ظهیر فاریابیشمارهٔ ۷۷
سریر سلطنت اکنون کند سرافرازی
که سایه بر سرش افکند خسرو غازی
فلک کلاه غرور این زمان ز سر بنهد
که هست افسر شه بر سر سرافرازی
خطاب خسرو انجم کنون بگردانند
که مصلحت نبود خسروی به انبازی
همای چتر همایون چو پر و بال گشاد
ازین سپس نکند جغد دعوی بازی
چنین که قلزم دعوی درآمده ست به جوش
ز موج او نه خطایی رهد نه ابخازی
چنان بساخت جهان را نوای دولت شاه
که از طبیعت اضداد رفت ناسازی
از آن گذشت که گستاخیی کند پس ازین
سحر به پرده دری یا صبا به غمازی
از آن سپس که صدا بانگ پنح نویت شاه
کند منادی اسلام را هم آوازی
خدایگان سلاطین عصر نصرة دین
که دولتش به حوادث همی کند بازی
شکوه شهیر شاهین همتش بشکست
دل عقاب سپهر از بلند پروازی
سنان و پرچم رمحش یکی به سر تیزی
گرفته قله گردون یکی به سر بازی
زهی به مصر ممالک تو را عنایت حق
عزیز کرده و الحق سزای اعزازی
مسافران فلک را به وهم همراهی
مدبران قضا را به ذهن همرازی
ز مجلس تو نظر نگسلد همی ناهید
بدان طمع که به خنیاگریش بنوازی
تو ملک بردی ازین پس به گرد تو که رسد؟
که این سخن مثل مرغزیست با رازی
اگر به غیبت تو خصم فرصتی طلبد
حدیث سگ بود و دستگاه بزازی
سپهر از خط حکم تو سر نخواهد تافت
اگ به تیغ سیاست سرش بیندازی
عیار مهر در اخلاص تو نخواهد گشت
اگر به بوته کین سالهاش بگدازی
تو را به ملک زمین تهنیت نیارم گفت
که عقل را بود آنجا مجال طنازی
سپهر و مهر به خاک در تو می نازند
بسیط خاک چه باشد که تو بدان نازی؟
ستاره دامن عصمت ز بیم درچیند
چو دست حکم سوی جیب آسمان یازی
اجل ز دشمن جاهت جهان بپردازد
چو لحظه ای به مهمات مُلک پردازی
همیشه تا غم و شادی به نوع ممتازند
تو شاد زی که ز شاهان به عدل ممتازی
نفاد امر تو در مملکت چنان بادا
که اسب حکم بر اجرام آسمان تازی
ریاضت تو چنان کرده ملک ترکی را
که هم عنان برود با شریعت تازی
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
سریر سلطنت اکنون کند سرافرازی
که سایه بر سرش افکند خسرو غازی
هوش مصنوعی: اکنون به شاهی که در جایگاه سلطنت نشسته، افتخار و عظمت می‌بخشد، زیرا که سایه پادشاهش، جنگاور بزرگ، بر سر او قرار دارد.
فلک کلاه غرور این زمان ز سر بنهد
که هست افسر شه بر سر سرافرازی
هوش مصنوعی: زمانی که آسمان کلاه سرکشی و خودخواهی را از سر برمی‌دارد، زیرا تاج افتخار بر سر بزرگی و شرف قرار دارد.
خطاب خسرو انجم کنون بگردانند
که مصلحت نبود خسروی به انبازی
هوش مصنوعی: حالا باید تو را از مقام پادشاهی دور کنند، زیرا همراهی با دیگران برای پادشاهی مناسب نیست.
همای چتر همایون چو پر و بال گشاد
ازین سپس نکند جغد دعوی بازی
هوش مصنوعی: پرنده‌ای بزرگ و باشکوه، هنگامی که بال‌هایش را باز می‌کند، دیگر اجازه نمی‌دهد که جغدی کوچک ادعای برتری یا حضور در میدان بازی را داشته باشد.
چنین که قلزم دعوی درآمده ست به جوش
ز موج او نه خطایی رهد نه ابخازی
هوش مصنوعی: چنان که دریا با دعوی و سر و صدا به جوش آمده، از امواج او نه خیالی محفوظ می‌ماند و نه گرمایی.
چنان بساخت جهان را نوای دولت شاه
که از طبیعت اضداد رفت ناسازی
هوش مصنوعی: جهان به خاطر صدای خوشبختی و قدرت شاه به گونه‌ای ساخته شده است که تضادهای طبیعی از بین رفته و به هماهنگی رسیده‌اند.
از آن گذشت که گستاخیی کند پس ازین
سحر به پرده دری یا صبا به غمازی
هوش مصنوعی: آن زمان که کسی جسارت کند و بعد از این، با سحر و جادو به سراغ دلبری برود یا بادی به ناز کند و خبرهایی بربنشیند.
از آن سپس که صدا بانگ پنح نویت شاه
کند منادی اسلام را هم آوازی
هوش مصنوعی: پس از آنکه صدای پنج نوبت اذان به گوش رسید، منادی اسلام نیز همصدا می‌شود.
خدایگان سلاطین عصر نصرة دین
که دولتش به حوادث همی کند بازی
هوش مصنوعی: خدای بزرگ، شاهان زمان، برای یاری دین، که مدیریت او تاب و توان مقاومت در برابر حوادث را دارد.
