گنجور

شمارهٔ ۴۵ - در مدح صاحب ملک الدهاقین

صاحب عادل بنیکی از سفر آمد
رفت به فرخندگی و با ظفر آمد
اینت خجسته سفر کز آمدن او
کشت امید جهانیان ببر آمد
چشمه خورشید بود خواجه و حضرت
باخترش بود و سوی باختر آمد
چشمه خورشید سوی باختر خویش
با شرف و عز و جاه و با خطر آمد
اهل سمرقند راز آمدن او
شد طرب از سر تو و حزن بسر آمد
مژده ور یکدگر شدند خلایق
زآمدن او بشهر چون خبر آمد
موسم عید آمد وز آمدن عید
عید خرامیدنش خجسته تر آمد
گشت بجای سلام تهنیت اینست
خواجه خرامید و عید بر اثر آمد
از پس یک عید چون گذشت بهر سال
مدت هفتاد روز تا دگر آمد
عید خرامیدنش به آمد کز وی
عید دگر تا بهفت روز برآمد
خواجه بخلق نکو بعید نظر کرد
عید همه خلق را نکو نظر آمد
صاحب عادل عمر که بر همه گیتی
از ره انصاف و عدل چون عمر آمد
شهره وزیر آنکه بر سپهر خلافت
همچو مه و آفتاب مشتهر آمد
همت او را قیاس کردم با چرخ
چرخ برین زیر و همتش زبر آمد
دست چو بادش بگاه جود و فتوت
ابر سخا سایه عطا مطر آمد
از کف رادش سخاوت آمد بر خلق
زان بزیارت گواه بر خطر آمد
پر خطر از ابر قطره مطراوی
وز کف او بدره بدره سیم و زر آمد
او چو جهانست معتبر گه بخشش
هر دو جهان یک جهان مختصر آمد
شاد بود چون وزیر عالم عادل
شاه جهان را جهان معتبر آمد
ملک کمربند و تاج دارد و اینش
مصلحت ملک شاه تاجور آمد
تاجورانرا برای صنعت کلکش
از ظفر و فتح بر میان کمر آمد
خسرو چین را بهمت قدم او
نصرت و فیروزی و ظفر بدر آمد
بی جدل و حرب کین بیک نظر او
شاه جهانرا هزار فتح برآمد
بنده نوازیست کز لطایف و احسان
عام و حشم راز حشمت پدر آمد
گشت قوی دین سیدالبشر از وی
زانکه ورا خلق سیدالبشر آمد
باد ورا سید البشر بقیامت
عذر خود جرم چون بحشر درآمد
باد ازو هرچه خیر و خوبی مقبول
هرگز ازو خود کجا بدی بسر آمد
روزه سپر باد پیش او ز بلیات
زانکه در اخبار روزه چون سپر آمد

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلات مفتعلن فع (منسرح مثمن مطوی منحور)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

