گنجور

شمارهٔ ۳۵ - فی مدح السلطان

خدایگان فاضل خدای یار تو باد
قرار ملک تو بر تیغ بیقرار تو باد
ز بیقراری تیغت سپهر را ماند
سپهر گفته بتیغت که کار کار تو باد
ز گوهر است شها روی تیغ تو چو نگار
گهر نگار بدست گهر نثار تو باد
ظفر چو تیغ بدست تو دید گفت بتیغ
همه سلامت آنروی چون نگار تو باد
چو فتح دید کشن اسب تو باسب تو گفت
همه سعادت آن زلف مشکبار تو باد
بنفشه و سمن میغ تیغ تو ملکا
بلاله کاشتن دشت کارزار تو باد
بکارزار و بکاریز خون گشادن خصم
بنفشه زار و سمن زار و لاله زار تو باد
زدوده تیغ گهردار رنگ داده بخون
بنفشه و سمن و میغ لاله کار تو باد
بنام تست جهانگیری و جهانداری
همه بسیط جهان صیت گیرودار تو باد
چو ماه باحشمی یک سواره چون خورشید
شکست صد صف دشمن زیک سوار تو باد
از آسمان نظر سعد اکبر و اصغر
ببخت و طالع و نام بزرگوار تو باد
بهر دیار که اسلام قوتی دارد
دعا و خطبه بنام تو و تبار تو باد
تبارک الله ای شاه خسروان محمود
ز نام تو رقم سعد بر دیار تو باد
شکستن سپه و دستگیر کردن خصم
نهاد و رسم و ره و سنت و شعار تو باد
توئی بمملکت شرق شاه شاه شکار
که بر تو دعوی خصمی کند شکار تو باد
بزینهار خدای اندری ز چشم بدان
رعیت تو ز هر بدان بزینهار تو باد
علی نبرد شهی فرق هم نبرد ترا
دو رویه تیغ تو قمقام ذوالفقار تو باد
بقهر کردن خصم ای شه فریدون فر
ز تازیانه تو گرز گاوسار تو باد
بدار دنیا در باغ دین ز دوحه عدل
طراوت از گل بیخار کامگار تو باد
بکام و حلق رعیت ز کامکاری تو
رسیده شربت انصاف خوشگوار تو باد
عمر عدالت و عدلی علی شجاعت و جود
سبیل وسعت هر دو قدم گذار تو باد
قریر دیده فتح و ظفر بشرق و بغرب
ز جنبش سپه توتیا غبار تو باد
ملوک روی زمین را بخلعت و تشریف
نگین و تاج و سریر از سرای یار تو باد
نبی مدینه محفوظ خواند حضرت را
مدینه کاخ و سرای تو و حصار تو باد
چو تیغ شاهی شایسته یمین تو شد
نگین سلطنت اندر خور یسار تو باد
چو پادشاه نشینی باختیار تو بود
بپادشاه نشاندن هم اختیار تو باد
ز نسل هشت ملکزاده تا بهشت هزار
ز طول عمر تو برنامه شمار تو باد
حکیم سوزنی ای پیر غمگسار طلب
مدیح شاه جوانبخت غمگسار تو باد
حکیم وار دعاگوی شاهرا و بگوی
خدایگان فاضل خدای یار تو باد

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

خدایگان فاضل خدای یار تو باد
قرار ملک تو بر تیغ بیقرار تو باد
هوش مصنوعی: ای خداوند بخشنده، امیدوارم که خدای تو همیشه یار و یاور تو باشد و سلطنت و قدرت تو بر روی لبه‌ای که در اضطراب و ناآرامی قرار دارد، برقرار بماند.
ز بیقراری تیغت سپهر را ماند
سپهر گفته بتیغت که کار کار تو باد
هوش مصنوعی: به خاطر بیقراری و تندی تیغ تو، آسمان نیز به قدری تحت تاثیر قرار گرفته که حس می‌کند تمامی کارها به دست تو است و تو صاحب اختیار این امور هستی.
ز گوهر است شها روی تیغ تو چو نگار
گهر نگار بدست گهر نثار تو باد
هوش مصنوعی: شما مانند جواهر باارزش هستید و چهره‌تان مانند تیغی تیز است. زیبایی‌تان به قدری چشم‌نواز است که گویی جواهرات در دستان شما قربانی می‌شوند و تقدیم شما می‌گردند.
