سوزنی سمرقندیشمارهٔ ۵ - خر دجال
ای خر دجال گرگ یوسف خوانی
خود را این بذله لطیف کپک مخت
گرگ و خری هم بر آهن مثال که خنثی
دخت و پسر هم پسر نفایه و هم دخت
گر خریا گرگ پوست از تو کنم باز
از جهت پوستین، نه از پی کیمخت
آنکه مرا پوستین وصوف وصلت داد
آن تو کی داد گر قطار کنی بخت
خام طمع شاعری و شعر تو هم خام
نه طمع تو نه شعر تو، نخوهم پخت
کعبه نظم سخن خراب شد از تو
همچو ز بخت النصر حظیره در تخت
اشتر بختی دوان دوان به . . .
بخت نصر بر تو باد لعنت بر بخت
شمارهٔ ۴ - هجو من: کی چون توئی خر از همه اهل گزیدگیستشمارهٔ ۶ - نظامی گشنیز خورد: نظامی در خراسان خورد گشنیز
اطلاعات
وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای خر دجال گرگ یوسف خوانی
خود را این بذله لطیف کپک مخت
هوش مصنوعی: ای موجود نیرنگ باز و فریبکار، اگر خود را به نام یوسف موجه کنی، این لطیفه‌های شیرین و ظریف تو در واقع چیزی جز خرد و ناکارآمدی نیست.
گرگ و خری هم بر آهن مثال که خنثی
دخت و پسر هم پسر نفایه و هم دخت
هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که حتی گرگ و خر هم می‌توانند نمادهای مشخصی باشند، و در اینجا به دو جنسیت اشاره شده که هر کدام ویژگی‌ها و مشخصات خاص خود را دارند. در واقع، این جمله به تساوی و تنوع در جنسیت‌ها و ویژگی‌های آن‌ها اشاره می‌کند.
گر خریا گرگ پوست از تو کنم باز
از جهت پوستین، نه از پی کیمخت
هوش مصنوعی: اگر تو هم مانند خری یا گرگی باشی، باز هم من از تو پوستت را جدا می‌کنم، نه به خاطر اینکه به دنبال کیمیای درونت هستم.
آنکه مرا پوستین وصوف وصلت داد
آن تو کی داد گر قطار کنی بخت
هوش مصنوعی: کسی که به من لباس محبت و نزدیکی تو را پوشاند، تو کی می‌توانی این شانس را از من بگیری اگر روزی فرصت آن را فراهم کنی؟
خام طمع شاعری و شعر تو هم خام
نه طمع تو نه شعر تو، نخوهم پخت
هوش مصنوعی: شما هنوز در شعر گفتن تازه‌کار هستید و شعر شما هم تازه‌کارانه است. نه از طمع شما چیزی درست می‌شود و نه از شعر شما. بنابراین، من آن را نمی‌پذیرم.
کعبه نظم سخن خراب شد از تو
همچو ز بخت النصر حظیره در تخت
هوش مصنوعی: شعر به این اشاره دارد که زیبایی و نظم کلام و شعر به خاطر تو خراب شده است، همان‌طور که درخت حظیره که به دلیل بخت و اقبال خوب در تخت سلطنت قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، این شعر به تأثیر عمیق شخصی که مورد خطاب قرار می‌گیرد بر هنر و زیبایی کلام اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که حضور او باعث تغییر و تحول در نظم و زیبایی شده است.
اشتر بختی دوان دوان به . . .
بخت نصر بر تو باد لعنت بر بخت
هوش مصنوعی: شتر بختی با شتاب و سرعت در حال حرکت است... امیدوارم بخت نیک به تو رو کند و لعنت بر بختی که این چنین نیست.