صاحب عادل بنیکی از سفر آمد
رفت به فرخندگی و با ظفر آمد
هوش مصنوعی: یک شخص عادل پس از سفری که داشت، با پیروزی و شادی به خانه بازگشت.
اینت خجسته سفر کز آمدن او
کشت امید جهانیان ببر آمد
هوش مصنوعی: این سفر خوشبختی که به خاطر آمدن او به وجود آمده، امید تمام جهانیان را شکوفا کرده است.
چشمه خورشید بود خواجه و حضرت
باخترش بود و سوی باختر آمد
هوش مصنوعی: خداوند مانند یک منبع نورانی است و وجود مقدس او به سمت غربی می‌رود.
چشمه خورشید سوی باختر خویش
با شرف و عز و جاه و با خطر آمد
هوش مصنوعی: خورشید به سمتی از افق که در غرب خود دارد با عظمت و اعتبار، همراه با خطرات خود به حرکت درآمده است.
اهل سمرقند راز آمدن او
شد طرب از سر تو و حزن بسر آمد
هوش مصنوعی: مردم سمرقند از آمدن او با شادی و سرور پر شده‌اند و غم و اندوه برایشان به پایان رسیده است.
مژده ور یکدگر شدند خلایق
زآمدن او بشهر چون خبر آمد
هوش مصنوعی: مردم با خبر شدن که او به شهر آمده و به همدیگر تبریک گفتند.
موسم عید آمد وز آمدن عید
عید خرامیدنش خجسته تر آمد
هوش مصنوعی: فصل عید فرا رسیده و با آمدن عید، خوشحالی و زیبایی آن بیشتر شده است.
گشت بجای سلام تهنیت اینست
خواجه خرامید و عید بر اثر آمد
هوش مصنوعی: به جای سلام و خوشامدگویی، این پیام را داریم: خواجه با ناز و زیبایی خود ظاهر شد و جشن عید به دنبال او آمد.
از پس یک عید چون گذشت بهر سال
مدت هفتاد روز تا دگر آمد
هوش مصنوعی: پس از گذشت یک جشن، به مدت هفتاد روز زمان طول می‌کشد تا جشن دیگری فرا برسد.
عید خرامیدنش به آمد کز وی
عید دگر تا بهفت روز برآمد
هوش مصنوعی: عید دیگری به خاطر آمدن او فرارسیده است و این خوشحالی تا هفت روز ادامه خواهد داشت.
خواجه بخلق نکو بعید نظر کرد
عید همه خلق را نکو نظر آمد
هوش مصنوعی: مرد محترم به زیبایی‌های مردم توجهی فراتر از آنچه بود، داشت و برای او همه‌کسان در روز جشن، زیبا به نظر می‌رسیدند.
صاحب عادل عمر که بر همه گیتی
از ره انصاف و عدل چون عمر آمد
هوش مصنوعی: عمر، مردی عادل و برگزیده است که در دوران خود به عدالت و انصاف در اداره زندگی مردم پرداخته و بر تمام جهان تأثیر گذاشته است.
شهره وزیر آنکه بر سپهر خلافت
همچو مه و آفتاب مشتهر آمد
هوش مصنوعی: معروف‌ترین وزیر کسی است که در دنیای خلافت همانند ماه و خورشید درخشان و شناخته‌شده است.
همت او را قیاس کردم با چرخ
چرخ برین زیر و همتش زبر آمد
هوش مصنوعی: من عزم و اراده‌ی او را با چرخ گردون مقایسه کردم و دیدم که اراده‌اش از آن هم بالاتر و برتر است.
دست چو بادش بگاه جود و فتوت
ابر سخا سایه عطا مطر آمد
هوش مصنوعی: وقتی دست به بخشندگی و جوانمردی می‌زنید، مانند باد در زمان بارش باران و سایه‌ای از رحمت به دیگران عطا می‌کنید.
از کف رادش سخاوت آمد بر خلق
زان بزیارت گواه بر خطر آمد
هوش مصنوعی: از دستان رادش، بخشش و generosity بر مردم سرازیر شد، و از آنجا که به دیدار او آمدند، نشانه‌ای از خطر نمایان شد.
پر خطر از ابر قطره مطراوی
وز کف او بدره بدره سیم و زر آمد
هوش مصنوعی: یک قطره باران که از ابر به زمین می‌افتد، می‌تواند به راحتی از دست برود و به مروارید و طلا و نقره تبدیل شود. این تصویر نشان‌دهنده‌ی این است که در لحظات و فرصت‌های کوتاه ممکن است گنجینه‌های ارزشمندی پنهان باشد.
او چو جهانست معتبر گه بخشش
هر دو جهان یک جهان مختصر آمد
هوش مصنوعی: او مانند جهان است و برتر از آن، زیرا که بخشش او به اندازه‌ای است که می‌تواند دو جهان را پوشش دهد، اما در عین حال این بخشش به شکل مختصر و خلاصه‌ای تجلی می‌یابد.
شاد بود چون وزیر عالم عادل
شاه جهان را جهان معتبر آمد
هوش مصنوعی: خوشحال بود مانند وزیر عادل که به عالم خدمت می‌کند، زیرا سلطنت جهانی به نام او اعتبار و اهمیت پیدا کرده است.
ملک کمربند و تاج دارد و اینش
مصلحت ملک شاه تاجور آمد
هوش مصنوعی: پادشاهان دارای مجلل‌ترین نشانه‌ها و زینت‌ها هستند، اما این تزیینات تنها در راستای سود و بهبود کشور و سلطنت آنان اهمیت دارد.
تاجورانرا برای صنعت کلکش
از ظفر و فتح بر میان کمر آمد
هوش مصنوعی: تاجران برای داشتن موفقیت و پیروزی، به کار و تلاش می‌پردازند و از این راه به دستاوردهای بزرگ می‌رسند.
خسرو چین را بهمت قدم او
نصرت و فیروزی و ظفر بدر آمد
هوش مصنوعی: خسرو چین به خاطر قدم‌های او به پیروزی و موفقیت رسید.
بی جدل و حرب کین بیک نظر او
شاه جهانرا هزار فتح برآمد
هوش مصنوعی: بدون هیچ بحث و جدلی، با یک نگاه به او، شاه جهان به هزار پیروزی دست یافت.
بنده نوازیست کز لطایف و احسان
عام و حشم راز حشمت پدر آمد
هوش مصنوعی: خدمت و مهربانی او از زیبایی‌ها و بخشش‌های متنوعش ناشی می‌شود که از مقام و عظمت پدرش الهام گرفته است.
گشت قوی دین سیدالبشر از وی
زانکه ورا خلق سیدالبشر آمد
هوش مصنوعی: این جمله به این معنی است که قوی‌ترین دین، دینی است که از شخصیت و رفتار پیامبر (به عنوان بهترین انسان) الهام گرفته شده است، زیرا او منبع و اصل خلقت انسان‌ها است.
باد ورا سید البشر بقیامت
عذر خود جرم چون بحشر درآمد
هوش مصنوعی: در روز قیامت، وقتی که بندگان به محضر خدا می‌رسند، حتی باد نیز با عذر و بیان خطاهای خود، به سوی پیغمبر انسان‌ها یعنی سید البشر می‌آید و از کارهایش دفاع می‌کند.
باد ازو هرچه خیر و خوبی مقبول
هرگز ازو خود کجا بدی بسر آمد
هوش مصنوعی: باد از آن جا که هر چیز خوب و نیکو محبوب است، هرگز بدی و زشتی از آن دور نخواهد شد.
روزه سپر باد پیش او ز بلیات
زانکه در اخبار روزه چون سپر آمد
هوش مصنوعی: روزه مانند یک سپر است که ما را در برابر بلاها و مشکلات حفظ می‌کند، زیرا در اخبار و روایات اشاره شده که روزه به این شکل عمل می‌کند.