گنجور

شمارهٔ ۱۲

زین مصیبت نه همین از خاکیان ماتم بپاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
چهار ارکان شش جهت با نه فلک ماتم سراست
کی رواست سرنگون گردی فلک
نعره جن و ملک در ماتم فخر امم
از قدم تا دم شام عدم
از ثری هم تا ثریا از ثریا تا ثری است
کی رواست سرنگون گردی فلک
متصل در گردن خرم عروسان بی نفور
با سرور دست ارباب فجور
دست و زور بازوی شیر خدا از هم جداست
کی رواست سرنگون گردی فلک
قامت طوبی خرام اکبر آن زیب ارم
گشته خم چون کمان از بار غم
ناوک بیداد بر حلقوم اصغر گشته راست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هم چو گل بر قامت قاسم قبا شد پیرهن
هم به تن خلعت عیشش کفن
غنچه آسا بر تن عباس پیراهن قباست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هم حسین شاه حجازی مانده در بحر عراق
از نفاق در کمال احتراق
هم مخالف را نوای شادی از هر گونه راست
کی رواست سرنگون گردی فلک
از خزان گلستان وارث باغ فدک
نه فدک پر شد از بانگ ملک
قامت گردون کج و درزیر بار غم دو تاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
دشمن دین متکی برمتکای زرنگار
با وقار شاه گردون افتخار
بستر از خون بالش از گل خفته در خاک از چه راست
کی رواست سرنگون گردی فلک
سرور کفار در تحت لوای صبح و شام
شادکام با هزاران احترام
سرور دین را به زیر سایه شمشیرجاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
مرگدائی چند را در سایه دیهیم و زر
جلوه گر آری ای بیدادگر
خسروان را تن برهنه سر به نوک نیزه هاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
در محافل ناحفاظان در پس زرین حجاب
بی نقاب دختران بو تراب
سربرهنه با تن عریان سوار ناقه هاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
خارزار کفر خرم هم چو خرم گلستان
صد فغان از تقاضای زمان
گلشن اسلام از باد مخالف بی صفاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
شام غم بر شامیان شوم رو صبح طرب
روز و شب زین تظلم در عجب
صبح عیش آل احمد تیره چون شام عزاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
کوفه از خون شهیدان شهربندان سرور
ازغرور دست ارباب فجور
کربلا بر بی کسان کربلا کرب و بلاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
جغد هر ویرانه دارد گلشن شادی وطن
نغمه زن هم چو مرغان چمن
بلبلان باغ دین را جای در ویرانه هاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
در کسوف از خون خنجر همچو مه در مشرقین
بر سنین از جفای مارقین
کوس کیوان حشمتی کو تاج دار هل اتی است
کی رواست سرنگون گردی فلک
خانه اهل جفا رشک نگارستان چین
چین به چین مو پریشان بر جبین
در بدر آل پیغمبر چون اسیران خطاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
پس روا مجنون صبح ار خون فشاند چون شفق
جامه شق بر فراز نه طبق
لیلی لیل ار ببارد اشک چون انجم رواست
کی رواست سرنگون گردی فلک

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

زین مصیبت نه همین از خاکیان ماتم بپاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: این مصیبت فقط به خاطر انسان‌ها نیست، آیا درست است که آسمان هم به خاطر آن سرنگون شود؟
چهار ارکان شش جهت با نه فلک ماتم سراست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: جهان با چهار ارکان و شش جهت و نه فلک، جایی پر از اندوه و مصیبت است. آیا درست است که گردونه آسمان به زیر بیفتد؟
نعره جن و ملک در ماتم فخر امم
از قدم تا دم شام عدم
هوش مصنوعی: در اینجا گفته می‌شود که جن‌ها و فرشتگان به خاطر بزرگی و عظمت شخصیتی که در این دنیا وجود دارد، به شدت ناله و فریاد می‌زنند. از شروع روز تا پایان شب، همه به یاد آن وجود بزرگ، در حال سوگواری و عزاداری هستند.
از ثری هم تا ثریا از ثریا تا ثری است
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: از بلندترین نقطه تا پایین‌ترین نقطه، همه چیز در جریان است. آیا درست است که سقف آسمان به زمین بیفتد؟
متصل در گردن خرم عروسان بی نفور
با سرور دست ارباب فجور
هوش مصنوعی: در این متن به زیبایی و جذابیت عروسان اشاره شده است که با زینت‌ها و تزئینات خوش‌گذرانی در گردن خود، به شکلی برجسته و دل‌انگیز دیده می‌شوند. همچنین، ابراز شده که این زیبایی به خواست و اراده افرادی ناپاک و غیراخلاقی وابسته است.
