شمارهٔ ۷۳ - در مدح نظام الدین
در ضمیرم بدی هوای امیر
وانکه باشم ثنا سرای وزیر
نشد اندیشه ضمیرم کم
خواجه را یافتم وزیر و امیر
بوزارت نشسته خوشدل و شاد
وز امارت نگشته عزل پذیر
شاه میران نظام دولت و دین
عالم عادل کریم کبیر
آنکه خورشید عدل و فضل ویست
نور گسترده بر کبیر و صغیر
در نیاید بچشم همت او
ملک و ملک جهان قلیل و کثیر
رأی و تدبیر ملک آرایش
نبود جز موافق تقدیر
آیت فضل و رحمتت از حق
که بجز حق نداندش تفسیر
دیده ملک و ملک دارانرا
دارد از تیره دل دوات قریر
صورت عقل را بدارالملک
بصریر قلم کند تصویر
از وزیران مشرق و مغرب
بصریر قلم گرفت سریر
خط او پیش دیده اکمه
گر بداری شود بدیهه بصیر
بجز انصاف و عدل شفقت و رحم
فکرتی در نیایدش بضمیر
عدل او ناخن ستم از گوش
برکشد همچو موی راز خمیر
در جهان با کف عطاده او
همچو سیمرغ و کیمیاست فقیر
در سرای وزارتش کم و بیش
کیمیا در نگنجد و تزویر
همچو مظلوم باشد از ظالم
ظلم از دست عدل او بنفیر
هرکه بیند خیال او در خواب
باشدش فر و فرخی تعبیر
وان کز او هیچ برنگیرد چشم
چه بود هم برین نسق میگیر
نظرش نور دیده افزاید
زانکه صدریست بی عدیل و نظیر
ای نظیر تو جز تو نی بجهان
بجوانی بخت و دولت پیر
سوزنی پیر گشت و در پیری
گشت در خدمت تو با تقصیر
گر تغیرپذیر شد سخنش
نپذیرد عقیدتش تغییر
تا سپهر سریع دورانراست
سیر شمس مضی ء و بدر منیر
تا دم صور از آفت ایام
ملکت حافظ و معین و نصیر
شمس و بدر بقات را بادا
جاودان بر سپهر جاه مسیر
شمارهٔ ۷۲ - در مدح سعدالدین عمر: سیمبر یارم شد از من سیم برشمارهٔ ۷۴ - فی مدح اشرف الدین: ای جهان شرف بتو معمور
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
در ضمیرم بدی هوای امیر
وانکه باشم ثنا سرای وزیر
هوش مصنوعی: در دل من شوق و تمایل به امیر وجود دارد و این که من بخواهم در مدح وزیر نیز به زبان بیفتم.
نشد اندیشه ضمیرم کم
خواجه را یافتم وزیر و امیر
هوش مصنوعی: اندیشهام به جایی نرسید، اما بالاخره من خواجه را پیدا کردم و او وزیر و امیر شد.
بوزارت نشسته خوشدل و شاد
وز امارت نگشته عزل پذیر
هوش مصنوعی: در اینجا کسی با خوشحالی و شادابی در جایگاه خود نشسته و از مقام و موقعیتش احساس رضایت میکند و به هیچوجه نگران از دست دادن آن نیست.
شاه میران نظام دولت و دین
عالم عادل کریم کبیر
هوش مصنوعی: این بیت به توصیف مقام و ویژگیهای یک پادشاه عالیقدر میپردازد که به عنوان فرمانروای نظام سیاسی و دینی، فردی عادل و بخشنده به شمار میآید و دارای ویژگیهای بزرگ و عظیم است.
آنکه خورشید عدل و فضل ویست
نور گسترده بر کبیر و صغیر
هوش مصنوعی: آن کسی که نماد انصاف و فضیلت است، نوری است که بر بزرگ و کوچک میتابد.
در نیاید بچشم همت او
ملک و ملک جهان قلیل و کثیر
هوش مصنوعی: چشم همت او به هیچ چیز محدود نیست و حتی ملک و سراسر جهان برای او ناچیز و بیاهمیت به نظر میرسد.
رأی و تدبیر ملک آرایش
نبود جز موافق تقدیر
هوش مصنوعی: تدبیر و مدیریت مملکت تنها بر اساس سرنوشت و تقدیر انجام میشود و نمیتوان به آن به عنوان یک زیبایی ظاهری نگاه کرد.
