گنجور

شمارهٔ ۱۶۷ - در مدح اتسز

رمضان آمد و آورد ز فردوس برین
صد هزاران مدد خیر بر شاه زمین
رمضان ناظم اسباب صیامست و قیام
ای همه شادی آن ماه که او هست همین !
دیده از هیبت او طایفهٔ شرک فتور
گشته از حشمت او قاعدهٔ شرع متین
اندرین ماه که از خلد جهان راست بشیر
وندرین بخت که بر خیر خرد راست معین
مرحبا آن که نهد افسر طاعت بر سر
حبذا آنکه کشد مرکب تقوا در زین
علم فسق نگون گشت در اطراف جهان
چون بر انگیخت مه روزه بهر گوشه کمین
چهره بنمود هلالش ز صف چرخ چنانک
در صف حرب کمانی بکف نصرة دین
زین کمان دیو لعین کرد هزیمت چنانک
از کمان شه آفاق بداندیش لعین
خسرو قلعه گشایی ، اتسز غازی ، که شدست
دل اعدا ز خیالات حسمامش غمگین
آن هدی را بهمه سعی دلش کرده ضمان
و آن جهان را بهمه خیر کفش گشته ضمین
شده در دیدهٔ تایید مساعیش بصر
شده در قالب اقبال معالیش نگین
سال ومه از فلکش بوده سعادت تعلیم
روز و شب از ملکش بوده کرامت تلقین
با فلک همت فرخندهٔ او کرده قران
با جهان دولت پایندهٔ او گشته قرین
ای تو چون در و ترا بیضهٔ اسلام صدف
وی تو چون شیر و ترا حوزهٔ اقبال عرین
خاک میدان تو ابنای وغا را بستر
خشت درگاه تو اصحاب شرف را بالین
بر ثنای تو گشادند زبان میر و وزیر
بر هوای تو ببستند میان خان و تگین
تا بتابد همی از طارم گردون خورشید
تا بروید همی از ساحت بستان نسرین
باد از ملک تو اکناف جهان را رونق
باد از عدل تو ابنای زمان را تزیین
بر زمین کس نبرد نام بزرگت بدعا
که نه در عرش کند روح امینش آمین