دست و زور بازوی شیر خدا از هم جداست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: قدرت و نیروی شیر خدا (امیرالمؤمنین علی) با هم تفکیک شده است. آیا درست است که آسمان را سرنگون ببینیم؟
قامت طوبی خرام اکبر آن زیب ارم
گشته خم چون کمان از بار غم
هوش مصنوعی: قامت درخت طوبی مانند قدری زیبا و باوقار است که به واسطه سنگینی اندوه به شکل کمانی خم شده است.
ناوک بیداد بر حلقوم اصغر گشته راست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: تیر بی‌رحمی بر گردن اصغر نشسته است، آیا درست است که آسمان به این سرنوشت دچار شود؟
هم چو گل بر قامت قاسم قبا شد پیرهن
هم به تن خلعت عیشش کفن
هوش مصنوعی: چون گل، لباس قاسم زیبا و شاداب شد و در عین حال، پوشش عیش او به مانند کفن است.
غنچه آسا بر تن عباس پیراهن قباست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: عباس در پیراهنی زیبا و شگفت‌انگیز به نظر می‌رسد، مانند غنچه‌ای که در حال شکفتن است. آیا درست است که سرنوشت و تقدیر او این‌گونه باشد و به زودی سقوط کند؟
هم حسین شاه حجازی مانده در بحر عراق
از نفاق در کمال احتراق
هوش مصنوعی: حسین، شاه حجازی، همچنان در آب‌های عراق باقی مانده و به علت نفاق و جدایی‌طلبی، در حال سوختن و از درون آتش گرفته است.
هم مخالف را نوای شادی از هر گونه راست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: این جهان پر از شادی و سرور است و این احساس نمی‌تواند فقط مختص یک گروه یا فرد باشد. حتی اگر کسی مخالف ما باشد، هم می‌تواند از این شادی بهره‌مند شود. در واقع، افتادن ستاره‌ها در آسمان به این معناست که همه چیز در حال تغییر و تحول است و هیچ چیزی ثابت نیست.
از خزان گلستان وارث باغ فدک
نه فدک پر شد از بانگ ملک
هوش مصنوعی: از فصل پاییز و سردی گلستان، دیگر چیزی به نام باغ فدک نمی‌ماند؛ چرا که این باغ از صدا و آواز ملک و بزرگی پر نشده است و حالتی از شکوه و زیبایی ندارد.
قامت گردون کج و درزیر بار غم دو تاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: قامت آسمان کج شده و از شدت درد و غم به دو نیم شده است. آیا کسانی می‌توانند بپذیرند که آسمان به سمت زمین بیفتد؟
دشمن دین متکی برمتکای زرنگار
با وقار شاه گردون افتخار
هوش مصنوعی: دشمن دین بر تکیه‌گاه ثروت خود متکی است و با افتخاری که به خاطر مقام بلند آسمانی خود دارد، به وقار و سر بلندی می‌بالد.
بستر از خون بالش از گل خفته در خاک از چه راست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: در این بیت، شاعر به شرایط سخت و دشوار زندگی اشاره می‌کند. او از بستر خواب که از خون نشأت گرفته و بالش که از گل ساخته شده، سخن می‌گوید. این تصویرسازی نشان‌دهنده‌ی رنج‌ها و مصائب است که انسان‌ها در زندگی تجربه می‌کنند. همچنین، سوالی درباره‌ی عدالت یا حقایق جهان مطرح می‌شود و می‌پرسد که آیا درست است که سرنوشت یا تقدیر به این شکل بر انسان‌ها فشار وارد کند و آن‌ها را به خاک افکند؟
سرور کفار در تحت لوای صبح و شام
شادکام با هزاران احترام
هوش مصنوعی: رئیس کافران در سایه صبح و شام خوشحال و با احترام‌های فراوان زندگی می‌کند.
سرور دین را به زیر سایه شمشیرجاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: سرور دین زیر سایه شمشیر قرار دارد، آیا این درست است که فلک (سرنوشت) به او آسیب بزند؟
مرگدائی چند را در سایه دیهیم و زر
جلوه گر آری ای بیدادگر
هوش مصنوعی: چند نفر را که در سایه تاج و زر درخشش دارند، به من معرفی کن ای ستمگر.
خسروان را تن برهنه سر به نوک نیزه هاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: شاهان و بزرگان در برابر سختی‌ها و مصائب هستند و این که از بلایای آسمانی به زمین افتند، چیزی شایسته و درست نیست.
