شمارهٔ ۳۸ - در مدح شمس الدین
صدر جهان بحضرت شاه جهان رسید
با کام دل بر ملک کامران رسید
گشت از حضور صدر جهان شاه شادمان
چون صدر نزد شاه جهان شادمان رسید
حضرت جنان مثال و بتدریس علم صدر
ادریس و ارشاد بصدر جنان رسید
صدر زمان ز مدرسه جوز جانیان
دارد نشان که نوبت صدر جهان رسید
صدر جهان که خسرو شرعست بیگمان
اینجا بفر خسرو خسرو نشان رسید
نام و نشان زصدر گرفت این خجسته جای
کز وی هزار صدر بنام و نشان رسید
هر اسم کز ائمه دین نقش صفه بود
آن اسم جسم گشت و بدان جسم جان رسید
اکنون از استماع سبق در تعجبند
تا هیچکس بخوس سبقی او توان رسید
گشتند خلق مژده ور خویش یکدگر
از سروران دین که فلانجا فلان رسید
شمس حسام برهان آن سیف گوهری
کو را سری زگوهر سیف زمان رسید
دریای فضل و کان فتوت که صیت او
تا غایت رسیدن وهم و گمان رسید
دریا و کان بدل نکند بر مکان مکان
او کرد و از مکان سوی برتر مکان رسید
از دور آسمان که هوا و هوان ازوست
او را هوا و حاسد او را هوان رسید
مستغنیم از آنکه بدریا و کان رسم
بهر غنای بنده چو دریا و کان رسید
گردد غنی هر آنکه بدریا و کان رسد
در گوشها بسی سخن از این و آن رسید
برهان دین مبین حق کز زبان او
احکام علم شرع بشرح و بیان رسید
بروی همه اگر بطبق زرفشان کنند
ارزد بدانکه او بسخن درفشان رسید
هر گوهری که لفظ وی افشاند بر زمین
شد بر سپهر و بر کمر توأمان رسید
بگشاد توأمان ز میان گوهرین کمر
تا بندگان خاص ورا بر میان رسید
زو میرسد بخلق درین آخرالزمان
آنچ از ملک بسید آخر زمان رسید
برهان و سیف و تاج و حسام از گذشته اند
از هر یکی بمدرسه او روان رسید
هست این روانی سخنش از روانشان
او را چنین کرامت حق بیکران رسید
بر هر یک از ائمه دین از قدوم او
رنج گران سبک شد و گنج گران رسید
هست اتفاق اهل سمرقند را که اوست
گنج گرانبها که بما رایگان رسید
از خاندان برهان برهان نمای شرع
هرکس که در رسید بدین رسم و سان رسید
هرگز نرفت دولت ازین خاندان که تا
گوید کسی که باز بدین خاندان رسید
ای صدر سوزنی را در بحر شاعری
در سخن بفکرت بازارگان رسید
دردانه ها بسوزن نظام طبع راد
از بهر سلک مدح تو با ریسمان رسید
هر دانه ای که در صدف سینه راز داشت
از کام و از زبانش بکلک و بنان رسید
بعد از ثنا چو کرد دعا بر وجود تو
آمین بگوش جان وی از آسمان رسید
شمارهٔ ۳۷ - در مدح قدر طغان خان: پادشاه جهان ز راه رسیدشمارهٔ ۳۹ - در مدیحه میر عمید سعدالدین: عید شد ایام ما ناآمده ایام عید
اطلاعات
وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
صدر جهان بحضرت شاه جهان رسید
با کام دل بر ملک کامران رسید
هوش مصنوعی: سرزمین عالم به درگاه شاه جهان رسید و با دستیابی به آرزوهایش، بر سرزمین خوشبختی تسلط یافت.
گشت از حضور صدر جهان شاه شادمان
چون صدر نزد شاه جهان شادمان رسید
هوش مصنوعی: برای رسیدن به مقام و خوشحالی در جهان، فردی به حضور شاه میرود و در آنجا، شادی و خوشحالی را تجربه میکند. مهم این است که در نزد شاه، این خوشحالی و سرور بیشتر میشود.
