گنجور

شمارهٔ ۴۳ - در مدح دهقان میرعمید

دهقان میر عمید صدر همایون که بخت
بر سر او چون همای سایه دولت فکند
آنکه چو افشین و معن وآنکه چو سحبان و فضل
در ره فضل و هنر بنده اویند اند
صد یک آنکو کند بر زر و بر سیم خویش
گرگ درنده نکرد با رمه گوسفند
در ره آزادگی است قول وی و فعل او
پاک ز تزویر و زرق دور ز تلبیس و فند
کلک سبک سیر اوست از پی اصلاح ملک
از حبشه سوی روم تیز رونده نوند
روشنی و خرمی مملکت از کلک اوست
گرچه سر کلک او تیره رخست و نژند
ای زتو در باغ فضل سرو هنر سرفراز
وز تو شده نخل جهل سرزده و بیخ کند
بهره ورند از سخات اهل صلاح و فساد
زاهد و عابد چنانک مفلس و قلاش و رند
کف جواد تو چون ابر بهار است راست
زوزده بر شوره زار ژاله چو بر کشتمند
آمد فصل بهار و آمدنت را بباغ
از گل و سبزه فکند مفرش قال و پرند
بر گل نو زندباف مطربی آغاز کرد
خواند بالحان خوش نامه پازند و زند
قاعده بزم ساز بر گل و لعلی نبید
کز سفرت سوده شد نعل کمیت و سمند
باد بهاری اگر بر تو گل افشان کند
جز بسر آستین جای مروب و مرند
مطرب بزم تو باد آنکه کند از فلک
زهره نشاط زمین تا شود او را لوند
خصم تو چون شمع باد بر گذر تند باد
بر کف تو چون چراغ باده انگور بند
باده بخور روز و شب از کف سمین بران
شاد بزی سال و ماه با صنم نوشخند

اطلاعات

وزن: مفتعلن فاعلن مفتعلن فاعلن (منسرح مطوی مکشوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

دهقان میر عمید صدر همایون که بخت
بر سر او چون همای سایه دولت فکند
هوش مصنوعی: دهقان، مردی از طبقه‌ي زراعت، در جایگاه و مقام بلندی قرار دارد و بخت و اقبال نصیبش شده‌است، به‌گونه‌ای که مانند سایه‌ای که بر سر یک حاکم می‌افتد، فراوانی و موفقیت به او روی آورده است.
آنکه چو افشین و معن وآنکه چو سحبان و فضل
در ره فضل و هنر بنده اویند اند
هوش مصنوعی: کسانی که مانند افشین و معن هستند و آنهایی که مانند سحبان و فضل در مسیر دانش و هنر حرکت می‌کنند، همه در خدمت او هستند.
صد یک آنکو کند بر زر و بر سیم خویش
گرگ درنده نکرد با رمه گوسفند
هوش مصنوعی: کسی که در مال و ثروتش بخیل و سخت‌گیر است، مثل گرگ درنده‌ای است که به رمه‌ی گوسفندها حمله نمی‌کند.
در ره آزادگی است قول وی و فعل او
پاک ز تزویر و زرق دور ز تلبیس و فند
هوش مصنوعی: در مسیر آزادی، کلام و عمل او خالص و دور از نیرنگ و فریب است. او از تظاهر و فریبکاری فاصله دارد.
کلک سبک سیر اوست از پی اصلاح ملک
از حبشه سوی روم تیز رونده نوند
هوش مصنوعی: شخصی با ویژگی‌های خاص و سبکی خاص در تلاش است تا به اصلاح امور مملکت بپردازد. او از سرزمین حبشه به سمت روم می‌رود و با سرعت و شتاب زیادی در این مسیر حرکت می‌کند.
روشنی و خرمی مملکت از کلک اوست
گرچه سر کلک او تیره رخست و نژند
هوش مصنوعی: کشور از لطافت و خوشی‌های او بهره‌مند است، هرچند خود او دارای ظاهری تاریک و غمگین است.
ای زتو در باغ فضل سرو هنر سرفراز
وز تو شده نخل جهل سرزده و بیخ کند
هوش مصنوعی: تو مانند درخت سرو در باغ علم و هنر بلندآوازه‌ای و از تو، درخت جهل ریشه‌کن شده و از بین رفته است.
بهره ورند از سخات اهل صلاح و فساد
زاهد و عابد چنانک مفلس و قلاش و رند
هوش مصنوعی: افراد صالح و ناصالح از سخاوت و generosity دیگران بهره می‌برند، همان‌طور که فقرا و پولدارها و رندها از زندگی بهره‌وری می‌کنند.
کف جواد تو چون ابر بهار است راست
زوزده بر شوره زار ژاله چو بر کشتمند
هوش مصنوعی: کف پای اسب تو مانند ابرهای بهاری است که به آرامی بر زمین خشک می‌افتد، همچون قطرات باران که بر روی کشتزارها می‌ریزد.
آمد فصل بهار و آمدنت را بباغ
از گل و سبزه فکند مفرش قال و پرند
هوش مصنوعی: فصل بهار فرا رسیده و به خاطر آمدن تو، باغ با گل و چمن زیبا شده و فرشی از رنگ و عطر برایت فراهم کرده است.
بر گل نو زندباف مطربی آغاز کرد
خواند بالحان خوش نامه پازند و زند
هوش مصنوعی: در باغ نغمه‌سرایی، نوازنده‌ای با خوشصدایی شروع به خواندن کرد و آوای زیبا و دلنشینی را به گوش می‌رساند.
قاعده بزم ساز بر گل و لعلی نبید
کز سفرت سوده شد نعل کمیت و سمند
هوش مصنوعی: در بزم و میزبانی، حتی گل و لعل هم به خاطر وجود نبید و خوشی‌ها زیبا هستند، اما در سفر، نعل و اسب کم می‌آورد و تغییر وضعیت می‌دهد.
باد بهاری اگر بر تو گل افشان کند
جز بسر آستین جای مروب و مرند
هوش مصنوعی: اگر باد بهاری بر تو گل و عطر پراکنده کند، فقط در آستینت چیزی نگذار و از کسی چیزی نخواه.
مطرب بزم تو باد آنکه کند از فلک
زهره نشاط زمین تا شود او را لوند
هوش مصنوعی: از خوشی و سرور تو، آن کسی که بتواند زهره را از آسمان به زمین بیاورد و او را شاداب و زنده کند، در بزم تو وجود دارد.
خصم تو چون شمع باد بر گذر تند باد
بر کف تو چون چراغ باده انگور بند
هوش مصنوعی: دشمن تو مانند شمعی است که در برابر وزش شدید باد، به راحتی ذوب می‌شود. اما تو مانند چراغی هستی که به نور انگور روشن مانده‌ای و در برابر طوفان‌ها پابرجا هستی.
باده بخور روز و شب از کف سمین بران
شاد بزی سال و ماه با صنم نوشخند
هوش مصنوعی: شراب بنوش و از زندگی لذت ببر، شاد باش و هر روز و هر ماه را با دلربایی پر از لبخند سپری کن.