صائبغزل شمارهٔ ۲۵۸
قرعه و تسبیح را محرم نداند حال ما
هست بر سی پاره دل ها مدار فال ما
پشت ما بر خاکساری، روی ما در بی کسی
وای بر آن کس که افتاده است در دنبال ما
گردبادی را که می بینی درین دامان دشت
روح مجنون است می آید به استقبال ما
ما ز خاطر آرزوی آب حیوان شسته ایم
زنگ ظلمت نیست بر آیینه اقبال ما
هرگز از صید مگس هم دام خود رنگین ندید
کم ز تار عنکبوتان رشته آمال ما
ساده لوحانی که در معموره می جویند گنج
غافلند از سایه جغد همایون فال ما
جبهه ای داریم از آیینه دل صاف تر
می توان از یک نظر دریافتن احوال ما
ما گشاد کار خود در ساده لوحی دیده ایم
نقش کار چنگل شاهین کند با بال ما
هر لباسی را که چشمی نیست در پی، خوشترست
تلخ دارد خواب مخمل را قبای شال ما
گوش این سنگین دلان را پرده انصاف نیست
ورنه کم از حال مردم نیست قیل و قال ما
هر حبابی در لباس کعبه گردد جلوه گر
بحر رحمت گر بشوید نامه اعمال ما
ما که از آه ندامت خرمن خود سوختیم
نیست صائب هیچ غم گر بشکند غربال ما
اطلاعات
وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
قرعه و تسبیح را محرم نداند حال ما
هست بر سی پاره دل ها مدار فال ما
هوش مصنوعی: در حالتی که دلهای ما به چندین تکه تقسیم شده است، قرعهکشی و تسبیح نمیتواند حال ما را درک کند و نباید به آنها اعتماد کرد.
پشت ما بر خاکساری، روی ما در بی کسی
وای بر آن کس که افتاده است در دنبال ما
هوش مصنوعی: در پشت سر ما شخصی خوار و ناچیز قرار دارد، در حالی که ما در تنهایی و بی کسی به سر میبریم. وای بر کسی که به دنبال ما افتاده است.
گردبادی را که می بینی درین دامان دشت
روح مجنون است می آید به استقبال ما
هوش مصنوعی: باد گردنکشی که در دشت میبینی، نشانهای از حضور روح مجنون است که به سوی ما میآید.
ما ز خاطر آرزوی آب حیوان شسته ایم
زنگ ظلمت نیست بر آیینه اقبال ما
هوش مصنوعی: ما از یاد آرزوی زندگی جاوید دست کشیدهایم و دیگر هیچ نشانی از تاریکی بر سرنوشت ما نیست.
هرگز از صید مگس هم دام خود رنگین ندید
کم ز تار عنکبوتان رشته آمال ما
هوش مصنوعی: هرگز نتوانستم دمی را که رنگین و زیبا باشد در دام خود ببینم، حتی از تارهای عنکبوت که به آرزوهای ما مربوط میشود.
ساده لوحانی که در معموره می جویند گنج
غافلند از سایه جغد همایون فال ما
هوش مصنوعی: افراد سادهلوحی که در شهر به دنبال ثروت و گنج میگردند، از نشانهها و سرنخهای مهمی که در اطرافشان وجود دارد غافل هستند.
جبهه ای داریم از آیینه دل صاف تر
می توان از یک نظر دریافتن احوال ما
هوش مصنوعی: ما یک جبهه داریم که از دل ما شفاف تر است و میتوان با یک نگاه به آن، حال و روز ما را فهمید.
ما گشاد کار خود در ساده لوحی دیده ایم
نقش کار چنگل شاهین کند با بال ما
هوش مصنوعی: در سادگی خود، به شکلی وسیع به کارهایمان پرداختهایم و دیدهایم که چنگال شاهین چگونه میتواند با بال ما نقش بزند.
هر لباسی را که چشمی نیست در پی، خوشترست
تلخ دارد خواب مخمل را قبای شال ما
هوش مصنوعی: هر لباسی که کسی به دنبال آن نیست، ارزشش بیشتر است. خواب نرم و لطیف مخمل را وقتی که با شال ما پوشیده میشود، زیباتر و دلپذیرتر میکند.
گوش این سنگین دلان را پرده انصاف نیست
ورنه کم از حال مردم نیست قیل و قال ما
هوش مصنوعی: گوشهای این افراد سنگیندل به آنچه درست و منصفانه است توجهی ندارند، وگرنه وضع ما کم از حال مردم دیگر نیست.
هر حبابی در لباس کعبه گردد جلوه گر
بحر رحمت گر بشوید نامه اعمال ما
هوش مصنوعی: هر حبابی که در کعبه برافراشته شود، نشان دهندهی دریای رحمت الهی است، اگر سپاسگزاریها و کارهای نیک ما پاکسازی شوند.
ما که از آه ندامت خرمن خود سوختیم
نیست صائب هیچ غم گر بشکند غربال ما
هوش مصنوعی: ما که بر اثر ندامت و غصه، خوشبختی خود را از دست دادهایم، هیچ وقتی ناراحت نخواهیم شد اگر دیگران به اشتباهات ما پی ببرند و ما را نشناسند.
خوانش ها
غزل شمارهٔ ۲۵۸ به خوانش پری ساتکنی عندلیب
حاشیه ها
1393/07/08 00:10
فال و استخاره را در حال خود فایده نمی دانیم
زیرا فال ما همواره بر مدار فال انسانهای دل ریش است
گذشته و آینده ی ما در بی کسی و تنهایی است
پس وای بر آنکو که پا جای پای ما نهاد
.... ادامه دارد....
1403/04/21 08:06
ایوب کوشان
در بیت اول هست بر سی پاره دلها پاره بایستی مضاف خوانده شود درین بیت صایب نیم نگاهی به غزل مشهور مولانا داشته که سی پاره به کف در چله شدی سی پاره منم ترک چله کن و سی پارگی سی جز قران با سی پارگی دل مفهومی رمزی و عرفانی میآفریند. فتبصر. در بیت هفتم هم جبهه به فتح اول پیشانیست که صاحبدلان با یک نظر در جبهه ما خواهند دانست آنچه را در اندرون است. والله اعلم بالصواب
1403/04/21 08:06
ایوب کوشان
البته در برخی نسخ این غزل به بیدل نسبت داده شده با تغییر بیت پایانی و چند بیت دیگر در دیوان بیدل نیز یافت میشود فراجع.