ظهیر فاریابیشمارهٔ ۲
ای خسروی که از رخ دوشیزگان غیب
هر لحظه دست فکرت تو در کشد نقاب
در عرض گاه زینت بزم تو فی المثل
طاووس وقت جلوه نماید کم از غراب
حفظت به هر زمین که سپر در سپر کشید
ممکن بود که رخنه شود تیغ آفتاب
وز بیم میل قهر تو کان دم به دم بود
بر چشم دشمنانت نیارد گذشت خواب
شاها زکوة گوش و زبان را ز راه لطف
بشنو ز من سؤالی و تشریف ده جواب
آن کس که حکم کرد به طوفان باد و گفت
کاسیب آن عمارت عالم کند خراب
تشریف یافت از تو و اقبال دید و کس
در بند آن نشد که خطا گفت یا صواب
من بنده چون به پیش تو ابطال کرده ام
با من چرا ز وجه دگر می رود خطاب
بر من و بال شد هنر من که صد بلا
بر ساعتی که من به هنر کردم انتساب
گو نیست گرد عالم و گو پست شو فلک
بر من به نیم جو چو فکندم درین عذاب
طوفان من گذشت که نه ماه ساختم
از آب دیده شربت و از خون دل شراب
سهل است این سه ماه دگر نیز همچنین
تن در دهم به آنک نه نانم بود نه آب
لیکن ز دست فاقه بترسم که عاقبت
هم من ز جان بر آیم و هم خسرو از ثواب
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: سیاوش جعفری
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای خسروی که از رخ دوشیزگان غیب
هر لحظه دست فکرت تو در کشد نقاب
هوش مصنوعی: ای پادشاهی که با زیبایی‌های چهره‌ی دختران ناگهان در افکار خود نقش می‌زنی و آن‌ها را در خیال خود می‌سازید.
در عرض گاه زینت بزم تو فی المثل
طاووس وقت جلوه نماید کم از غراب
هوش مصنوعی: در زمان برگزاری جشن و شادی، زیبایی و جلوه‌گری تو مانند طاووسی می‌درخشد، اما به هیچ وجه کمتر از کلاغ نیست.
حفظت به هر زمین که سپر در سپر کشید
ممکن بود که رخنه شود تیغ آفتاب
هوش مصنوعی: در هر جایی که سپر به سپر قرار گیرد، ممکن است نور آفتاب نفوذ کند و آسیب برساند.
وز بیم میل قهر تو کان دم به دم بود
بر چشم دشمنانت نیارد گذشت خواب
هوش مصنوعی: از ترس خشم تو، خواب از چشمان دشمنانت نمی‌تواند بگذرد. این به آن معناست که آن‌ها به خاطر تهدید تو همیشه در حالت Alert هستند و حتی نمی‌توانند بخوابند.
شاها زکوة گوش و زبان را ز راه لطف
بشنو ز من سؤالی و تشریف ده جواب
هوش مصنوعی: ای پادشاه، با مهربانی گوش و زبانت را به صدا و سخن من بسپاری و از من سؤالی بپرسی و من را با جوابم محترم بداری.
آن کس که حکم کرد به طوفان باد و گفت
کاسیب آن عمارت عالم کند خراب
هوش مصنوعی: شخصی که بر طوفان باد فرمان داده و اعلام کرده که عمل او می‌تواند به تخریب بنیان‌های این جهان منجر شود.
تشریف یافت از تو و اقبال دید و کس
در بند آن نشد که خطا گفت یا صواب
هوش مصنوعی: معنی این بیت به این شکل است که شخصی از سوی تو مورد توجه و احترام قرار گرفت و خوشبختی را تجربه کرد. هیچ‌کس به خاطر اشتباه یا درستی سخنش در قید و بند نیست.
من بنده چون به پیش تو ابطال کرده ام
با من چرا ز وجه دگر می رود خطاب
هوش مصنوعی: من به خاطر تو تمام خودم را کنار گذاشته‌ام، پس چرا با من به شیوه‌ای دیگر صحبت می‌کنی؟
بر من و بال شد هنر من که صد بلا
بر ساعتی که من به هنر کردم انتساب
هوش مصنوعی: هنر من به قدری جلوه‌گر است که بر من بالایی یافته، هر چند در زمانی که من به این هنر وابسته بودم، مصائب زیادی هم بر من وارد شد.
گو نیست گرد عالم و گو پست شو فلک
بر من به نیم جو چو فکندم درین عذاب
هوش مصنوعی: اگرچه جهان به دور من خالی است و سرنوشت بر من فرود آمده، من با کمترین ارزش می‌توانم از این عذاب رهایی یابم.
طوفان من گذشت که نه ماه ساختم
از آب دیده شربت و از خون دل شراب
هوش مصنوعی: بعد از سختی‌ها و مشکلاتی که پشت سر گذاشتم، حالا به مرحله‌ای رسیدم که احساس می‌کنم با گریه‌هایم یک نوشیدنی گوارا ساخته‌ام و از دردهایم تجربیات ارزشمندی به دست آورده‌ام.
سهل است این سه ماه دگر نیز همچنین
تن در دهم به آنک نه نانم بود نه آب
هوش مصنوعی: من به راحتی می‌توانم این سه ماه دیگر را هم به همین حالت بگذرانم چرا که نه نانی دارم و نه آبی.
لیکن ز دست فاقه بترسم که عاقبت
هم من ز جان بر آیم و هم خسرو از ثواب
هوش مصنوعی: اما از این که در فقر و تنگدستی به سر می‌برم می‌ترسم، زیرا ممکن است در پایان هم من از زندگی جدا شوم و هم خسرو از پاداش.