گنجور

شمارهٔ ۷۵

هدف تیر نظر چون دل اغیار کند
همه پیکان جهان بر دل من کار کند
گر از این دست دهد آن بت ترسابچه می
ای بسا صوف سفید اطلس گلنار کند
هم رود حرف به هشیاری مستان ریا
ایزد ار صومعه را خانه خمار کند
گشت نزدیک دو راه حرم و دیر ای کاش
خضر توفیق مرا قافله سالار کند
معنی عزت ما خاک نشینان دانی
بر سر کوی کسی عشقت اگر خوار کند
چه شد ار کرد به زنار بدل سبحه ما
آری آن زلف از این شعبده بسیار کند
خط کجا زلف کجا هر سپه آرا مردی
نشود رستم اگر خیمه زنگار کند
تا ز خود بی خبر افتم ز تماشا قدریم
پیشتر ز آمدن خویش خبردار کند
اتحادی است میان من و غیرت که خدنگ
بر تن او چو زنی بر دل من کار کند
من وبرگردن از آن چاه ذقن بیژن دل
رستم عهدم اگر جهد من این کار کند
هر که را خاتمه بر عافیت و آزادی است
بخت نیکش به کمند تو گرفتار کند
آن خداوند که از بندگی خاک درش
چرخ زیبد به خداوندیم اقرار کند
فهم اسرار دهانش مکن اندیشه که وهم
حل این نکته سربسته به پندار کند
به خدا مفتی اگر بنده خویشت خوانم
گر دو عالم به خداوندیت اقرار کند
چه عجب جو شدم ار خون دل از هربن موی
سیل چون گرد شود رخنه به دیوار کند
گویدم سجده اصنام مکن زاهد بین
که به بیدینی خود نزد من اقرار کند
هوشیاران شب آدینه به مستان نکنند
آنچه مستان تو با مردم هشیار کند
آنکه از ما به خداوندیت اقرار گرفت
چشم دارم که تو را بنده نگهدار کند
آه یغما نکند در دل سنگین تو کار
اگر آشت ز دل خاره پدیدار کند

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: غزل
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

