شمارهٔ ۵۱ - در مدح ملک اتسز
خسروا ، چون تو آسمان نارد
خدمت و زمانه بگزارد
باد را هیبت تو بر بندد
کوه را حملهٔ تو بردارد
پای تو فروش محمدت سپرد
دس تو تخم مکرمت کارد
روز هیجا ز سر کشان تیغت
هیچ کس را بکس بنگذارد
تیر چون باد تو ز شخص عدو
شکم خاک را بینبارد
همچو مشاطگان عزیمت تو
هر دو رخسار فتح بنگارد
در کف نیزه ، چون عصای کلیم
سحر اعدای دین بیوبارد
سنگ چون موم گردد ، اربر سنگ
اعتقاد تو وهم بگمارد
هر که جان را به مهر تو نسپرد
روزگارش به مرگ بسپارد
زهر با حشمت تو نگزاید
نوش با هیبت تو نگوارد
برق تهدید تو جهان سوزد
ابر انعام تو گهر بارد
بر تن اسلام درع تو پوشد
در دل ایام مهر تو دارد
سال و ماه از نشاط خوردن تو
کام شمشیر تو همی خارد
وام دارد عدو ز تیغ تو جان
وقت آمد که وام بگزارد
خسروا ، چرخ با عنایت تو
دل اهل هنر نیازارد
دست بر آسمان برد ، هر کو
پای در خدمت تو بفشارد
بنده ، روزی که پیش تو نبود
از حساب حیا نشمارد
بشنو این قطعه ، کز شنیدن آن
طبع را سمع در نشاط آرد
هر که در نظم این سخن نگرد
بجز از نظم در نپندارد
شاد زی سال و مه ، که شادی تو
غم ابنای فضل بگسارد
شمارهٔ ۵۰ - در مدح اتسز خوارزمشاه: چون بر وزد بچهرهٔ تو ، ای نگار ، بادشمارهٔ ۵۲ - هم در مدح اتسز گوید: شاها، به پایگاه تو کیوان نمیرسد
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
خسروا ، چون تو آسمان نارد
خدمت و زمانه بگزارد
هوش مصنوعی: ای خسرو، مانند تو آسمان در خدمت نیست و زمانه همواره در حال تغییر است.
باد را هیبت تو بر بندد
کوه را حملهٔ تو بردارد
هوش مصنوعی: باد از قدرت تو چنان میهراسد که نمیتواند حرکت کند و کوهها از شدت حملهٔ تو به لرزه در میآیند.
پای تو فروش محمدت سپرد
دس تو تخم مکرمت کارد
هوش مصنوعی: پای تو را به محمد سپردم و در دست تو بذر مهربانی را کاشتم.
روز هیجا ز سر کشان تیغت
هیچ کس را بکس بنگذارد
هوش مصنوعی: در روز هیجا، وقتی تیغ تو در سرها میرقصد، هیچ کس جرأت نمیکند در برابر تو بایستد.
تیر چون باد تو ز شخص عدو
شکم خاک را بینبارد
هوش مصنوعی: تیر مانند باد، از بدن دشمن عبور میکند و زمین را پر از خاک میسازد.
همچو مشاطگان عزیمت تو
هر دو رخسار فتح بنگارد
هوش مصنوعی: مانند آرایشگرانی که زیبایی تو را به نمایش میگذارند، هر دو چهرهات پیروزی را نشان میدهند.
در کف نیزه ، چون عصای کلیم
سحر اعدای دین بیوبارد
هوش مصنوعی: در نوک نیزه، مانند عصای حضرت موسی، جادو و سحر دشمنان دین را تضعیف و نابود میکند.
سنگ چون موم گردد ، اربر سنگ
اعتقاد تو وهم بگمارد
هوش مصنوعی: وقتی که سنگ نرم و انعطافپذیر شود، هر کسی که به آن سنگ اعتقاد دارد، در خواب و خیال خود به آن شکل و حالت میدهد.
هر که جان را به مهر تو نسپرد
روزگارش به مرگ بسپارد
هوش مصنوعی: هر کسی که جانش را به عشق تو ندهد، باید بداند که روزگارش در خطر است و به سرانجام تلخی خواهد رسید.
زهر با حشمت تو نگزاید
نوش با هیبت تو نگوارد
هوش مصنوعی: سم و زهر به خاطر عظمت و شکوه تو اثر نمیگذارد و نوشیدنی شیرین در برابر هیبت تو نمیتواند مقاومت کند.
برق تهدید تو جهان سوزد
ابر انعام تو گهر بارد
هوش مصنوعی: خشم و تهدید تو به اندازهای قوی است که میتواند به جهان آسیب بزند، اما رحمت و نعمت تو همانند بارانی است که گوهرهای باارزش میبارد.
بر تن اسلام درع تو پوشد
در دل ایام مهر تو دارد
هوش مصنوعی: بر بدن اسلام زرهای از تو بر تن دارد و در دل زمان، مهر و محبت تو را در خود جای داده است.
سال و ماه از نشاط خوردن تو
کام شمشیر تو همی خارد
هوش مصنوعی: در اینجا اشاره به این است که سالها و ماهها به خاطر شادی و نشاطی که از تو میگیرند، تحت تأثیر قدرت و شجاعت تو قرار دارند. به نوعی، وجود تو مانند شمشیری است که به زندگی و زمان انرژی و روح میبخشد.
وام دارد عدو ز تیغ تو جان
وقت آمد که وام بگزارد
هوش مصنوعی: دشمن در برابر تیغ تو جانش را به نوعی مقروض کرده است و اکنون وقتش رسیده که این بدهی را ادا کند.
خسروا ، چرخ با عنایت تو
دل اهل هنر نیازارد
هوش مصنوعی: با لطف و رحمت تو، ای خسروا، زمانه به هنرمندان آسیب نمیزند و آنها را دچار مشکل نمیکند.
دست بر آسمان برد ، هر کو
پای در خدمت تو بفشارد
هوش مصنوعی: هر که در راه خدمت به تو قدم بردارد، دستی به آسمان خواهد داشت و به درجات بلند خواهد رسید.
بنده ، روزی که پیش تو نبود
از حساب حیا نشمارد
هوش مصنوعی: روزهایی که من در حضورت نبودم، به یاد داشته باش که از شرم و حیا و حسابگری من کم نشده است.
بشنو این قطعه ، کز شنیدن آن
طبع را سمع در نشاط آرد
هوش مصنوعی: این قطعه را بشنو، زیرا با شنیدنش، روح و ذهن تو شاد میشود.
هر که در نظم این سخن نگرد
بجز از نظم در نپندارد
هوش مصنوعی: هر کسی که به ساختار و ترتیب این سخن توجه نکند، غیر از نظم و ترتیب آن چیزی را درک نخواهد کرد.
شاد زی سال و مه ، که شادی تو
غم ابنای فضل بگسارد
هوش مصنوعی: شاد زندگی کن به مدت یک سال و یک ماه، زیرا شادی تو میتواند غم و اندوه افراد بافضیلت را برطرف کند.

وطواط