سوزنی سمرقندیشمارهٔ ۹۳ - در مدح شرف الدین محمد
آفتاب شرف و حشمت و سلطان شرف
نور گسترد و ضیا بر نسف و اهل نسف
ظل طوبی است بر آن کس که ضیاگستر شد
آفتاب شرف و حشمت و سلطان شرف
آفتاب همه سادات که با طلعت او
آفتاب فلکی را نه فروغ است و نه تف
خلف حیدر کرار محمد که بود
همچو حیدر به شجاعت چو محمد به لطف
یک زمان صدر وی از اهل هنر خالی نیست
همچو خالی نبدی تخت سلیمان زآصف
آسمان بوسه دهد خاک درش را به امید
کآستانش بزداید ز رخ ماه کلف
هر که خدمت او گشت رهی گشت رها
از غم و رنج و عنا و تعب و کرم و اسف
ای سیادت را از سید مختار بدل
وی شجاعت را از حیدر کرار خلف
پسر حیدر کراری و بر دشمن و دوست
چو پدر حامی تیغی چو پدر وافی کف
بر نکوخوه به کف راد کنی خواسته بذل
به سر تیغ کنی خون بداندیش تلف
پدرت را ملک العرش به قرآن مادح
هفده آیت نبئی مدح وی اندر مصحف
به سنان کشف کنی راز دل از سینه خصم
گر بود خصم ترا سینه سنگین چو کشف
چون خدنگ تو ز شست و زه تو گشت جدا
نگزیند به جز از جبهت اعدات هدف
علف تیغ شود خصم تو در دشت نبرد
به تنش یازد تیغ تو چو لاغر به علف
نسف از فز خرامیدن تو یافت کنون
قر فرو دوش اگر بود چو قاعا صف صف
تا به زیر فلک چنبری اندر همه وقت
گل به از خار و گهر از شبه و زر ز خزف
فلک چنبری اندر خط فرمان تو باد
ورنه بشکسته چو از عربده گان چنبر دف
شمارهٔ ۹۲ - در مدح امیر اتابک برغوش: ببر ای باد صبا مژده بتلقین سروششمارهٔ ۹۴ - در مدح مؤید الدین: مؤیدین جمال ای ستودهٔ آفاق
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
آفتاب شرف و حشمت و سلطان شرف
نور گسترد و ضیا بر نسف و اهل نسف
هوش مصنوعی: خورشید نمایانگر بزرگی و شکوه و سلطنت است که نور و روشنایی خود را بر نصف و اهل آن می‌تاباند.
ظل طوبی است بر آن کس که ضیاگستر شد
آفتاب شرف و حشمت و سلطان شرف
هوش مصنوعی: سایه‌ی درخت طوبی بر کسی است که نور و روشنی را درخشش و شکوه و مقامش گسترش دهد.
آفتاب همه سادات که با طلعت او
آفتاب فلکی را نه فروغ است و نه تف
هوش مصنوعی: خورشید همه‌ی بزرگان و سادات، چنان جذاب است که نور خورشید آسمانی در برابرش کم‌رنگ و بی‌فایده به نظر می‌رسد.
خلف حیدر کرار محمد که بود
همچو حیدر به شجاعت چو محمد به لطف
هوش مصنوعی: محمد به عنوان جانشینی چون حیدر (علی) در شجاعت و دلیری شناخته می‌شود و در لطافت و مهربانی نیز مشابه اوست.
یک زمان صدر وی از اهل هنر خالی نیست
همچو خالی نبدی تخت سلیمان زآصف
هوش مصنوعی: در یک زمان، صدرنشین او از هنردوستان خالی نیست، مانند اینکه تخت سلیمان از آصف خالی نمی‌ماند.
آسمان بوسه دهد خاک درش را به امید
کآستانش بزداید ز رخ ماه کلف
هوش مصنوعی: آسمان بر خاک در خانه‌اش بوسه می‌زند، به امید اینکه غبار و سیاهی را از چهره‌ی ماهش پاک کند.
هر که خدمت او گشت رهی گشت رها
از غم و رنج و عنا و تعب و کرم و اسف
هوش مصنوعی: هر کسی که در خدمت او قرار گرفت، از غم و رنج و سختی‌ها و زحمت‌ها آزاد می‌شود و به آرامش می‌رسد.
ای سیادت را از سید مختار بدل
وی شجاعت را از حیدر کرار خلف
هوش مصنوعی: ای بزرگواری را از سید مختار بگیرید و شجاعت را از حیدر کرار به ارث ببرید.
پسر حیدر کراری و بر دشمن و دوست
چو پدر حامی تیغی چو پدر وافی کف
هوش مصنوعی: تو پسر حیدر (علی) هستی و از دشمن و دوست مانند پدرت (علی) حمایت می‌کنی، همان‌طور که او با تیغ (شمشیر) به دفاع از حق و حقیقت می‌پرداخت.
بر نکوخوه به کف راد کنی خواسته بذل
به سر تیغ کنی خون بداندیش تلف
هوش مصنوعی: اگر در برابر خوبان و نیکوکاران، بداندیشی را از خود دور کنی، این کار مانند این است که با نیکوکاری، حسن نیت و تلاش به دست آوری، اما اگر به بدی‌ها توجه کنی، خود را در خطر می‌اندازی و ممکن است به خود آسیب برسانی.
پدرت را ملک العرش به قرآن مادح
هفده آیت نبئی مدح وی اندر مصحف
هوش مصنوعی: پدر تو را خداوند با قرآن ستایش کرده و در هفده آیه به مدح او پرداخته است که در کتاب آسمانی ثبت شده‌اند.
به سنان کشف کنی راز دل از سینه خصم
گر بود خصم ترا سینه سنگین چو کشف
هوش مصنوعی: اگر بخواهی راز دل دشمن را از او کشف کنی، باید بدانی که اگر او قلبش سنگین باشد، این کار به سادگی امکان‌پذیر نیست.
چون خدنگ تو ز شست و زه تو گشت جدا
نگزیند به جز از جبهت اعدات هدف
هوش مصنوعی: زمانی که تیر تو از دست و کمانت جدا شود، دیگر هیچ چیز دیگری جز سپر دشمن به هدف نمی‌زند.
علف تیغ شود خصم تو در دشت نبرد
به تنش یازد تیغ تو چو لاغر به علف
هوش مصنوعی: در میدان جنگ، علف‌ها به دشمن تو تبدیل می‌شوند و تیغ تو بر آنها اثر نمی‌گذارد، زیرا حتی علف‌های لاغر هم در مقابل تو مقاوم می‌شوند.
نسف از فز خرامیدن تو یافت کنون
قر فرو دوش اگر بود چو قاعا صف صف
هوش مصنوعی: با چرخش و ناز تو، آن چنان به عرش رسیده‌ای که اگر بر دوش‌ات بار باشد، مانند کوه استوار و ساکت خواهی بود.
تا به زیر فلک چنبری اندر همه وقت
گل به از خار و گهر از شبه و زر ز خزف
هوش مصنوعی: زندگی در زیر آسمان را باید با نیکی و زیبایی پر کنیم، چرا که در هر زمانی گل و نعمت بهتر از خار و زشتی است.
فلک چنبری اندر خط فرمان تو باد
ورنه بشکسته چو از عربده گان چنبر دف
هوش مصنوعی: زمانه در دستان توست، اگر آن را در کنترل خود نگه‌داری وگرنه همچون چنبرهایی که در اثر جنجال و سر و صدا می‌شکنند، نابود خواهد شد.