وطواطشمارهٔ ۴۱ - در مدح وزیر ثقة الدین
صدر ثقة الدین کنف خلق جهانست
خاک دراو کعبهٔ اشراف زمانست
آراسته از طالع او روی سپهرست
افروخته از طلعت او صحن جهانست
در خدمت او تقویت خرد و بزرگست
از نعمت او تربیت پیر و جوانست
طبعش بگه فضل، نه طبعست، که بحرست
کفش بگه جود، نه کفست، که کانست
از کوشش او در همه آفاق دلیلست
وز بخشش، او بر همه اشخاص نشانست
ای آنکه بمقدار علو خطرت را
برتر ز همه انجم و افلاک مکانست
ز اولاد قرآن چرخ بزرگی نشانست
در صدر وزارت چو تو، تا چرخ و قرآنست
از مائدهٔ جود تو آسایش جسمست
وز فایدهٔ لفظ تو آرامش جانست
گسترده زمین جاه ترا زیر نگینست
گردنده فلک قدر ترا زیر عنانست
در نصرة حق فعل تو صد خیل و سپاهست
بر حجت دین قول تو صد تیر و سنانست
از حسن شمایل تو چو رضوان جنانی
وز عدل تو خوارزم چو روضات جنانست
صدرا، تویی آن کس که خداوند هنر را
از حادثها عون تو توفیق امانست
سرمایهٔ سودی همه کس را و رهی را
در عهد تو از فتنهٔ اوباش زیانست
رفت آب من از روی و مرا روز و شب از رنج
دو چشمهٔ خونابه زد و چشم روانست
آن عیش چو نوش من ازین غصه شرنگست
وآن قد چو تیر من ازین غصه کمانست
گر نان برود باک نباشد، چو برفت آب
تو سگ شمر آنرا که همه طالب نانست
سعیی بکن آخر، که بآفاق بگویند:
کاصحاب هنر را همه حرمت ز فلانست
تامدح تو گویند همه عمر از دل و از جان
بنده، بزبانی که همه محض بیانست
از تازی و از پارسی ارهست تفاخر
پس بندهٔ تو والی این هر دو زبانست
فضلم چو ایادی تو بی حد و شمارست
عقلم چو معالی تو بی حد و کرانست
تا ابر درفشان سپه فصل بهارست
تا باد زرفشان تبع فصل خزانست
بادی تو بشادی، که مخالف بغریوست
بادی تو بعزت، که منازع بهوانست
خالقان همه اندر کنف حفظ تو بادند
چونانکه رمه در کنف حفظ شبانست
شمارهٔ ۴۰ - در مدح ملک اتسز: دیدار تو ، ای جان جهان ، راحت جانستشمارهٔ ۴۲ - در مدح وزیر ضیاء الدین عراق بن جعفر: ای آنکه رخت بهار چینست
اطلاعات
وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
صدر ثقة الدین کنف خلق جهانست
خاک دراو کعبهٔ اشراف زمانست
هوش مصنوعی: این بیت به شخصیت و مقام بالای فردی اشاره دارد که به عنوان یکی از بزرگترین و معتبرترین افراد زمان خود شناخته میشود. او به مانند کعبهای است که همگان به سوی او احترام و ارادت میگذارند و خاک وجود او مورد تقدیس و احترام است، به طوری که وجودش نماد ارزش و اعتبار در میان مردم است.
آراسته از طالع او روی سپهرست
افروخته از طلعت او صحن جهانست
هوش مصنوعی: چهره آسمان زیبا و درخشان است و روشنایی و زیبایی آن ناشی از وجود اوست. جهانی که در آن زندگی میکنیم نیز تحت تأثیر زیبایی و نور اوست.
در خدمت او تقویت خرد و بزرگست
از نعمت او تربیت پیر و جوانست
هوش مصنوعی: در کنار او، خرد و درک انسانها شکوفا میشود و تحت نعمتهای او، هم بزرگترها و هم کوچکترها پرورش مییابند.
طبعش بگه فضل، نه طبعست، که بحرست
کفش بگه جود، نه کفست، که کانست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که طبیعت و ویژگیهای شخص نباید به راحتی قضاوت شوند. به عبارت دیگر، وقتی که میگوییم فردی آزادانه و بخشنده است، باید بدانیم که این ویژگی فقط به خاطر طبیعت او نیست، بلکه به عمق و وسعت شخصیت او مربوط میشود. مانند این است که دریا نمیتواند فقط به خاطر وجود کفهایی که رویش است، توصیف شود. بلکه باید به عمق و گنجایش آن توجه کرد.
از کوشش او در همه آفاق دلیلست
وز بخشش، او بر همه اشخاص نشانست
هوش مصنوعی: تمام تلاش او در هر گوشهای نشانهای از کوشش و فعالیتش است و از generosity او، مشخصات او را در میان همه افراد میتوان دید.
ای آنکه بمقدار علو خطرت را
برتر ز همه انجم و افلاک مکانست
هوش مصنوعی: ای کسی که به اندازه بلندی و عظمت خود، بالاتر از تمام ستارهها و آسمانها قرار داری.