حضرت جنان مثال و بتدریس علم صدر
ادریس و ارشاد بصدر جنان رسید
هوش مصنوعی: حضرت جنان به مانند استادان علم و دانش، آموختههای خود را به خوبی منتقل کرده و به هدایت و راهنمایی پرداخته است.
صدر زمان ز مدرسه جوز جانیان
دارد نشان که نوبت صدر جهان رسید
هوش مصنوعی: در زمانهای که ما زندگی میکنیم، نشانههایی از علم و دانش در میان انسانها دیده میشود، و این نشان میدهد که زمانهای که انسانها باید در سطح عالی از دانش و فضیلت قرار بگیرند، نزدیک است.
صدر جهان که خسرو شرعست بیگمان
اینجا بفر خسرو خسرو نشان رسید
هوش مصنوعی: مقام والای دینی و رهبری عالم، بیتردید، در اینجا به ویژهای برای پادشاه بزرگ و با عظمت است که نشانههای سلطنت و قدرت را به همراه دارد.
نام و نشان زصدر گرفت این خجسته جای
کز وی هزار صدر بنام و نشان رسید
هوش مصنوعی: این مکان خوشیمن، نام و نشانی برجسته دارد که از آنجا هزاران مقام و منزلت با نام و نشان حاصل شده است.
هر اسم کز ائمه دین نقش صفه بود
آن اسم جسم گشت و بدان جسم جان رسید
هوش مصنوعی: هر نامی که از پیشوایان دین بر روی صفای دل نوشته شده، به حقیقتی مبدل شده و به وسیله آن جسم، جان و روح پیدا کرده است.
اکنون از استماع سبق در تعجبند
تا هیچکس بخوس سبقی او توان رسید
هوش مصنوعی: اکنون از شنیدن پیشی گرفتن دیگران شگفتزدهاند، زیرا هیچکس نمیتواند به سطح استعداد و موفقیت او دست یابد.
گشتند خلق مژده ور خویش یکدگر
از سروران دین که فلانجا فلان رسید
هوش مصنوعی: مردم به شادی و خوشحالی به یکدیگر خبر میدهند که فلان شخص از سروران دین به مکانی رسیده است.
شمس حسام برهان آن سیف گوهری
کو را سری زگوهر سیف زمان رسید
هوش مصنوعی: شمس حسام، همانند یک شمشیر گرانبهاست که به دوران خود رسیده و نشاندهندهی ارزش و قدرتی است که در میان جواهرات زمان میدرخشد.
دریای فضل و کان فتوت که صیت او
تا غایت رسیدن وهم و گمان رسید
هوش مصنوعی: او مانند دریایی از دانش و فضیلت است که نام و آوازهاش به جایی رسیده که حتی تصورات و خیالات هم نمیتوانند به او برسند.
دریا و کان بدل نکند بر مکان مکان
او کرد و از مکان سوی برتر مکان رسید
هوش مصنوعی: دریا و معادن، جایگاه خود را تغییر نمیدهند؛ اما او (فرد یا چیزی که به آن اشاره میشود) از جایگاه خود به جایگاهی برتر و بالاتر دست یافته است.
از دور آسمان که هوا و هوان ازوست
او را هوا و حاسد او را هوان رسید
هوش مصنوعی: از فاصله دور، آسمان به نظر میرسد که تنها پر از هواست و به همین دلیل، حسادتها و آرزوها هم به آن تعلق میگیرد.
مستغنیم از آنکه بدریا و کان رسم
بهر غنای بنده چو دریا و کان رسید
هوش مصنوعی: ما خود را بینیاز از دریا و معادن میدانیم، چرا که ارزشی که برای بنده وجود دارد، به عظمت دریا و معادن است.
گردد غنی هر آنکه بدریا و کان رسد
در گوشها بسی سخن از این و آن رسید
هوش مصنوعی: هر کسی که به دریا و معادن غنی دسترسی پیدا کند، ثروتمند میشود و در گوشها مطالب زیادی از مختلف افراد به او میرسد.
برهان دین مبین حق کز زبان او
احکام علم شرع بشرح و بیان رسید
هوش مصنوعی: دلیل و نشانه دین واضحی که احکام و علوم شرع را از زبان او به روشنی توضیح میدهد و مینمود.
