گنجور

شمارهٔ ۹۸ - در مدح تمغاج خان

ز آمدن سال نو بفرخی فال
شاه جهانراست فتح و نصرت و اقبال
سال نو آمد بخدمت قدم شاه
لشگر انواع گل مقدمه سال
خسرو سیارگان چرخ بتعجیل
از سر ماهی برون گذشت و زدنبال
در علم آل شاه فتح و ظفر دید
کرد بلند از سر حمل علم آل
زان علم آل نصرت متوالی است
در حشم شاه و در عشرت و در آل
موسم جشن خدایگان جهانست
نوبت بخشیدنست و موسم ابذال
منتظر جشن شاه مطرب و بستان
بلبل دستانسرای و قمری قوال
تاج مرصع نهاده بر سر طاوس
فاخته افکنده طوق مشکین در بال
شاه سلیمان مثال و طیر سخنگوی
از ظفر پادشاه بنده امثال
سلطان طمغاج خان که سلطنت او
برکند از هر هژبر پنجه و چنگال
با علم گاو سار شیر نشانش
شیر فلک روبه است و دمنه محتال
ای ملک بی عدیل عالم عادل
خسرو مسعود نام محمود احفال
بخت تو با نام تو مساعد و با تخت
طالع سعدت قرین همیشه بهر حال
بر فلک پیر سعد اصغر و اکبر
از تو گشایند بر سعادت تو فال
خسرو افراسیاب هیبتی و هست
از تو در اعدای تو هزاهز و زلزال
زلزله لشکر تو روز ملاقات
به ز نبرد آزمای روستم زال
چشم جهان چون تو پادشاه نبیند
بزمی و رزمی عدوی مال و عدو مال
هرکه بفرمان تست تابع و راغب
با نعم و عزتست و رتبه و با مال
وانکه ز درگاه تست طاغی و یاغی
جفت هوانست و یار شدت و اهوال
بسکه درآورد حاسدان ترا چرخ
ایدی و اعناق در سلاسل و اغلال
حنجر آمال دشمنانت ببرید
دهر ز دست قضا بخنجر آجال
ای خلف آخر از خلیفه اول
آنکه سرشته شد از سلاله صلصال
ملک سلاطین گیتی از وی با تو
کرد محول همی محول احوال
بر تو و شهزادگان تست بحق وقف
ملک زمین تا ابد بقسمت آزال
مهدی صاحبقران روی زمینی
امر ترا رام گشته مهدی و دجال
خواهد بودن بملکداری تو شاه
نصرت عیسی و رقص کردن دجال
سوزنیا با مدیح شاه جوانبخت
از دل و جان خو کن و مدیحش بسگال
در سخن دانه چین نما و بسلک آر
دانه و که را فر و بیز بغربال
طبع سخن زای راز حشو نگه دار
باش بابیات خود چو دایه بر اطفال
تا شود از مدح شاه دفتر شعرت
همچو رخ نیکوان بزلف و خط یال
عمر ابد خواه پادشاه جهانرا
در شرف و عز لایزال و لازال
باد بر این اتصال شاه همایون
با رغد عیش و با رفاه در افعال

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ز آمدن سال نو بفرخی فال
شاه جهانراست فتح و نصرت و اقبال
هوش مصنوعی: با آمدن سال جدید، امیدواریم که برای شاه جهان خوشبختی، پیروزی و موفقیت به ارمغان بیاورد.
سال نو آمد بخدمت قدم شاه
لشگر انواع گل مقدمه سال
هوش مصنوعی: سال نو فرا رسیده و ما به خدمت پادشاه آمده‌ایم. در این روز، گل‌های متنوع برای استقبال سال جدید آماده شده‌اند.
خسرو سیارگان چرخ بتعجیل
از سر ماهی برون گذشت و زدنبال
هوش مصنوعی: خسرو که مانند ستاره‌ها در آسمان است، با شتاب از بالای ماه عبور کرد و به دنبال او رفت.
در علم آل شاه فتح و ظفر دید
کرد بلند از سر حمل علم آل
هوش مصنوعی: در علم خاندان شاه، پیروزی و موفقیت به وضوح مشاهده می‌شود و این نشان از بلندی و عظمت است که به خاطر تلاش و فداکاری‌های آنها به دست آمده است.