ز اولاد قرآن چرخ بزرگی نشانست
در صدر وزارت چو تو، تا چرخ و قرآنست
هوش مصنوعی: در میان خانواده و پیروان قرآن، مقام و جایگاه بزرگی وجود دارد که به مانند دایرهای بزرگ در رأس وزارت قرار دارد. این مقام همواره با قرآن و گردش آن در ارتباط است.
از مائدهٔ جود تو آسایش جسمست
وز فایدهٔ لفظ تو آرامش جانست
هوش مصنوعی: نعمت بخشش تو باعث راحتی جسم میشود و کلام تو آرامش دل را به همراه دارد.
گسترده زمین جاه ترا زیر نگینست
گردنده فلک قدر ترا زیر عنانست
هوش مصنوعی: زمین محل احترام و مقام توست و آسمان نیز در کنترل و سلطه تو قرار دارد.
در نصرة حق فعل تو صد خیل و سپاهست
بر حجت دین قول تو صد تیر و سنانست
هوش مصنوعی: عمل تو در حمایت از حقیقت، مثل صدها اسب و لشکر است، و سخن تو در دفاع از دین، شبیه صد تیر و نیزه میباشد.
از حسن شمایل تو چو رضوان جنانی
وز عدل تو خوارزم چو روضات جنانست
هوش مصنوعی: ظاهر زیبا و دلنشین تو مانند باغی از بهشت است و انصاف و عدل تو مانند سرزمینهای خوش آب و هوا و زیباست.
صدرا، تویی آن کس که خداوند هنر را
از حادثها عون تو توفیق امانست
هوش مصنوعی: ای صدرا، تو همان کسی هستی که خداوند هنر را از کمکها و موقعیتهای تازه، به تو توانایی و موفقیت عطا کرده است.
سرمایهٔ سودی همه کس را و رهی را
در عهد تو از فتنهٔ اوباش زیانست
هوش مصنوعی: در این دنیا، هر کس در جستجوی سود و موفقیت است، اما در زمانهای که تو حضور داری، وجود آشوبگران و ناامنیها باعث میشود که هیچ کس نتواند به هدف خود برسد و دچار ضرر و زیان شود.
رفت آب من از روی و مرا روز و شب از رنج
دو چشمهٔ خونابه زد و چشم روانست
هوش مصنوعی: آب من که نشان از زندگی و شادابی دارد، از چهرهام رفته و من هر روز و شب از درد و رنجی که به خاطر اشکهایم احساس میکنم، رنج میبرم. اشکهایم همچنان جاری هستند.
آن عیش چو نوش من ازین غصه شرنگست
وآن قد چو تیر من ازین غصه کمانست
هوش مصنوعی: این شادی مانند نوشیدن زهر است و آن قامت که باید مانند تیر باشد، از درد و غم مثل کمان شده است.
گر نان برود باک نباشد، چو برفت آب
تو سگ شمر آنرا که همه طالب نانست
هوش مصنوعی: اگر نان برود، نگرانی نیست، اما وقتی آب برود، آن را مانند سگی نشمار که همه تنها به دنبال نان هستند.
سعیی بکن آخر، که بآفاق بگویند:
کاصحاب هنر را همه حرمت ز فلانست
هوش مصنوعی: تلاش کن تا در نهایت مردم در دور و برت بگویند: احترام به تمامی هنرمندان از طرف فردی چون توست.
تامدح تو گویند همه عمر از دل و از جان
بنده، بزبانی که همه محض بیانست
هوش مصنوعی: تا وقتی که میخواهند از تو تعریف کنند، من تمام عمر با دل و جانم این کار را انجام میدهم، اما با زبانی که فقط برای بیان حرفهاست.
از تازی و از پارسی ارهست تفاخر
پس بندهٔ تو والی این هر دو زبانست
هوش مصنوعی: تفاخر به زبانهای عربی و فارسی چه معنایی دارد، در حالی که من بندۀ تو هستم و به هر دو زبان تسلط دارم.
فضلم چو ایادی تو بی حد و شمارست
عقلم چو معالی تو بی حد و کرانست
هوش مصنوعی: فضل و نعمتهای تو بیپایان و بیشمار است، و عقل من چون معانی و فهم تو، نامحدود و بیکران به نظر میرسد.
تا ابر درفشان سپه فصل بهارست
تا باد زرفشان تبع فصل خزانست
هوش مصنوعی: در بهار، ابرها به زیبایی میبارند و هوا را تازه میکنند، اما در پاییز، بادها به رنگ و حس خزان تغییر میدهند.
بادی تو بشادی، که مخالف بغریوست
بادی تو بعزت، که منازع بهوانست
هوش مصنوعی: باد تو موجب شادی است، چون با آنکه قهر و تندی دارد، این باد عزت و عظمت تو را نشان میدهد و هیچکس جرات مقابله با آن را ندارد.
خالقان همه اندر کنف حفظ تو بادند
چونانکه رمه در کنف حفظ شبانست
هوش مصنوعی: سازندگان و خالقان همه تحت حمایت و حفاظت تو هستند، مانند اینکه گلهای زیر سایه و حمایت چوپان قرار دارد.
حاشیه ها
1399/01/31 14:03
امیرحسین رایگان
بیت آخر: خالقان—>خلقان
با تشکر