ظفر چو تیغ بدست تو دید گفت بتیغ
همه سلامت آنروی چون نگار تو باد
هوش مصنوعی: زمانی که ظفر (پیروزی) تیغ در دست تو را دید، گفت: همه چیز را با تیغ به دست می‌آورم و همچون چهره زیبای تو، به سلامت خواهم بود.
چو فتح دید کشن اسب تو باسب تو گفت
همه سعادت آن زلف مشکبار تو باد
هوش مصنوعی: زمانی که پیروزی را مشاهده کرد، اسب تو به تو گفت که تمام خوشبختی در آن زلف مشکین تو نهفته است.
بنفشه و سمن میغ تیغ تو ملکا
بلاله کاشتن دشت کارزار تو باد
هوش مصنوعی: گلی مانند بنفشه و سمن در دشت تو که میدان نبرد است، به‌عنوان نمادی از زیبایی و لطافت، کاشته شده است. این تصاویر نشان‌دهنده‌ی تضاد بین زیبایی و سختی‌های جنگ است.
بکارزار و بکاریز خون گشادن خصم
بنفشه زار و سمن زار و لاله زار تو باد
هوش مصنوعی: در میدان جنگ و در نبرد با دشمن، تو مانند بنفشه، سمن و لاله زیبایی و طراوت را نشان بده.
زدوده تیغ گهردار رنگ داده بخون
بنفشه و سمن و میغ لاله کار تو باد
هوش مصنوعی: تیغی که بر روی آن رنگ‌های بنفشه و سمن و میغ لاله نشسته، به اثر کار تو آلوده شده است.
بنام تست جهانگیری و جهانداری
همه بسیط جهان صیت گیرودار تو باد
هوش مصنوعی: به نام تو که پادشاهی و صاحب‌اختیار جهانی، و همه جای جهان به بزرگ‌منشی و عظمت تو شناخته شود.
چو ماه باحشمی یک سواره چون خورشید
شکست صد صف دشمن زیک سوار تو باد
هوش مصنوعی: مثل اینکه ماه با زیبایی خود در میان است، و مانند خورشید، با یک سوار دلیر، صد صف دشمن را شکست می‌دهد. این سوار به تو برکت دهد.
از آسمان نظر سعد اکبر و اصغر
ببخت و طالع و نام بزرگوار تو باد
هوش مصنوعی: نگاهی از آسمان به خوشبختی و سرنوشت تو، چه بزرگ‌تر و چه کوچک‌تر، بیفکنند و نام نیک تو را بزرگ دارند.
بهر دیار که اسلام قوتی دارد
دعا و خطبه بنام تو و تبار تو باد
هوش مصنوعی: برای هر سرزمینی که اسلام قدرتی دارد، امیدوارم دعا و سخنرانی در نام تو و خاندان تو باشد.
تبارک الله ای شاه خسروان محمود
ز نام تو رقم سعد بر دیار تو باد
هوش مصنوعی: ستایش خدای را، ای پادشاه بزرگ و عزیز، محمود! نام نیک تو باعث خیر و برکت بر سرزمین تو باشد.
شکستن سپه و دستگیر کردن خصم
نهاد و رسم و ره و سنت و شعار تو باد
هوش مصنوعی: شکست دادن نیروهای دشمن و به دام انداختن آن‌ها، بر اساس اصول و شیوه‌ها و سنت‌های تو شکل گرفته است.
توئی بمملکت شرق شاه شاه شکار
که بر تو دعوی خصمی کند شکار تو باد
هوش مصنوعی: تو در سرزمین شرق همچون شاهی هستی که تمام موجودات به دنبال تو هستند و هر کس که بخواهد با تو مخالفت کند، در حقیقت خودش شکار تو خواهد شد.
بزینهار خدای اندری ز چشم بدان
رعیت تو ز هر بدان بزینهار تو باد
هوش مصنوعی: به خودت توجه کن، ای خداوند، و از نگاه به این مردم حواست را جمع کن. تو باید از همه بدی‌ها محافظت شوی.