هدف تیر نظر چون دل اغیار کند
همه پیکان جهان بر دل من کار کند
هوش مصنوعی: چشم معشوقه مانند تیر هدفش را به قلب من می‌زند و تمام سختی‌ها و مشکلات دنیا نیز بر من تأثیر می‌گذارد.
گر از این دست دهد آن بت ترسابچه می
ای بسا صوف سفید اطلس گلنار کند
هوش مصنوعی: اگر آن معشوق زیبا از این دست کوچک چیزی عطا کند، بسا دلبر باصوفی سپید می‌تواند قلبی مانند گل نرگس را روشن کند.
هم رود حرف به هشیاری مستان ریا
ایزد ار صومعه را خانه خمار کند
هوش مصنوعی: اگر خداوند، در حالی که شراب‌نوشی بی‌خبر است، صدای مست‌ها را بشنود، حتی اگر صومعه (خانه عبادت) را هم به محل شراب‌خواری تبدیل کند، به او اهمیت نمی‌دهد.
گشت نزدیک دو راه حرم و دیر ای کاش
خضر توفیق مرا قافله سالار کند
هوش مصنوعی: نزدیک دو مسیر حرم و کلیسا قرار دارم و ای کاش خضر مرا راهنمایی کند تا به درستی انتخاب کنم.
معنی عزت ما خاک نشینان دانی
بر سر کوی کسی عشقت اگر خوار کند
هوش مصنوعی: معنای این بیت این است که افتخار و ارزش ما، که در جایگاه پست‌تری قرار داریم، بستگی به این دارد که آیا عشق کسی ما را ناچیز و بی‌ارزش می‌سازد یا خیر. اگر محبت و عشق کسی ما را تحقیر کند، نشان‌دهنده‌ی وضعیت واقعی ما در جامعه است.
چه شد ار کرد به زنار بدل سبحه ما
آری آن زلف از این شعبده بسیار کند
هوش مصنوعی: چرا اگر او به دور زنی قرار گرفته است، به جای ذکر خدا، ما را به یاد زلف‌های خود می‌اندازد که از این ترفندهای زیادی دارد؟
خط کجا زلف کجا هر سپه آرا مردی
نشود رستم اگر خیمه زنگار کند
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که زیبایی ظاهری یا آرایش بیرونی کافی نیست و نمی‌تواند جایگزین توانمندی‌ها و ویژگی‌های واقعی شخص شود. صرف داشتن ظاهری زیبا و آراسته، نمی‌تواند کسی را به مقام رستمی برساند. اگر کسی به رفتار و صفات درونی‌اش توجه نکند، داشتن ظاهری زیبا هیچ ارزشی ندارد.
تا ز خود بی خبر افتم ز تماشا قدریم
پیشتر ز آمدن خویش خبردار کند
هوش مصنوعی: من وقتی از خودم بی‌خبر می‌شوم و غرق تماشا می‌شوم، قدرتی در من وجود دارد که قبل از ورود خودم، مرا آگاه می‌کند.
اتحادی است میان من و غیرت که خدنگ
بر تن او چو زنی بر دل من کار کند
هوش مصنوعی: من و غیرت رابطه‌ای عمیق داریم که هر وقت او ضربه‌ای به کسی بزند، گویی به قلب من آسیب می‌زند.
من وبرگردن از آن چاه ذقن بیژن دل
رستم عهدم اگر جهد من این کار کند
هوش مصنوعی: به یاد من و دردهای گذشته، اگر رستم به سراغ دل بیژن برود، من هم با تمام تلاش خودم این کار را انجام می‌دهم.
هر که را خاتمه بر عافیت و آزادی است
بخت نیکش به کمند تو گرفتار کند
هوش مصنوعی: هر کسی که سرانجامی خوش و زندگی آزادی دارد، شانس خوبی که دارد او را به دام تو می‌اندازد.
آن خداوند که از بندگی خاک درش
چرخ زیبد به خداوندیم اقرار کند
هوش مصنوعی: خداوندی که سزاوار است بر او زانو بزنیم و از بندگی او به خاک بیفتیم، باید به عظمت او اعتراف کنیم.
فهم اسرار دهانش مکن اندیشه که وهم
حل این نکته سربسته به پندار کند
هوش مصنوعی: بهتر است به عمق کلمات او فکر نکنی، چرا که دریافتن معانی پنهان آن تنها به تصورات محدود امکان‌پذیر نیست.
به خدا مفتی اگر بنده خویشت خوانم
گر دو عالم به خداوندیت اقرار کند
هوش مصنوعی: به خدا قسم، اگر خود را بنده حقیقی او بدانم، حتی اگر همه موجودات عالم نیز به خدایی او شهادت بدهند، این در ارزش من تغییری ایجاد نمی‌کند.
چه عجب جو شدم ار خون دل از هربن موی
سیل چون گرد شود رخنه به دیوار کند
هوش مصنوعی: تعجبی ندارد که من به جو تبدیل شدم، اگر خون دل در هر بن موی سیل مانند گردی به دیوار نفوذ کند.
گویدم سجده اصنام مکن زاهد بین
که به بیدینی خود نزد من اقرار کند
هوش مصنوعی: به زاهد گفتم که سجده کردن به بت‌ها نکن، اما او به خاطر بی‌دینی خود در برابر من اعتراف می‌کند.
هوشیاران شب آدینه به مستان نکنند
آنچه مستان تو با مردم هشیار کند
هوش مصنوعی: افراد باهوش در شب جمعه کارهایی را که مستان انجام می‌دهند، با مردم عاقل تجربه نمی‌کنند.
آنکه از ما به خداوندیت اقرار گرفت
چشم دارم که تو را بنده نگهدار کند
هوش مصنوعی: آن کسی که از ما به خداوندی تو اعتراف کرده است، امیدوارم که تو را به عنوان بنده‌ای حفظ کند.
آه یغما نکند در دل سنگین تو کار
اگر آشت ز دل خاره پدیدار کند
هوش مصنوعی: اگر دل تو سنگین باشد، آه و ناله‌ات تأثیری ندارد؛ اما اگر زخم‌های درونت را بروز دهی، آن وقت ممکن است تغییراتی در احساساتت به وجود بیاید.