شکوه شهیر شاهین همتش بشکست
دل عقاب سپهر از بلند پروازی
هوش مصنوعی: شکوه و عظمت شاهین، اعتماد به نفس و اراده عقاب را تحت تأثیر قرار داد و قلب او را شکست، چرا که شاهین به خاطر بلندی پروازش برتری داشت.
سنان و پرچم رمحش یکی به سر تیزی
گرفته قله گردون یکی به سر بازی
هوش مصنوعی: سپر و پرچم نیزه‌اش، یکی در قله آسمان و دیگری در میدان نبرد بالا رفته‌اند.
زهی به مصر ممالک تو را عنایت حق
عزیز کرده و الحق سزای اعزازی
هوش مصنوعی: به یاد داشته باش که در مصر، خداوند به تو لطف و محبت کرده و حقیقتاً این جایگاه شایسته توست.
مسافران فلک را به وهم همراهی
مدبران قضا را به ذهن همرازی
هوش مصنوعی: مسافران آسمان تحت تأثیر افکار و تدبیرهای مقدر قرار دارند و در این مسیر به همدیگر فکر می‌کنند و تعامل دارند.
ز مجلس تو نظر نگسلد همی ناهید
بدان طمع که به خنیاگریش بنوازی
هوش مصنوعی: برای تو می‌گوید که از محفل تو، رصد نمی‌کند ناهید (زیبایی یا عشق) و این به خاطر امیدی است که به نوازش و هنر تو دارد.
تو ملک بردی ازین پس به گرد تو که رسد؟
که این سخن مثل مرغزیست با رازی
هوش مصنوعی: تو حاکم شدی و حالا که فرمانروایی، چه کسی جرأت دارد به تو نزدیک شود؟ حرف تو مانند پرنده‌ای است که رازهایی را با خود دارد.
اگر به غیبت تو خصم فرصتی طلبد
حدیث سگ بود و دستگاه بزازی
هوش مصنوعی: اگر دشمن در غیبت تو فرصتی پیدا کند، داستانش شبیه به سخن گفتن درباره‌ی سگی است که در مغازه‌ی لباس فروشی ایستاده باشد.
سپهر از خط حکم تو سر نخواهد تافت
اگ به تیغ سیاست سرش بیندازی
هوش مصنوعی: آسمان از قضا و سرنوشت تو دور نخواهد شد، حتی اگر با شمشیر سیاست آن را به زمین بیفکنی.
عیار مهر در اخلاص تو نخواهد گشت
اگر به بوته کین سالهاش بگدازی
هوش مصنوعی: اگر به خاطر کینه و خصومتی که در دل داری، سال‌ها از محبت و صداقت خود کم‌گذاری، نشان واقعی اخلاص و محبت‌ات نخواهد نمایان شد.
تو را به ملک زمین تهنیت نیارم گفت
که عقل را بود آنجا مجال طنازی
هوش مصنوعی: من نمی‌توانم به تو برای تسلط بر زمین تبریک بگویم، زیرا آنجا جایی نیست که عشق و زیبایی بتواند خود را به‌خوبی نشان دهد.
سپهر و مهر به خاک در تو می نازند
بسیط خاک چه باشد که تو بدان نازی؟
هوش مصنوعی: آسمان و خورشید به خاک تو افتخار می‌کنند، اما زمین چه ارزشی دارد که تو به آن توجه کنی؟
ستاره دامن عصمت ز بیم درچیند
چو دست حکم سوی جیب آسمان یازی
هوش مصنوعی: ستاره‌ای که نماد پاکی و معصومیت است، به خاطر ترس از آسیب دیدن، دامنش را جمع می‌کند؛ همچنان که در حکم خداوند، دستش به سوی جیب آسمان دراز می‌شود.
اجل ز دشمن جاهت جهان بپردازد
چو لحظه ای به مهمات مُلک پردازی
هوش مصنوعی: زمان مرگ از دشمن جاه و مقام تو پیشی می‌گیرد، همانطور که وقتی به مسائل مهم کشور رسیدگی می‌کنی، ممکن است یک لحظه غفلت پیش بیاید.
همیشه تا غم و شادی به نوع ممتازند
تو شاد زی که ز شاهان به عدل ممتازی
هوش مصنوعی: همیشه غم و شادی نوعی تفاوت دارند، پس تو خوشحال زندگی کن زیرا که از شاهان به خاطر عدالت برتری داری.
نفاد امر تو در مملکت چنان بادا
که اسب حکم بر اجرام آسمان تازی
هوش مصنوعی: تقدیر و فرمان تو در جامعه باید به گونه‌ای باشد که همچون اسب، فرمانروایی بر آسمان‌ها داشته باشد.
ریاضت تو چنان کرده ملک ترکی را
که هم عنان برود با شریعت تازی
هوش مصنوعی: تلاش و مجاهدت تو به قدری شدید است که پادشاه ترکیه نیز به پیروی از قوانین اسلام روی آورده و در مسیر شریعت گام برمی‌دارد.
حاشیه ها
1402/02/26 00:04
امیرالملک
بیت ناب:
عیار مهر در اخلاص تو نخواهد گشت
اگر به بوته کین سالهاش بگدازی