در محافل ناحفاظان در پس زرین حجاب
بی نقاب دختران بو تراب
هوش مصنوعی: در مجالس افرادی که به حرف‌های بی‌پایه و غیرمنطقی توجه دارند، پشت پرده‌ای طلایی و بدون پوشش، دختران زیبای علی (بوتراب) حضور دارند.
سربرهنه با تن عریان سوار ناقه هاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: شخصی بی‌پوشش و بدون لباس بر روی شترها سوار است. آیا درست است که آسمان چنین فردی را از بالا به زیر بیاندازد؟
خارزار کفر خرم هم چو خرم گلستان
صد فغان از تقاضای زمان
هوش مصنوعی: در بوستان کفر، خارها همچون گل‌های بهاری سرسبز و شاداب هستند و زمان به شدت از حال و روز ناگوار آن فریاد می‌زند.
گلشن اسلام از باد مخالف بی صفاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: باغ اسلام از وزش بادهای مخالف بی‌حفاظ است، آیا صحیح است که آسمان این باغ به پایین بیفتد؟
شام غم بر شامیان شوم رو صبح طرب
روز و شب زین تظلم در عجب
هوش مصنوعی: شام غم برای غمگینان سخت و دشوار است و صبح شادی، روز و شب را پر از شگفتی می‌کند.
صبح عیش آل احمد تیره چون شام عزاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: صبح شادی آل احمد به تاریکی شب عزاداری می‌ماند. آیا درست است که زمین و آسمان به هم بریزند؟
کوفه از خون شهیدان شهربندان سرور
ازغرور دست ارباب فجور
هوش مصنوعی: کوفه به خاطر خون شهیدانش به وجود آمده و سرور به خاطر غرور کسانی است که به فساد و ظلم می‌پردازند.
کربلا بر بی کسان کربلا کرب و بلاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: کربلا مکانی است که پر از مصیبت و غم است، و چگونه ممکن است آسمان و ستاره‌ها تحت تاثیر آن قرار نگیرند و به حال خود رها شوند؟
جغد هر ویرانه دارد گلشن شادی وطن
نغمه زن هم چو مرغان چمن
هوش مصنوعی: جغد که نماد شب و ویرانی است، در هر خرابه‌ای شادی وطن را با آوازش زنده می‌کند، درست همان‌طور که پرندگان در چمن‌ها آواز می‌خوانند.
بلبلان باغ دین را جای در ویرانه هاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: بلبلان باغ دین در ویرانه ها ساکن هستند، آیا درست است که آسمان بر سر آنها خراب شود؟
در کسوف از خون خنجر همچو مه در مشرقین
بر سنین از جفای مارقین
هوش مصنوعی: در زمانی که خورشید به طور کامل پوشانده شده و تاریک می‌شود، خنجر همچون ماهی که در دو طرف به زیبایی دیده می‌شود، در فضاها بر سر سنین (سال‌ها) از بی‌وفایی‌های کسانی که از حق و مسیر درست منحرف شده‌اند، قرار می‌گیرد.
کوس کیوان حشمتی کو تاج دار هل اتی است
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: در این متن به عظمت و شکوه یک موجود اشاره شده است که دارای تاج و جلال خاصی است. همچنین، بیان شده که آیا درست است که آسمان به سمت سقوط برود یا به حالت نامناسبی دچار شود. این موضوع نشان‌دهنده تضاد بین شکوه و عظمت و خطر سقوط و کاهش منزلت است.
خانه اهل جفا رشک نگارستان چین
چین به چین مو پریشان بر جبین
هوش مصنوعی: خانه افرادی که به دیگران آسیب می‌زنند، به زیبایی‌های باغ چین حسادت می‌کند. در حالی که موهای پریشان آن‌ها بر پیشانی‌شان جلوه‌گری می‌کند.
در بدر آل پیغمبر چون اسیران خطاست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: در روزگار ظلم و ستم بر شیعیان و پیروان اهل بیت، به دور از شایستگی است که انسان به سختی و بی‌عدالتی این دوران تن دهد و احساس کند که آسمان و سرنوشتش به شکیبایی و ذلت می‌انجامد.
پس روا مجنون صبح ار خون فشاند چون شفق
جامه شق بر فراز نه طبق
هوش مصنوعی: اگر مجنون در صبح خون بریزد، مانند شفق که جامه سرخ را بر فراز آسمان پهن می‌کند، این کار روا و پذیرفته است.
لیلی لیل ار ببارد اشک چون انجم رواست
کی رواست سرنگون گردی فلک
هوش مصنوعی: اگر شب لیلی باران اشک ببارد، آیا قانون آسمان اجازه می‌دهد که ستاره‌ها فرو بریزند؟