوزد
محال است این که سحر چشم او باطل تواند شد
بنای عشق محکم گردد از معشوق پا بر جا
کجا قمری خلاص از سرو پا در گل تواند شد؟
نظرپرداز شو گر نقد می خواهی قیامت را
که چشم دوربین آیینه منزل تواند شد
دل سرگشته از حق نیست غافل، هر کجا گردد
زمرکز گردش پرگار کی غافل تواند شد؟
اگر آتش به خار و خس گذارد سرکشی از سر
به چوب گل دل دیوانه هم عاقل تواند شد
سلیمان را به از خاتم بود دلجویی موران
که هر کس دل به دست آورد صاحبدل تواند شد
بر آن آزاده باشد چون صنوبر ختم رعنایی
که با دست تهی شیرازه صددل تواند شد
به آزادی سزاوارست اگر تقصیر می ورزد
کسی کز حسن خدمت بنده مقبل تواند شد
گرانقدران نیامیزند صائب با سبک مغزان
به برگ کاه کی آهن ربا مایل تواند شد؟

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

اگر ناقص به روشن گوهری واصل تواند شد
چو ماه نو به اندک فرصتی کامل تواند شد
هوش مصنوعی: اگر چیزی در ابتدا ناقص باشد، می‌تواند با کمی زمان و فرصت به کمال برسد، مانند ماه نو که با گذشت زمان کامل می‌شود.
کجا واصل به این بی دست و پایی دل تواند شد؟
چه قطع ره به بال افشانی بسمل تواند شد؟
هوش مصنوعی: کجا می‌توان دل را به جایی رساند در حالی که اینقدر وابسته و بی‌قدرت است؟ چگونه می‌توان به جایی دست یافت در حالی که نمی‌توان در حین پرواز، آزادانه پرواز کرد؟
ندارد گرچه راه کعبه مقصود پایانی
کند هر کس سفر در خویشتن منزل تواند شد
هوش مصنوعی: هرچند که مکان کعبه هدف نهایی سفر نیست، اما هر فردی می‌تواند با سفر به درون خود به مقصدی مهم دست یابد.
اگر از منقار بلبل بر ندارد مهر خاموشی
درین بستانسرا با غنچه ها یکدل تواند شد
هوش مصنوعی: اگر بلبل در این باغ خاموشی را کنار بگذارد، می‌تواند با گل‌ها و غنچه‌ها همدل و هم‌صدا شود.
امید سرخ رویی روز محشر صورتی دارد
کف خون تو گر گلگونه قاتل تواند شد
هوش مصنوعی: روز قیامت امیدی هست که چهره‌ای سرخ و زیبا دارد، اما این زیبایی ممکن است در اثر خون تو، اگر کسی به تو آسیب برساند، به وجود بیاید.
به فکر کاروان و توشه و مرکب چرا افتد؟
به گردون هر که چون عیسی به یک منزل تواند شد
هوش مصنوعی: چرا باید نگران سفر و بار و وسیله نقلیه باشیم؟ هر کسی مثل عیسی می‌تواند به آسانی به مقصد برسد.
تو کز سنگین رکابی لنگری، سامان کشتی کن
که بر خار و خس ما هر کفی ساحل تواند شد
هوش مصنوعی: تو که با قدرت و استقامت خود می‌توانی به دیگران کمک کنی، تلاش کن تا مشکلات و ناملایمات زندگی را سامان بخشی. این کار می‌تواند باعث شود که حتی در شرایط سخت و دشوار، به سواحل آرامش رسیده و راحتی پیدا کنیم.
نمی گردد زوحشت آشنا مژگان به مژگانم
خوشا صیدی که از صیاد خود غافل تواند شد
هوش مصنوعی: ترس و وحشت آشنا بر مژگانم تأثیر نمی‌گذارد. خوش بحال آن صید که از صیاد خود بی‌خبر باشد.
زوصل شمع گل آن عاشق گستاخ می چیند
که چون پروانه بی تکلیف در محفل تواند شد
هوش مصنوعی: شمع گل آن عاشق جسور را می‌چید که مانند پروانه، بدون هیچ تردیدی به دور محفل پرسه می‌زند.
