گنجور

شمارهٔ ۲۹ - هم در مدح اتسز گوید

شاها! زمان مجد و معالی زمان تست
ملک زمان و ملک زمین جمله ز آن تست
هر سو که تو عنان کشی ، ای شاه بی شریک
تأیید کردگار شریک عنان تست
پیر و جوان مسخر امر ، تو گشته اند
تا رأی پیر مادر بخت جوان تست
آن لفظ دولتی تو، که بر دشمنان خلق
هر لحظه‌ای زبان ظفر ترجمان تست
شیری تو و صمیم وغا مرغزار تست
مهری تو و حریم هدی آسمان تست
بالای همچو تیر عدو چفته چون کمان
روز وغاز هیبت تیر و کمان تست
گر بخت را مکان بود، آن در سرای تست
ور ملک را به کمر بود ، آن در میان تست
لؤلؤ بود بحسرت و دیبا بود برشک
آنجا که نادرات بیان و بنان تست
باعدل هم قرانی و با امن هم قیاس
در عالم از نتایج حکم قران تست
بنشسته فتنه و شده اسلام با قرار
از بی‌قرار خنجر فتنه نشان تست
بخشنده بحر بندهٔ دست جواد تست
گردنده چرخ سخرهٔ عزم روان تست
اصل فنای ظلم همه از بقای تست
نور یقین خلق همه در گمان تست
آراستست طبع تو مانند بوستان
گلهای داودین همه در بوستان تست
هر چان بگفته اند ز رستم بداستان
امروز دستبر کهن پهلوان تست
چون باد خاکسار تن دشمنان دین
از شور آب و آتش تیغ و سنان تست
جوید عدو زیان تو و آفریدگار
چیزی نیافرید که در وی زیان تست
ایمن بزی تو در سفر و در حضر ، از آنک
حفظ خدای عز و وجل پاسبان تست
هر جان که خنجر تو زکفار بستدست
آن جان یقین شناس که پیوند جان تست
دادت خدایگان جهان خلعتی چنانک
لایق بجاه و منزلت دودمان تست
این بیکران نواخت ز سلطان شرق و غرب
پاداش آن مناصحت بیکران تست
هستی تو در متابعت خاندان او
زان میل او بتربیت خاندان تست
شاها ، تویی که هر که بعالم هنرورست
در نظم و نثر ممتحن امتحان تست
در ملک کس نبود ز ارباب مملکت
نظمی که در ممالک او از مکان تست
هم قهرمان گنج دقایق ضمیر تست
هم ترجمان سر حقایق زبان تست
من بنده را اگر ببیان در فصاحتست
والله که جمله از برکات بیان تست
ور هست در قبیلهٔ من بنده نام و نان
دانند عاقلان که همه نام و نان تست
بار جفای گنبد جافی شده سبک
بر جان من ز جایزه های گران تست
بر آستین تراز معالی بود مرا
تا کارمن ملازمت آستان تست
از مدح چون منی چه تنجح بود ترا ؟
کامروز آسمان و زمین مدح خوان تست
تا در جهان بود ز بهار و خزان اثر
خرم بزی ، که همچو بهاران خزان تست
بادی تو در امان خداوند کردگار
کز حادثات دین هدی در امان تست

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

شاها! زمان مجد و معالی زمان تست
ملک زمان و ملک زمین جمله ز آن تست
هوش مصنوعی: ای پادشاه! این زمان، زمان شکوه و عظمت توست. سلطنت و حکومت بر زمین همه از آن توست.
هر سو که تو عنان کشی ، ای شاه بی شریک
تأیید کردگار شریک عنان تست
هوش مصنوعی: هر جایی که تو هدایت و رهبری کنی، ای شاهی که برای خود همتایی نداری، آنجا یاری و حمایت خداوند همراه توست.
پیر و جوان مسخر امر ، تو گشته اند
تا رأی پیر مادر بخت جوان تست
هوش مصنوعی: پیر و جوان به سرنوشت خود تن داده‌اند و تسلیم وضعیت موجود شده‌اند، زیرا نظر و تقدیر تقدیرکننده بر زندگی جوان‌ها حکمرانی می‌کند.
