گنجور

غزل شمارهٔ ۱۵۱۵

هر که از حمد تو خاموش نگردد دم ازوست
هر که در حلقه ذکر تو بود خاتم ازوست
خط پیمانه محیط است به اسرار جهان
هر که در عالم آب است همه عالم ازوست
غافل از پاس نفس هر که نگردد چون صبح
روی خندان، دم جان بخش، دل بی غم ازوست
نیست جز جبهه واکرده ارباب کرم
گل ابری که گلستان جهان خرم ازوست
در کف خاک اگر رشته امیدی هست
خارخاری است که در جان بنی آدم ازوست
آب شمشیر گواراست اگر او ساقی است
مد انعام بود زخم اگر مرهم ازوست
ما لب خشک به سرچشمه حیوان ندهیم
کاین سفالی است که خون در دل جام جم ازوست
دست خالی است چو میزان ز دو سر قسمت ما
مایه از هر که بود، سود دو عالم هم ازوست
هوس ملک سلیمان گرهی بر بادست
قامت هر که خم از سجده شود، خاتم ازوست
چه عجب قامت اگر راست نسازد صائب
عشق دردی است که در پشت فلک ها خم ازوست

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هر که از حمد تو خاموش نگردد دم ازوست
هر که در حلقه ذکر تو بود خاتم ازوست
هوش مصنوعی: هر کسی که در برابر ستایش و حمد تو ساکت نماند، او تابلو و نشانی از توست. هر که در جمع ذکر و یاد تو باشد، مهر و علامت تو را بر خود دارد.
خط پیمانه محیط است به اسرار جهان
هر که در عالم آب است همه عالم ازوست
هوش مصنوعی: ظرف پیمانه نماد محدودیت و اندکی است که رازهای بزرگ جهان را در خود دارد. هر فردی که در دنیای مادی زندگی می‌کند، به نوعی با کل جهان در ارتباط است و تمام عالم از وجود او تاثیر می‌پذیرد.
غافل از پاس نفس هر که نگردد چون صبح
روی خندان، دم جان بخش، دل بی غم ازوست
هوش مصنوعی: کسی که به مراقبت و نگهداری نفس خود توجهی ندارد، نمی‌تواند از زیبایی و خوشی‌های زندگی بهره ببرد. خنده‌ی صبحگاهی و زندگی شاد، نتیجه‌ی دل بی‌غم و آسوده‌ای است که از درون او می‌جوشد.
نیست جز جبهه واکرده ارباب کرم
گل ابری که گلستان جهان خرم ازوست
هوش مصنوعی: نیست غیر از دستان بخشنده ارباب کرم، گلی ابری که بهشت دنیا از وجود او سرسبز و خرم است.
در کف خاک اگر رشته امیدی هست
خارخاری است که در جان بنی آدم ازوست
هوش مصنوعی: اگر در زندگی هیچ امیدی وجود نداشته باشد، آن امید همچون خاری است که در وجود انسان‌ها وجود دارد.
آب شمشیر گواراست اگر او ساقی است
مد انعام بود زخم اگر مرهم ازوست
هوش مصنوعی: اگر ساقی آب را به دست دهد، مانند شمشیری است که می‌تواند سزای زخم را با مرهمی که از او می‌رسد، جبران کند.
ما لب خشک به سرچشمه حیوان ندهیم
کاین سفالی است که خون در دل جام جم ازوست
هوش مصنوعی: ما هرگز لب خشک را به منبع حیات نمی‌دهیم، زیرا این سفال (ظرف) است که خون (زندگی) در دل جام جم (جام راز و حکمت) از آن است.
دست خالی است چو میزان ز دو سر قسمت ما
مایه از هر که بود، سود دو عالم هم ازوست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که وقتی کسی چیز خاصی در اختیار ندارد، میزان ارزش و کمال او از دو جنبه تقسیم‌بندی نمی‌شود. هر کسی می‌تواند از آنچه دارد بهره‌مند شود و سود دنیوی و آخرتی خود را از همان منبع بگیرد. به عبارت دیگر، ارزش و موفقیت افراد به منابع و نعمت‌هایی که دارند بستگی دارد و هر کس با آنچه در دست دارد، می‌تواند به موفقیت دست یابد.
هوس ملک سلیمان گرهی بر بادست
قامت هر که خم از سجده شود، خاتم ازوست
هوش مصنوعی: هر کسی که در مقابل خداوند سر تسلیم فرود آورد و به خاک بیفتد، به مانند کسی است که مقام و ثروت سلیمان را به دست می‌آورد، چرا که او در عبودیت و فروتنی به حقیقت و مقام والایی می‌رسد.
چه عجب قامت اگر راست نسازد صائب
عشق دردی است که در پشت فلک ها خم ازوست
هوش مصنوعی: عشق اگرچه درد و رنجی به همراه دارد، اما این درد ممکن است باعث شود انسان به شکلی خاص تغییر کند و قد راست کند. به نوعی، این درد و رنج عشق، تأثیر عمیقی بر وجود فرد می‌گذارد و حتی می‌تواند او را از مرزهای معمولی فراتر ببرد.