علی نبرد شهی فرق هم نبرد ترا
دو رویه تیغ تو قمقام ذوالفقار تو باد
هوش مصنوعی: علی در میدان جنگ، فراتر از هر جنگجویی است. تو نیز با دو رویهٔ شمشیرت به نبرد می‌روی، همانند شمشیر مشهور ذوالفقار که نمادی از قدرت و شجاعت است.
بقهر کردن خصم ای شه فریدون فر
ز تازیانه تو گرز گاوسار تو باد
هوش مصنوعی: ای پادشاه فریدون، با قدرت و قهری که بر دشمنان داری، اگر تو بر آنها ضربه بزنی، مانند گرزی بزرگ و سنگین هستی که ضرباتش قدرتی خیره‌کننده دارد.
بدار دنیا در باغ دین ز دوحه عدل
طراوت از گل بیخار کامگار تو باد
هوش مصنوعی: در باغ دین، از درخت عدل، طراوت و زیبایی گل بی‌خار برای تو باشد.
بکام و حلق رعیت ز کامکاری تو
رسیده شربت انصاف خوشگوار تو باد
هوش مصنوعی: به خاطر نیکی و مهربانی تو، مردم از شیرینی انصاف و عدالت بهره‌مند شده‌اند و از خوشی آن در زندگی خود بهره می‌برند.
عمر عدالت و عدلی علی شجاعت و جود
سبیل وسعت هر دو قدم گذار تو باد
هوش مصنوعی: عمر تو مانند نمونه‌ای از عدالت و انصاف باشد، و شجاعت و بخشش تو نیز راهی وسیع برای زندگی‌ات ایجاد کند. امیدوارم که در هر دو مسیر به پیش بروی.
قریر دیده فتح و ظفر بشرق و بغرب
ز جنبش سپه توتیا غبار تو باد
هوش مصنوعی: این بیت به تصویر کشیدن پیروزی و موفقیت در شرق و غرب است که به خاطر حرکت سپاهیانی مانند توتیا، غبار موفقیت و افتخار در فضا پراکنده شده است. به نوعی، این تصویر نشان‌دهنده قدرت و اثرگذاری حرکت‌ها و تلاش‌های لشکری است که به پیروزی‌هایی دست یافته‌اند.
ملوک روی زمین را بخلعت و تشریف
نگین و تاج و سریر از سرای یار تو باد
هوش مصنوعی: پادشاهان دنیا با لباس و زینت‌هایی چون انگشتر و تاج و تخت، از خانه محبوب تو برخوردار شوند.
نبی مدینه محفوظ خواند حضرت را
مدینه کاخ و سرای تو و حصار تو باد
هوش مصنوعی: حضرت رسول را به عنوان حفاظت شده‌ای در مدینه می‌دانند و این شهر را به منزله‌ی قصر و خانه و دژ تو می‌شناسند.
چو تیغ شاهی شایسته یمین تو شد
نگین سلطنت اندر خور یسار تو باد
هوش مصنوعی: وقتی که شمشیر شاهی در دستان تو قرار گیرد، همانند نگینی در تاج سلطنت خواهد درخشید و باید که در سمت راست تو قرار گیرد.
چو پادشاه نشینی باختیار تو بود
بپادشاه نشاندن هم اختیار تو باد
هوش مصنوعی: وقتی که به مقام پادشاهی می‌رسی، تمام انتخاب‌ها و تصمیم‌ها به عهده توست و تو این قدرت را داری که دیگران را نیز در این مقام قرار دهی.
ز نسل هشت ملکزاده تا بهشت هزار
ز طول عمر تو برنامه شمار تو باد
هوش مصنوعی: از نسل هشت ملکزاده تا بهشت، تو به اندازه‌ی عمرت را به حساب بیاور.
حکیم سوزنی ای پیر غمگسار طلب
مدیح شاه جوانبخت غمگسار تو باد
هوش مصنوعی: ای حکیم سوزنی، ای پیر غمگسار، برای تو آرزو می‌کنم که مدح و ستایش شاه جوان بخت که خود غمگسار است، به تو برسد.
حکیم وار دعاگوی شاهرا و بگوی
خدایگان فاضل خدای یار تو باد
هوش مصنوعی: با دانایی و خرد، برای شاه دعا کن و بگو که خداوند فاضل و دانا، یاور تو باشد.