آن لفظ دولتی تو، که بر دشمنان خلق
هر لحظه‌ای زبان ظفر ترجمان تست
هوش مصنوعی: این کلام از تو، که بر دشمنان مردم هر لحظه به زبان پیروزی سخن می‌گوید، نمایانگر قدرت و تسلط توست.
شیری تو و صمیم وغا مرغزار تست
مهری تو و حریم هدی آسمان تست
هوش مصنوعی: شما مانند یک شیر قوی و باصلابت هستید و در عین حال، در عالم طبیعت و خوشبختی درخشنده‌اید. محبت شما همچون نور آسمان است و فضایی امن و آرام برای دیگران فراهم می‌کند.
بالای همچو تیر عدو چفته چون کمان
روز وغاز هیبت تیر و کمان تست
هوش مصنوعی: قدرت و جلال تو مانند کمانی است که تیر را به سوی دشمن نشانه رفته و بر بلندی استوار است. روز و شب، شکوه و زیبایی تو همچون تیر و کمان نمایان است.
گر بخت را مکان بود، آن در سرای تست
ور ملک را به کمر بود ، آن در میان تست
هوش مصنوعی: اگر بخت جایی داشته باشد، آنجا خانه‌ی توست و اگر سلطنت هم به میان باشد، آنجا در کنار توست.
لؤلؤ بود بحسرت و دیبا بود برشک
آنجا که نادرات بیان و بنان تست
هوش مصنوعی: در آنجا که تو هستی، گوهرهای گرانقیمت یک آرزو و پارچه‌های نازک با ارزش به شمار می‌آیند.
باعدل هم قرانی و با امن هم قیاس
در عالم از نتایج حکم قران تست
هوش مصنوعی: با عدل و انصاف همخوانی داری و با امنیت نیز تطابق داری؛ در این جهان، نتایج احکامی که در قرآن آمده است، نشانه‌ای از این موارد هستند.
بنشسته فتنه و شده اسلام با قرار
از بی‌قرار خنجر فتنه نشان تست
هوش مصنوعی: فتنه در حال حاضر آرام گرفته و اسلام با آرامش مواجه است، اما نشانه‌هایی از درگیری و ناامنی همچنان وجود دارد که اشاره به مشکلات و چالش‌ها دارد.
بخشنده بحر بندهٔ دست جواد تست
گردنده چرخ سخرهٔ عزم روان تست
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به صفات و ویژگی‌های خدایی اشاره دارد. خداوند به عنوان بخشنده و هدایت‌کننده در زندگی انسان‌ها و به عنوان نیرویی که از طریق اراده و عزم هر فرد به حرکت در می‌آید، توصیف شده است. به عبارت دیگر، این نظم و قدرت در زندگی ما ناشی از اراده‌ای بالاتر است که ما را در مسیر درست قرار می‌دهد.
اصل فنای ظلم همه از بقای تست
نور یقین خلق همه در گمان تست
هوش مصنوعی: عمده‌ی ریشه‌ی ظلم و ستم به خاطر وجود توست، زیرا نور یقین و شناخت واقعی مردم در ابهام و گمان تو نهفته است.
آراستست طبع تو مانند بوستان
گلهای داودین همه در بوستان تست
هوش مصنوعی: طبع و روان تو مانند یک باغ زیبا است و تمام زیبایی‌ها و گل‌های آن، نماد شخصیت و ویژگی‌های نیکو در درون تو وجود دارد.
هر چان بگفته اند ز رستم بداستان
امروز دستبر کهن پهلوان تست
هوش مصنوعی: هر چه از رستم و داستان‌هایش گفته‌اند، امروز نوبت تو است که در میدان پهلوانی، خود را نشان دهی.
چون باد خاکسار تن دشمنان دین
از شور آب و آتش تیغ و سنان تست
هوش مصنوعی: مثل بادی که خاک بدن دشمنان دین را به اطراف می‌پراکند، صدای درگیری و نبرد با آب و آتش و شمشیر و نیزه است.
جوید عدو زیان تو و آفریدگار
چیزی نیافرید که در وی زیان تست
هوش مصنوعی: دشمن تو همیشه در پی آسیب رساندن به توست، اما خالق هیچ چیزی را نیافریده که بتواند به تو ضرر برساند.
