گنجور

غزل شمارهٔ ۲۵۹۰

هر که خود را بشکند در دیده هایش جا کنند
هر که گردد حلقه، بر رویش در دل وا کنند
پاک اگر شویند دست از چرک دنیا خاکیان
دست در یک کاسه با خورشید چون عیسی کنند
آبروی خود به خاک تیره یکسان کرده اند
هر چه جز همت گدایی از در دلها کنند
از شکست گوهر خود شاد گشتن سهل نیست
زین جواهر سرمه تا چشم که را بینا کنند
صحبت یاران یکدل رهنمای مطلب است
آبها یکجا شوند و روی در دریا کنند
بیغمان باشند باغ دلگشای یکدیگر
کودکان گردند تا دیوانه ای پیدا کنند
شور ما را نیست با فرهاد و مجنون نسبتی
کوه و صحرا را بگو تا لنگری پیدا کنند
پر گره شد سینه تنگ صدف تا لب گشود
وای بر جمعی که لب را بی تأمل وا کنند
هیچ مرغ از بیضه نتواند برون آورد سر
آسمان سیران اگر بال و پر خود وا کنند
گرد عالم چرخ این بیهوده گردان می زنند
مصرع پوچی اگر چون گردباد انشا کنند
صفحه آیینه را سامان این تعلیم نیست
طوطی ما را به روی دل مگر گویا کنند
آنچه می خواهند از دنیا به ایشان رو نهد
رو به دنیا کردگان گر پشت بر دنیا کنند
جلوه دنیا بود در دیده اش موج سراب
هر که را صائب درین عبرت سرا بینا کنند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر که خود را بشکند در دیده هایش جا کنند
هر که گردد حلقه، بر رویش در دل وا کنند
هوش مصنوعی: هر کس که خود را به خاطر دیگران فدا کند و متواضع شود، در قلب آن‌ها جایگاه ویژه‌ای پیدا می‌کند. و هر کسی که به دیگران نزدیک‌تر شود و محبتشان را جلب کند، در دل‌های آن‌ها به خوبی یاد خواهد شد.
پاک اگر شویند دست از چرک دنیا خاکیان
دست در یک کاسه با خورشید چون عیسی کنند
هوش مصنوعی: اگر از آلودگی‌های دنیای مادی خود را پاک کنید، می‌توانید با خورشید (که نماد نور و آگاهی است) به یک سطح واحد برسید، همان‌گونه که عیسی به عنوان نمادی از پاکی و روشنایی شناخته می‌شود.
آبروی خود به خاک تیره یکسان کرده اند
هر چه جز همت گدایی از در دلها کنند
هوش مصنوعی: آنها آبروی خود را به اندازه‌ای پایین آورده‌اند که به خاک سیاه شباهت پیدا کرده است، و هر کاری جز تلاش و کوشش واقعی در دل‌ها انجام می‌دهند.
از شکست گوهر خود شاد گشتن سهل نیست
زین جواهر سرمه تا چشم که را بینا کنند
هوش مصنوعی: شاد شدن از دست دادن گوهر خود کار آسانی نیست، مانند سرمه‌ای که برای بینا کردن چشم استفاده می‌شود.
صحبت یاران یکدل رهنمای مطلب است
آبها یکجا شوند و روی در دریا کنند
هوش مصنوعی: گفت و گوی دوستان همدل می‌تواند راهنمای خوبی برای فهم موضوعات باشد، مانند این که وقتی آب‌ها جمع می‌شوند، می‌توانند دریا را تشکیل دهند.
بیغمان باشند باغ دلگشای یکدیگر
کودکان گردند تا دیوانه ای پیدا کنند
هوش مصنوعی: بدون نگرانی، دل‌ها به هم نزدیک و شاداب می‌شوند و مثل کودکان با هم بازی می‌کنند تا شاید دیوانه‌ای را پیدا کنند که با آن همراه شوند.
شور ما را نیست با فرهاد و مجنون نسبتی
کوه و صحرا را بگو تا لنگری پیدا کنند
هوش مصنوعی: ما شور و شوقی که داریم، نه با داستان‌های فرهاد و مجنون ارتباطی دارد و نه به آنها مربوط می‌شود. بهتر است درباره کوه و دشت صحبت کنیم تا بتوانیم راهی برای پیدا کردن یک لنگر مناسب بیابیم.
پر گره شد سینه تنگ صدف تا لب گشود
وای بر جمعی که لب را بی تأمل وا کنند
هوش مصنوعی: سینه‌ی تنگ صدف به شدت گرفتار شده است و وقتی که لب خود را باز می‌کند، وای بر افرادی که بی‌توجه و بدون فکر به آن لب نگاه می‌کنند.
هیچ مرغ از بیضه نتواند برون آورد سر
آسمان سیران اگر بال و پر خود وا کنند
هوش مصنوعی: هیچ پرنده‌ای نمی‌تواند از تخم خود بیرون بیاید و به آسمان پرواز کند، مگر اینکه بال و پر خود را بکشد و تلاش کند.
گرد عالم چرخ این بیهوده گردان می زنند
مصرع پوچی اگر چون گردباد انشا کنند
هوش مصنوعی: جهان کنونی همچون گردبادی است که بی‌هدف و بی‌معنا در حال چرخش است و اگر بخواهند، می‌توانند زندگی را با حرف‌ها و سخنان بیهوده پر کنند.
صفحه آیینه را سامان این تعلیم نیست
طوطی ما را به روی دل مگر گویا کنند
هوش مصنوعی: آینه به خودش نظم و ترتیب نمی‌دهد، طوطی ما هم جز اینکه بر دل ما بگوید، کار دیگری نمی‌تواند بکند.
آنچه می خواهند از دنیا به ایشان رو نهد
رو به دنیا کردگان گر پشت بر دنیا کنند
هوش مصنوعی: آنان که به دنیا پشت می‌کنند و از آن روی برمی‌گردانند، در واقع به آنچه که می‌خواهند و در جستجویش هستند، دست نمی‌یابند.
جلوه دنیا بود در دیده اش موج سراب
هر که را صائب درین عبرت سرا بینا کنند
هوش مصنوعی: نکته‌های فریبنده و زودگذر دنیا در نگاه او همچون تصویر یک سراب به نظر می‌رسید. هر کسی که صائب را در این مکان عبرت‌آموز بیندیشد، به بصیرت و درک عمیق دست خواهد یافت.