گنجور

غزل شمارهٔ ۱۶۶۱

به چشم خفته شکرخواب اگر چه مهتاب است
بیاض دیده روشندلان شکرخواب است
میان باده کشان بی تکلفی باب است
رعایت ادب اینجا خلاف آداب است
به زیر چرخ نماند دل تمام عیار
صدف شکن بود آن گوهری که شاداب است
مخور فریب سخاوت ز چرخ کج رفتار
که طعمه ای که دهد روی پوش قلاب است
شتاب در ره مقصد درنگ می آرد
که خرج راه شود رهروی که بیتاب است
مده به خلوت دل ره فسرده طبعان را
چراغ مرده چه لایق به کنج محراب است؟
به غیر مسجد و میخانه ای که مستثناست
نخوانده هر که به هر خانه رفت سیلاب است
اگر چه آب نسازد چراغ را روشن
فروغ شعله آواز از می ناب است
میان صوفی پشمینه پوش و زاهد خشک
تفاوتی است که در خار پشت و سنجاب است
به گرد دامن منزل کجا رسی صائب؟
چنین که عزم ترا پای سعی در خواب است

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

به چشم خفته شکرخواب اگر چه مهتاب است
بیاض دیده روشندلان شکرخواب است
هوش مصنوعی: اگرچه در چشمان خواب‌آلود و شیرین ما نور مهتاب وجود دارد، اما در واقع، سفیدی چشم روشندلان همان خواب شیرینشان است.
میان باده کشان بی تکلفی باب است
رعایت ادب اینجا خلاف آداب است
هوش مصنوعی: در جمع کسانی که مشغول نوشیدن هستند، بی‌توجهی و بی‌تکلف بودن نیکوست و رعایت آداب و ادب در این فضا به نوعی ناپسند شمرده می‌شود.
به زیر چرخ نماند دل تمام عیار
صدف شکن بود آن گوهری که شاداب است
هوش مصنوعی: زیر آسمان، دل‌هایی که تمام و کمال هستند، نمی‌مانند. آن گوهری که شاداب و درخشان است، از صدفی به دست آمده است که شکسته شده.
مخور فریب سخاوت ز چرخ کج رفتار
که طعمه ای که دهد روی پوش قلاب است
هوش مصنوعی: به دام فریبنده generosity ز زندگی بی‌ثبات و تغییرپذیر توجه نکن، زیرا نعمتی که به ظاهر زیبا و دلنشین به تو می‌دهد، در حقیقت یک دام پنهان است.
شتاب در ره مقصد درنگ می آرد
که خرج راه شود رهروی که بیتاب است
هوش مصنوعی: تلاشی که برای رسیدن به هدف انجام می‌دهیم، باعث می‌شود تا در مسیر، زمان بیشتری را صرف کنیم. چرا که کسی که عجله دارد، در نهایت ممکن است بیشتر از زمان نیاز، هزینه کند.
مده به خلوت دل ره فسرده طبعان را
چراغ مرده چه لایق به کنج محراب است؟
هوش مصنوعی: به دل خود راه نده که دل‌های افسرده را به خلوت ببرند، چراکه چراغ خاموش در کنج عبادتگاه چه ارزشی دارد؟
به غیر مسجد و میخانه ای که مستثناست
نخوانده هر که به هر خانه رفت سیلاب است
هوش مصنوعی: هر کسی که به خانه‌ای برود، اگر در آنجا جز مسجد و میخانه نباشد، بی‌نتیجه و بی‌فایده است؛ چون همانند سیلابی است که همه‌چیز را می‌برد و نمی‌ماند.
اگر چه آب نسازد چراغ را روشن
فروغ شعله آواز از می ناب است
هوش مصنوعی: هرچند که آب نمی‌تواند چراغ را روشن کند، اما روشنایی شعله از صدای شراب خالص است.
میان صوفی پشمینه پوش و زاهد خشک
تفاوتی است که در خار پشت و سنجاب است
هوش مصنوعی: در میان عارفانی که لباس پشمی می‌پوشند و زاهدان خشک و بی‌روح، تفاوتی وجود دارد که مانند تفاوت بین خار و سنجاب است.
به گرد دامن منزل کجا رسی صائب؟
چنین که عزم ترا پای سعی در خواب است
هوش مصنوعی: به کجا می‌خواهی بروی که هنوز به دور دامن خانه‌ات هم نرسیده‌ای؟ در این شرایط، اراده‌ات خواب است و تلاشت نتایجی ندارد.