زان علم آل نصرت متوالی است
در حشم شاه و در عشرت و در آل
هوش مصنوعی: علم خاندان نصرت به طور پیوسته در خدمت سربازان شاه و در خوشی‌ها و در خانواده‌های آنان قرار دارد.
موسم جشن خدایگان جهانست
نوبت بخشیدنست و موسم ابذال
هوش مصنوعی: زمانی است که خدایان جهان در حال جشن و شادی هستند، وقتی که وقت بخشش و انفاق فرا رسیده است.
منتظر جشن شاه مطرب و بستان
بلبل دستانسرای و قمری قوال
هوش مصنوعی: در انتظار جشن و سروری هستم که در آن شاه موسیقی و بلبلان خوش خوان حضور دارند و قُمری‌ها نیز به نغمه‌سرایی مشغول‌اند.
تاج مرصع نهاده بر سر طاوس
فاخته افکنده طوق مشکین در بال
هوش مصنوعی: یک تاج زینتی بر سر طاووس گذاشته و قلاده‌ای مشکی بر گردن او آویزان شده است.
شاه سلیمان مثال و طیر سخنگوی
از ظفر پادشاه بنده امثال
هوش مصنوعی: این بیت به موضوع فرمانروایی و بکارگیری قدرت اشاره دارد. در آن به پادشاهی اشاره شده که شبیه شاه سلیمان است و دارای ویژگی‌های خاصی است، به‌طوری که حتی پرندگانی که سخن می‌گویند نیز به نشان موفقیت اوست. این توصیف نشان‌دهنده عظمت و برتری راوی نسبت به دیگران است.
سلطان طمغاج خان که سلطنت او
برکند از هر هژبر پنجه و چنگال
هوش مصنوعی: سلطان طمغاج خان، که فرمانروایی‌اش باعث از بین رفتن قدرت و سلطه‌ی وحشیانه‌ها شده است.
با علم گاو سار شیر نشانش
شیر فلک روبه است و دمنه محتال
هوش مصنوعی: با آگاهی و دانش می‌توان به موفقیت و عظمت رسید، اما اگر فریبکاری و نیرنگ در کار باشد، نتیجه‌ای جز ناامیدی نخواهد داشت.
ای ملک بی عدیل عالم عادل
خسرو مسعود نام محمود احفال
هوش مصنوعی: ای سرور بی‌همتا، جهان را با عدالت پر کن و به یاد خسرو مسعود و نام محمود، حال مردم را بهبود بخش.
بخت تو با نام تو مساعد و با تخت
طالع سعدت قرین همیشه بهر حال
هوش مصنوعی: سرنوشت و شانس تو همیشه با نامت همسو و در کنار تخت و طالع خوش‌اقبالی‌ات قرار دارد، به هر حال همیشه در موقعیت خوبی به سر می‌بری.
بر فلک پیر سعد اصغر و اکبر
از تو گشایند بر سعادت تو فال
هوش مصنوعی: در آسمان، ستاره‌های سعد اصغر و اکبر برای تو خوش‌یمنی و سعادت می‌آورند.
خسرو افراسیاب هیبتی و هست
از تو در اعدای تو هزاهز و زلزال
هوش مصنوعی: خسرو افراسیاب قدرت و شکوهی دارد و از تو در نبردها و جنگ‌ها قوت و لرزه‌ای به وجود می‌آید.
زلزله لشکر تو روز ملاقات
به ز نبرد آزمای روستم زال
هوش مصنوعی: زلزله لشکر تو در روز ملاقات، در واقع اشاره به قدرت و تأثیر حضور تو دارد، که توانایی‌ات را به گونه‌ای نشان می‌دهد که حتی در برابر نبردهای بزرگ و قهرمانانی مانند رستم زال، باز هم بی‌نظیر است.
چشم جهان چون تو پادشاه نبیند
بزمی و رزمی عدوی مال و عدو مال
هوش مصنوعی: چشم جهان مانند تو هیچ پادشاهی را نخواهد دید. نه در میهمانی‌ها و نه در میدان‌های نبرد، دشمنی وجود ندارد و مال و دارایی‌ها نیز بی‌ارزش‌اند.