بروی همه اگر بطبق زرفشان کنند
ارزد بدانکه او بسخن درفشان رسید
هوش مصنوعی: اگر هر کس را در خور خودش قرار دهند، ارزش آن را دارد که او در سخنوری به خوبی برسد.
هر گوهری که لفظ وی افشاند بر زمین
شد بر سپهر و بر کمر توأمان رسید
هوش مصنوعی: هر گوهری که با زبان آدمی بر زمین بیان شود، به طور همزمان در آسمان و در دل انسان جای میگیرد.
بگشاد توأمان ز میان گوهرین کمر
تا بندگان خاص ورا بر میان رسید
هوش مصنوعی: از میان دو نوار درخشان کمر، به طور همزمان گشوده شد تا بندگان خاص او در میان آنجا حاضر شوند.
زو میرسد بخلق درین آخرالزمان
آنچ از ملک بسید آخر زمان رسید
هوش مصنوعی: در این زمانه، چیزهایی به مردم میرسد که از دنیای فرشتگان و امور آسمانی منشا گرفته است و اکنون زمان آن رسیده که این مسائل به نسل حاضر برسد.
برهان و سیف و تاج و حسام از گذشته اند
از هر یکی بمدرسه او روان رسید
هوش مصنوعی: در گذشته، برهان، سیف، تاج و حسام به مدرسه او آمدند.
هست این روانی سخنش از روانشان
او را چنین کرامت حق بیکران رسید
هوش مصنوعی: سخن او به دلیل روح بزرگش چنین مقام والایی از جانب خدا به او عطا شده است.
بر هر یک از ائمه دین از قدوم او
رنج گران سبک شد و گنج گران رسید
هوش مصنوعی: با ورود هر یک از پیشوایان دین، آلام و سختیها کاهش یافت و برکات و نعمتهای فراوانی به وجود آمد.
هست اتفاق اهل سمرقند را که اوست
گنج گرانبها که بما رایگان رسید
هوش مصنوعی: در سمرقند برای ما خبری وجود دارد که آن خبر به ارزش و اهمیت بالایی است و به صورت رایگان به ما رسیده است.
از خاندان برهان برهان نمای شرع
هرکس که در رسید بدین رسم و سان رسید
هوش مصنوعی: کسی که به این قانون و رسم رسیده باشد، از خانوادهی بزرگ و برجستهای است که دلیل و برهان شرع را نمایان میسازد.
هرگز نرفت دولت ازین خاندان که تا
گوید کسی که باز بدین خاندان رسید
هوش مصنوعی: این بیت به معنای این است که همیشه خوشبختی و سعادت از این خانواده دور نشده است، زیرا هر وقت کسی بخواهد به این خانواده نزدیک شود یا به آن بپیوندد، متوجه میشود که هنوز هم خوشبختی در آن جا وجود دارد.
ای صدر سوزنی را در بحر شاعری
در سخن بفکرت بازارگان رسید
هوش مصنوعی: در این بیت شاعر به تصویری از گستردگی و عمق دنیای شعر اشاره میکند و میگوید که مانند سوزنی در دریای بزرگ شاعری، با اندیشهاش به تجارتی دست یافته است. بدین معنا که فکر و هنر او به گونهای پیشرفته و ارزشمند است که به بازار شاعری راه یافته.
دردانه ها بسوزن نظام طبع راد
از بهر سلک مدح تو با ریسمان رسید
هوش مصنوعی: عزیزان دل، با سوزنهای نازک، نظام فطرت را برای تو دوختند تا از راهی شگفتانگیز به ستایشت بپردازند.
هر دانه ای که در صدف سینه راز داشت
از کام و از زبانش بکلک و بنان رسید
هوش مصنوعی: هر دانهای که در دل خود رازی داشت، به وسیله لبها و انگشتانش به دیگران منتقل شد.
بعد از ثنا چو کرد دعا بر وجود تو
آمین بگوش جان وی از آسمان رسید
هوش مصنوعی: پس از اینکه دعای خیر برای تو به زبان آوردند و بر وجودت تمجید کردند، دعا به گوش جان آن شخص رسید و از آسمان جواب آمین آن به گوشش آمد.