ایمن بزی تو در سفر و در حضر ، از آنک
حفظ خدای عز و وجل پاسبان تست
هوش مصنوعی: در سفر و در حضور، از آنجا که خداوند با عزت و شکوه، نگهبان توست، آسوده و بی‌دل‌نگرانی باش.
هر جان که خنجر تو زکفار بستدست
آن جان یقین شناس که پیوند جان تست
هوش مصنوعی: هر کسی که به خاطر تو جان خود را قربانی کند، بی‌تردید می‌داند که او به تو وابسته است و ارتباط عمیقی با تو دارد.
دادت خدایگان جهان خلعتی چنانک
لایق بجاه و منزلت دودمان تست
هوش مصنوعی: خدای بزرگ به تو هدیه‌ای داده است که شایسته‌ی مقام و منزلت خانواده‌ات باشد.
این بیکران نواخت ز سلطان شرق و غرب
پاداش آن مناصحت بیکران تست
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که این صدای بی‌پایان که از سوی سلطان شرق و غرب به گوش می‌رسد، نشانه پاداشی است که به خاطر نصیحتی که به صورت بی‌کران و گسترده ارائه شده، به شما تعلق می‌گیرد.
هستی تو در متابعت خاندان او
زان میل او بتربیت خاندان تست
هوش مصنوعی: وجود تو در پیروی از خانواده اوست، بنابراین میل او به تربیت خانواده تو وابسته است.
شاها ، تویی که هر که بعالم هنرورست
در نظم و نثر ممتحن امتحان تست
هوش مصنوعی: ای شاه، تو آن کسی هستی که هر هنرمند در زمینه نظم و نثر، به نوعی در آزمون و امتحان تو قرار دارد.
در ملک کس نبود ز ارباب مملکت
نظمی که در ممالک او از مکان تست
هوش مصنوعی: در سرزمین دیگران، هیچ‌کس به اندازه تو نظم و سامان ندارد.
هم قهرمان گنج دقایق ضمیر تست
هم ترجمان سر حقایق زبان تست
هوش مصنوعی: تو هم نماینده و بیان‌کننده رازهای درون هستی و هم قهرمان و صاحب گنجینه‌های عمیق حقیقت‌ها و معانی.
من بنده را اگر ببیان در فصاحتست
والله که جمله از برکات بیان تست
هوش مصنوعی: اگر من بنده‌ای را در سخنوری و فصاحت ببینی، به خدا قسم که همه آنها از نعمت‌های بیان توست.
ور هست در قبیلهٔ من بنده نام و نان
دانند عاقلان که همه نام و نان تست
هوش مصنوعی: اگر در قوم من کسی به عنوان بنده شناخته شود و عقلایی باشند که فقط نام و نان او را بشناسند، باید بدانند که همه چیز مربوط به نام و نان توست.
بار جفای گنبد جافی شده سبک
بر جان من ز جایزه های گران تست
هوش مصنوعی: بار سنگینی که از ظلم و مشکل بر سرم آید، به خاطر پاداش‌های با ارزش و خوب است که در انتظارم است.
بر آستین تراز معالی بود مرا
تا کارمن ملازمت آستان تست
هوش مصنوعی: بر دستان من نشانه‌هایی از بلندای مقام وجود دارد، زیرا من همیشه در خدمت آستان تو هستم.
از مدح چون منی چه تنجح بود ترا ؟
کامروز آسمان و زمین مدح خوان تست
هوش مصنوعی: مدح من چه فایده‌ای برای تو دارد؟ امروز آسمان و زمین در ستایش تو هستند.
تا در جهان بود ز بهار و خزان اثر
خرم بزی ، که همچو بهاران خزان تست
هوش مصنوعی: در این دنیا وقتی بهار و پاییز وجود دارد، خوشی و زیبایی نیز هست. زندگی تو شبیه بهار و پاییز است، چون در هر دو فصل تغییراتی وجود دارد.
بادی تو در امان خداوند کردگار
کز حادثات دین هدی در امان تست
هوش مصنوعی: بادی تو در حمایت و حفاظت خداوندی قرار داری که از حوادث و مشکلات دین تو را در امان نگه می‌دارد.