آیت فضل و رحمتت از حق
که بجز حق نداندش تفسیر
هوش مصنوعی: علامت نعمت و رحمت تو، از جانب خداوند است که فقط او میتواند آن را به درستی تفسیر کند و هیچ کس غیر از او قادر به درک آن نیست.
دیده ملک و ملک دارانرا
دارد از تیره دل دوات قریر
هوش مصنوعی: چشم، ناظر بر پادشاهان و مردان قدرتمند است و از عمق دل، نوشتههای حکمتآمیزی را بر کاغذ مینویسید.
صورت عقل را بدارالملک
بصریر قلم کند تصویر
هوش مصنوعی: عقل به مانند یک تصویر زیبا در دنیای هنر به تصویر کشیده میشود. با استفاده از قلم و هنر، ویژگیها و زیباییهای عقل را به نمایش در میآورند.
از وزیران مشرق و مغرب
بصریر قلم گرفت سریر
هوش مصنوعی: وزیران شرق و غرب با نوشتن، قدرت و اعتبار خود را به نمایش گذاشتند.
خط او پیش دیده اکمه
گر بداری شود بدیهه بصیر
هوش مصنوعی: اگر خط او را پیش چشمان نابینا قرار دهی، به یکباره بصیرت و بینایی به دست خواهد آورد.
بجز انصاف و عدل شفقت و رحم
فکرتی در نیایدش بضمیر
هوش مصنوعی: جز انصاف و عدالت، هیچ حس بشردوستانه و مهربانی در قلب او نمیتواند شکل بگیرد.
عدل او ناخن ستم از گوش
برکشد همچو موی راز خمیر
هوش مصنوعی: عدالت خداوند مانند این است که ظلم و ستم را به آسانی از دل انسان خارج میکند، درست مانند اینکه موهای نرم خمیر به راحتی جدا میشوند.
در جهان با کف عطاده او
همچو سیمرغ و کیمیاست فقیر
هوش مصنوعی: در این دنیا، با وجود عطای او، مانند سیمرغ و کیمیا، حتی فقیران نیز قابلیتهای بزرگی دارند.
در سرای وزارتش کم و بیش
کیمیا در نگنجد و تزویر
هوش مصنوعی: در خانهی وزارت او، هیچگونه طلایی و تزویر نمیتواند وجود داشته باشد.
همچو مظلوم باشد از ظالم
ظلم از دست عدل او بنفیر
هوش مصنوعی: مثل یک مظلوم است که از دست ظالم مورد ظلم قرار میگیرد، در حالی که عدالت او را فریاد میزند.
هرکه بیند خیال او در خواب
باشدش فر و فرخی تعبیر
هوش مصنوعی: هر کسی که در خواب خیال او را ببیند، قطعاً زندگیاش پر از زیبایی و سعادت خواهد بود.
وان کز او هیچ برنگیرد چشم
چه بود هم برین نسق میگیر
هوش مصنوعی: هر چه نیکوست و زیباست، از نگاه او خارج نمیشود و همه چیز به سمت او میآید.
نظرش نور دیده افزاید
زانکه صدریست بی عدیل و نظیر
هوش مصنوعی: چشم او همچون نوریست که روشنی میبخشد، زیرا او موجودی است که در کمال یکتایی و بیهمتایی قرار دارد.
ای نظیر تو جز تو نی بجهان
بجوانی بخت و دولت پیر
هوش مصنوعی: هیچکس در جهان جز تو به جوانی و خوشبختی و قدرت نمیرسد.
سوزنی پیر گشت و در پیری
گشت در خدمت تو با تقصیر
هوش مصنوعی: سوزنی پیر شد و در زمان پیریاش همچنان در خدمت تو با معذرتخواهی و اشتباهاتش باقی ماند.
گر تغیرپذیر شد سخنش
نپذیرد عقیدتش تغییر
هوش مصنوعی: اگر سخن کسی تغییر کند، ایمان او به راحتی تغییر نخواهد کرد.
تا سپهر سریع دورانراست
سیر شمس مضی ء و بدر منیر
هوش مصنوعی: تا وقتی که گردش زمان ادامه دارد، حرکت خورشید تابان و ماه روشن نیز برقرار است.
تا دم صور از آفت ایام
ملکت حافظ و معین و نصیر
هوش مصنوعی: تا زمانی که دم صور به صدا درآید، حافظ، معین و نصیر، از آفت روزگار حفاظت میکنند.
شمس و بدر بقات را بادا
جاودان بر سپهر جاه مسیر
هوش مصنوعی: آفتاب و ماه همیشه در آسمان درخشان باشند و راهشان همواره پایدار بماند.