گنجور

شمارهٔ ۳۹

ممدوح نمایند بسی بار خدایان
زین تنگ دلان؟ اینک درایان
همچون رده مور نگرشان از حرص
وز تنگی دست این گره شعر سرایان
خورد را ز ره مدحت منحول مغرور
مداح نماینده بممدوح نمایان
دامن گره افکنده بدامن همه هم پشت
هر روز روان گیر بدوشان چو گدایان
تا صبح دمد آمده با خدمتگاران
تا شام شود در شده با روزه گشایان
با خویشتن آورده بهر قاعده ای بر
کاسه شکنان راه کشان لقمه ربایان
از لکنش معده است نه از طلعت فرخ
هر یک بستم ساخته خود را چو همایان
شاگرد کل جوهریند این همه در حرص
ز استاد فزونتر شده این لقمه بیابان
از غایت بی بنگی و از حرص گدائی
استاده براه اینهمه یافه در ایان
پر کارتر از سوزنی امروز کسی نیست
لیکن چو وئی نیست کس از عالی رایان
او را در دستور خداوند جهان بس
بی حشمت و بی منت این بار خدایان
فرزانه امیر اجل صاجب عالم
کافراخته شد زو علم صاحب رایان

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قطعه
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ممدوح نمایند بسی بار خدایان
زین تنگ دلان؟ اینک درایان
هوش مصنوعی: آیا خدایان بارها به ستایش کسانی می‌پردازند که در دل‌هایشان تنگی و ناراحتی وجود دارد؟ اکنون اینان در حال سختی و گرفتاری هستند.
همچون رده مور نگرشان از حرص
وز تنگی دست این گره شعر سرایان
هوش مصنوعی: آن‌ها را مانند ردیف موری می‌بینم که به خاطر حرص و تنگ‌دستی در حال کشمکش و گره‌خوردن هستند.
خورد را ز ره مدحت منحول مغرور
مداح نماینده بممدوح نمایان
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که اگر کسی بخواهد از طریق ستایش و تعریف، خود را مورد توجه قرار دهد، باید مراقب باشد زیرا ممکن است در این راه دچار خودپسندی و غرور شود. در واقع، به جای اینکه عظمت و خوبی‌های واقعی را بشناساند، ممکن است فقط به تمجید سطحی پرداخته و خود را در معرض قضاوت نادرست قرار دهد.
دامن گره افکنده بدامن همه هم پشت
هر روز روان گیر بدوشان چو گدایان
هوش مصنوعی: در اینجا دامن عده‌ای از مردم به هم گره خورده و به نوعی به هم وابسته‌اند. در واقع، زندگی و روزمرگی آن‌ها به یکدیگر متصل است و مانند گدایانی که به دوش هم افتاده‌اند، بار مشکلات و چالش‌ها را با هم حمل می‌کنند.
تا صبح دمد آمده با خدمتگاران
تا شام شود در شده با روزه گشایان
هوش مصنوعی: تا صبح زود، خدمتکاران آماده‌اند و تا شب هم می‌مانند، آن‌قدر که روزه‌داران افطار کنند.
با خویشتن آورده بهر قاعده ای بر
کاسه شکنان راه کشان لقمه ربایان
هوش مصنوعی: شخصی به یاد خود و بر اساس اصولی که دارد، در برابر افرادی که به طرز نادرستی عمل می‌کنند و از دیگران سوءاستفاده می‌کنند، ایستادگی می‌کند و تلاش می‌کند آنها را به سمت مسیر درست هدایت کند.
از لکنش معده است نه از طلعت فرخ
هر یک بستم ساخته خود را چو همایان
هوش مصنوعی: منظور این است که زیبایی و خوش شانسی هر فرد به ویژگی‌ها و تلاش‌های خود او بستگی دارد، نه به ظاهری که دارد. هر کس باید خود را بر اساس قابلیت‌ها و تلاش‌های خودش بسازد، همانند پرندگان آزاد و بلندپرواز.
شاگرد کل جوهریند این همه در حرص
ز استاد فزونتر شده این لقمه بیابان
هوش مصنوعی: ما همه شاگردان کل هستیم و به خاطر حرص و طمعی که داریم، بیشتر از استاد یاد گرفته‌ایم. این لقمه‌های بیابان نشان‌دهنده‌ تلاش‌های بی‌پایان ماست.
از غایت بی بنگی و از حرص گدائی
استاده براه اینهمه یافه در ایان
هوش مصنوعی: به خاطر شدت بی‌پناهی و از روی طمع و فقر، این همه چیز به دست آمده است.
پر کارتر از سوزنی امروز کسی نیست
لیکن چو وئی نیست کس از عالی رایان
هوش مصنوعی: هیچ‌کس امروز به اندازه سوزن کار نمی‌کند، اما از نظر عقل و اندیشه، هیچ‌کس به پای افراد با تفکر عالی نمی‌رسد.
او را در دستور خداوند جهان بس
بی حشمت و بی منت این بار خدایان
هوش مصنوعی: پروردگار جهان او را به گونه‌ای بی‌عفت و بی‌نیاز از دیگران قرار داده است.
فرزانه امیر اجل صاجب عالم
کافراخته شد زو علم صاحب رایان
هوش مصنوعی: این بیت به معنای این است که دانشمند و آگاه بزرگ، که به عنوان امیر و خدایی در این عالم شناخته می‌شود، از علم و دانشی برخوردار گردید که او را به مقام بلند رسیدن هدایت کرد.