میسر نیست از رندان خوش مشرب شود زاهد
زمین شور کی از تربیت قابل تواند شد؟
هوش مصنوعی: به راحتی نمی‌توان زاهد را از رندان خوش‌مشرب ساخت، زیرا زاهد تنها در زمین‌های خشک و محدود خود می‌تواند رشد کند، اما رندان به علم و تربیت خاصی نیاز دارند تا به صلاح و شرافت واقعی دست یابند.
کسی را از کریمان نیک محضر می توان گفتن
که در دستش درم مهر لب سایل تواند شد
هوش مصنوعی: شخصی را می‌توان از انسان‌های بزرگ و با کرامت دانست که در دستش پولی برای کمک به درخواست کنندگان دارد.
زدامی مرغ زیرک چون جهد دیگر نمی افتد
محال است این که مجنون هر که شد عاقل تواند شد
هوش مصنوعی: هرگز نمی‌توان امید داشت که مجنون، که به خاطر عشق دیوانه شده، دوباره به حالت عادی خود برگردد. درست مانند مرغ زیرکی که اگر یک بار از دام فرار کند، دیگر هرگز به دام نخواهد افتاد.
خط شبرنگ در افسون نفس بیهوده می سوزد
محال است این که سحر چشم او باطل تواند شد
هوش مصنوعی: نوشته‌های روشن و درخشان در برابر فریبندگی نفس کم‌اثرند و نمی‌توان تصور کرد که جاذبه و زیبایی چشمان او به سادگی از بین برود.
بنای عشق محکم گردد از معشوق پا بر جا
کجا قمری خلاص از سرو پا در گل تواند شد؟
هوش مصنوعی: عشق زمانی استوار و پایدار می‌شود که معشوق به آن عشق اعتبار دهد. در غیر این صورت، مانند قمری است که راهی برای رهایی از تنگنا و سختی ندارد و در گل گیر می‌کند.
نظرپرداز شو گر نقد می خواهی قیامت را
که چشم دوربین آیینه منزل تواند شد
هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی حقیقت را بشناسی و قضاوت کنی، باید به دقت و در عمق مسائل توجه کنی، چرا که چشم تیزبین می‌تواند واقعیات را به خوبی آشکار کند.
دل سرگشته از حق نیست غافل، هر کجا گردد
زمرکز گردش پرگار کی غافل تواند شد؟
هوش مصنوعی: دل گم‌گشته از حق غافل نیست. هر جا که برود، مانند پرگار که در یک مرکز می‌چرخد، نمی‌تواند از آن مرکز غافل شود.
اگر آتش به خار و خس گذارد سرکشی از سر
به چوب گل دل دیوانه هم عاقل تواند شد
هوش مصنوعی: اگر آتش به گیاهان خشک و بی‌ارزش آسیب برساند، پس حتی یک چوب گل دیوانه هم می‌تواند عاقل و جوانمردانه عمل کند.
سلیمان را به از خاتم بود دلجویی موران
که هر کس دل به دست آورد صاحبدل تواند شد
هوش مصنوعی: سلیمان اگرچه پادشاه بزرگی بود، اما محبت و احترام او به مورچه‌ها نشان‌دهنده این است که هر کسی می‌تواند با محبت و توجه به دیگران دل‌ها را به دست آورد و به مقام والایی دست یابد.
بر آن آزاده باشد چون صنوبر ختم رعنایی
که با دست تهی شیرازه صددل تواند شد
هوش مصنوعی: آزادی و عزت مانند درختی بلند و استوار است که می‌تواند با هر شرایطی مواجه شود و به رشد و استحکام خود ادامه دهد، حتی اگر در ابتدا چیزی در دست نداشته باشد. این فرد با اراده و تلاش می‌تواند به موفقیت‌های بزرگ دست یابد.
به آزادی سزاوارست اگر تقصیر می ورزد
کسی کز حسن خدمت بنده مقبل تواند شد
هوش مصنوعی: اگر کسی از محاسن و خوبی‌های خدمت به بنده غفلت کند و به اشتباه رفتار کند، به آزادی سزاوار است.
گرانقدران نیامیزند صائب با سبک مغزان
به برگ کاه کی آهن ربا مایل تواند شد؟
هوش مصنوعی: افراد ارزشمند و بزرگ هرگز با کسانی که فهم و شعور کمی دارند، هم‌نشینی نمی‌کنند. چگونه می‌توان انتظار داشت که آهن‌ربا به یک تکه کاه جذب شود؟