اطلاعات

وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: سیاوش جعفری

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

رمضان آمد و آورد ز فردوس برین
صد هزاران مدد خیر بر شاه زمین
هوش مصنوعی: ماه رمضان با خود نعمت‌های بسیار و برکات زیادی از بهشت آورده است که برای آرامش و سعادت زمین و مردمش موثر است.
رمضان ناظم اسباب صیامست و قیام
ای همه شادی آن ماه که او هست همین !
هوش مصنوعی: رمضان زمانه‌ای است که دل‌ها به عبادت و روزه‌داری مشغول می‌شوند و تمام شادی‌ها به همین ماه مربوط می‌شود.
دیده از هیبت او طایفهٔ شرک فتور
گشته از حشمت او قاعدهٔ شرع متین
هوش مصنوعی: چشم‌ها به خاطر عظمت او دچار تمایل به کفر شده‌اند و به سبب شکوه و جلال او، اصول محکم دین سست گردیده است.
اندرین ماه که از خلد جهان راست بشیر
وندرین بخت که بر خیر خرد راست معین
هوش مصنوعی: در این ماه که از بهشت جهانی برخوردار است، نویددهنده‌ای وجود دارد و در این بخت که یاری‌دهنده‌ای بر نیکی و خرد است.
مرحبا آن که نهد افسر طاعت بر سر
حبذا آنکه کشد مرکب تقوا در زین
هوش مصنوعی: خوش آمدید به کسی که با سر تعهد و اطاعت، تاج می‌گذارد و ای کاش کسی باشد که با تقوا، مرکب شجاعت و عزم را بر دوش کشد.
علم فسق نگون گشت در اطراف جهان
چون بر انگیخت مه روزه بهر گوشه کمین
هوش مصنوعی: دانش و علم در سراسر جهان به خطر افتاد، چون که روز روشن حقیقت را در گوشه‌های تاریک بیدار کرد و باعث وحشت شد.
چهره بنمود هلالش ز صف چرخ چنانک
در صف حرب کمانی بکف نصرة دین
هوش مصنوعی: چهره ماه به زیبایی از میان دایره آسمان نمایان شد، همچون تیر کمانی که در دست کسی است که می‌خواهد از دین خود دفاع کند.
زین کمان دیو لعین کرد هزیمت چنانک
از کمان شه آفاق بداندیش لعین
هوش مصنوعی: از این کمان جادویی، شیطانی به این اندازه، هزیمت و شکست به بار آورد که از کمان پادشاهی در جهان، بداندیشی و شرارت برمی‌خیزد.
خسرو قلعه گشایی ، اتسز غازی ، که شدست
دل اعدا ز خیالات حسمامش غمگین
هوش مصنوعی: خسرو که به فتح قلعه‌ها مشهور است، دل دشمنان را با خیال‌های خود در اندوه فرو برده است.
آن هدی را بهمه سعی دلش کرده ضمان
و آن جهان را بهمه خیر کفش گشته ضمین
هوش مصنوعی: او تمام تلاش خود را برای تضمین آن هدیه به کار بسته و در این جهان، هر خوبی به پای او قرار گرفته است.
شده در دیدهٔ تایید مساعیش بصر
شده در قالب اقبال معالیش نگین
هوش مصنوعی: در چشم‌های دیگران، تلاش‌های او به تأیید رسیده و مورد قبول واقع شده است. به گونه‌ای که در زندگی‌اش نیکی‌ها و موفقیت‌ها مانند نگینی درخشان نمایان شده‌اند.
سال ومه از فلکش بوده سعادت تعلیم
روز و شب از ملکش بوده کرامت تلقین
هوش مصنوعی: سالیان و ماه‌هایی که می‌گذرد، خوشبختی با یادگیری به ما می‌رسد و روزها و شب‌ها از سوی خداوند به ما فضل و هدایت می‌شود.
با فلک همت فرخندهٔ او کرده قران
با جهان دولت پایندهٔ او گشته قرین
هوش مصنوعی: او به کمک آسمان، سرنوشت خوشی را رقم زده و با جهان، دولت پایدار او در کنار هم قرار گرفته است.
ای تو چون در و ترا بیضهٔ اسلام صدف
وی تو چون شیر و ترا حوزهٔ اقبال عرین
هوش مصنوعی: ای تو مانند در، و تو گنجینه‌ای ارزشمند در اسلام؛ و تو مانند شیر، و تو در جایگاهی ممتاز و پر از موفقیت قرار داری.
خاک میدان تو ابنای وغا را بستر
خشت درگاه تو اصحاب شرف را بالین
هوش مصنوعی: خاک میدان تو محل جنگجویان و جنگ است، در حالی که درگاه تو محل آرامش و راحتی شخصیت‌های با شرافت و بزرگوار است.
بر ثنای تو گشادند زبان میر و وزیر
بر هوای تو ببستند میان خان و تگین
هوش مصنوعی: حاکم و وزیر به تعریف و تمجید از تو زبان گشوده‌اند و برای رضایت تو، فاصله میان خانه و فرماندهی را نزدیک کرده‌اند.
تا بتابد همی از طارم گردون خورشید
تا بروید همی از ساحت بستان نسرین
هوش مصنوعی: خورشید به طور مداوم از آسمان می‌تابد و نسرین‌ها در باغ به آرامی می‌رویند.
باد از ملک تو اکناف جهان را رونق
باد از عدل تو ابنای زمان را تزیین
هوش مصنوعی: باد نشان‌دهنده برکت و رونق است که از سرزمین تو به همه گوشه‌های دنیا می‌رسد. همچنین، عدل و انصاف تو سبب می‌شود که انسان‌ها در زندگی خود جلوه‌ای زیبا و معنادار پیدا کنند.
بر زمین کس نبرد نام بزرگت بدعا
که نه در عرش کند روح امینش آمین
هوش مصنوعی: اگر کسی در روی زمین نام بزرگ تو را با دعا بر سر زبان آورد، روح راست‌گو در آسمان آمین نمی‌گوید.