هرکه بفرمان تست تابع و راغب
با نعم و عزتست و رتبه و با مال
هوش مصنوعی: هر کسی که تحت فرمان تو باشد، با کمال میل و خوشحالی در کنار نعمت‌ها و عزت‌ها و مقام‌های بالا و ثروت‌ها زندگی می‌کند.
وانکه ز درگاه تست طاغی و یاغی
جفت هوانست و یار شدت و اهوال
هوش مصنوعی: کسی که از درگاه تو سرپیچی و نافرمانی می‌کند، همزمان غرق در آتش عذاب و مشکلات خواهد بود و هیچ دوستی برایش نخواهد بود.
بسکه درآورد حاسدان ترا چرخ
ایدی و اعناق در سلاسل و اغلال
هوش مصنوعی: چرخ فلک به خاطر حسادت کسانی که به تو حسد می‌ورزند، تو را در زنجیرها و قید و بندها گرفتار کرده است.
حنجر آمال دشمنانت ببرید
دهر ز دست قضا بخنجر آجال
هوش مصنوعی: زمانه با تقدیر و سرنوشت، آرزوهای دشمنانت را به نحوی برآورده می‌کند که گویی جانشان را از آن‌ها می‌گیرد.
ای خلف آخر از خلیفه اول
آنکه سرشته شد از سلاله صلصال
هوش مصنوعی: ای جانشین و دنباله‌رو خلیفه اول، تو که از ترکیب خاک و آب به وجود آمده‌ای.
ملک سلاطین گیتی از وی با تو
کرد محول همی محول احوال
هوش مصنوعی: خداوند سلطنت و قدرت دنیا را به تو واگذار کرده و اوضاع و احوال را به تو سپرده است.
بر تو و شهزادگان تست بحق وقف
ملک زمین تا ابد بقسمت آزال
هوش مصنوعی: تو و شاهزادگان به حق، مالک این سرزمین برای همیشه هستید و به قسمتی جاودانی تعلق دارید.
مهدی صاحبقران روی زمینی
امر ترا رام گشته مهدی و دجال
هوش مصنوعی: مهدی صاحبقران بر روی زمین آمده و فرمان تو را به راحتی پذیرفته است، در حالی که دجال نیز در این میان وجود دارد.
خواهد بودن بملکداری تو شاه
نصرت عیسی و رقص کردن دجال
هوش مصنوعی: در آینده، وقتی تو به قدرت برسی، به شفافیت عیسی و با شگفتی، دجال هم به رقص درخواهد آمد.
سوزنیا با مدیح شاه جوانبخت
از دل و جان خو کن و مدیحش بسگال
هوش مصنوعی: ای سوزنیا، با محبت و عشق به وصف و ستایش شاه جوانبخت بپرداز و از دل و جان خود این کار را انجام بده.
در سخن دانه چین نما و بسلک آر
دانه و که را فر و بیز بغربال
هوش مصنوعی: در صحبت کن با دقت و نیکو، و مطالب را خوب جمع‌آوری کن. بگذار تا هرکس که لایق است، از ثمرات کار تو بهره‌مند شود.
طبع سخن زای راز حشو نگه دار
باش بابیات خود چو دایه بر اطفال
هوش مصنوعی: روح سخن را از زوائد و اضافات دور نگه‌دار، مانند دایه‌ای که به مراقبت از کودکان مشغول است.
تا شود از مدح شاه دفتر شعرت
همچو رخ نیکوان بزلف و خط یال
هوش مصنوعی: وقتی که تو شاه را ستایش کنی، آثار شعرت مانند چهره زیبا و موهای به هم ریخته خواهد بود.
عمر ابد خواه پادشاه جهانرا
در شرف و عز لایزال و لازال
هوش مصنوعی: عمر جاودانه پادشاه جهان را در شکوه و عظمت بی‌نهایت و دائمی تصور کن.
باد بر این اتصال شاه همایون
با رغد عیش و با رفاه در افعال
هوش مصنوعی: باد در حال به هم پیوستن شاه خوشبخت با زندگی راحت و توام با آسایش است.