گنجور

شمارهٔ ۲۸ - در مدح سعدالملک وزیر

رسیده ماه محرم به سال پانصد و شصت
به بارگاه وزیر خدایگان بنشست
که تا نظر کند اندر جمال طلعت او
که هیچ شه را مانند او وزیری هست
خجسته‌رای و همایون‌لقا و فرّخ‌فال
دراز عمر به عدل و ز ظلم کوته‌دست
ستوده‌سیرت و پاک‌اعتقاد و نیکو‌ظن
به دل خدای‌شناس و به تن خدای‌پرست
سر وزیران صدر بزرگ سعد الملک
که سعد اکبر ناظر بُوَد به وی پیوست
درِ سعادت نام خدایگان مسعود
گشاد بر وی بخت آن چنان که نتوان بست
اگر نه عدل شهستی و نیک‌راییِ او
شدی سراسر کار جهان تباه و تبست
ز باغ دولت شاه جهان به خلق جهان
گل سعادت او بوی داد و خار نخست
ز خار غم دل و جان کسی که در دل او
درخت دوستی و مهر او نرُست نرَست
هر آنکه جُست مراد وی از جهان حاصل
ز چنگ جور و عنا جُست ور نجُست نجَست
بلند همت صدری که همچو جرم زمین
به جنب همت او آسمان‌نمایت پست
به گوهر از همه آزادگان شریف‌تر است
بر آن قیاس که یاقوت ناروان زجست
ز باده کرده کرم و لطف نوش لذت او
سران روی زمینند خرّم و سرمست
به کام حاسد او چون کیست باد انوش
به کام ناصح او همچو نوش باد کیست
به سال پانصد و شصت این قصیده گفتم و خواست
بقای عمر ورا شش هزار و ششصد و شصت
جهان به کام و مرادش رفاه تا ماهی
به کام حاسد او چون به کام ماهی شست

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

رسیده ماه محرم به سال پانصد و شصت
به بارگاه وزیر خدایگان بنشست
هوش مصنوعی: ماه محرم در سال پانصد و شصت به درگاه وزیر خداوند رسید و در آنجا قرار گرفت.
که تا نظر کند اندر جمال طلعت او
که هیچ شه را مانند او وزیری هست
هوش مصنوعی: هر کس که به زیبایی چهره او نگاه کند، هیچ شاه و حاکمی مانند او وزیری ندارد.
خجسته‌رای و همایون‌لقا و فرّخ‌فال
دراز عمر به عدل و ز ظلم کوته‌دست
هوش مصنوعی: خوش‌فکر و خوش‌بخت و خوش‌رو و خوش‌فال، عمر طولانی‌اش با عدالت و بدون ظلم، مختصر و کم نخواهد بود.
ستوده‌سیرت و پاک‌اعتقاد و نیکو‌ظن
به دل خدای‌شناس و به تن خدای‌پرست
هوش مصنوعی: انسانی که دارای رفتار نیک و اعتقادی پاک است، باید دل به خدای‌شناسی بسپارد و به پرستش خداوند بپردازد. او باید خوش‌بین و نیکی‌خواه باشد.
سر وزیران صدر بزرگ سعد الملک
که سعد اکبر ناظر بُوَد به وی پیوست
هوش مصنوعی: وزیران و صدر اعظم بزرگ، سعد الملک، در کنار سعد اکبر قرار دارند که او به عنوان ناظر در امور ایشان حاضر است.
درِ سعادت نام خدایگان مسعود
گشاد بر وی بخت آن چنان که نتوان بست
هوش مصنوعی: در دروازه‌ی خوشبختی، نام پروردگار مسعود گشوده شد و بخت او به‌گونه‌ای‌ایست که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را ببندد.
اگر نه عدل شهستی و نیک‌راییِ او
شدی سراسر کار جهان تباه و تبست
هوش مصنوعی: اگر عدالت و خوبی پادشاهی وجود نداشت، تمام امور جهان خراب و ویران می‌شد.
ز باغ دولت شاه جهان به خلق جهان
گل سعادت او بوی داد و خار نخست
هوش مصنوعی: از باغ حکومت شاه جهان، خوشبختی و سعادت به مردم دنیا عطا شد و در ابتدا، فقط خار وجود داشت.
ز خار غم دل و جان کسی که در دل او
درخت دوستی و مهر او نرُست نرَست
هوش مصنوعی: امید به دوستی و محبت در دل کسی که در مواجهه با غم و درد است، میوه‌ای نخواهد داشت. اگر درخت محبت در دل او رشد نکرده باشد، خارهای اندوه و غم او را آزار خواهد داد.
هر آنکه جُست مراد وی از جهان حاصل
ز چنگ جور و عنا جُست ور نجُست نجَست
هوش مصنوعی: هر کس که خواسته‌هایش را از دنیا به دست آورد، باید از چنگ مشکلات و سختی‌ها بگذرد و اگر نتواند به خواسته‌اش برسد، به حقیقت چیزی به دست نیاورده است.
بلند همت صدری که همچو جرم زمین
به جنب همت او آسمان‌نمایت پست
هوش مصنوعی: انسانی با اراده و بلندپرواز، همچون ستاره‌ها در آسمان، می‌تواند به بالاترین قله‌ها برسد و حتی آسمان را زیر پای خود بگذارد.
به گوهر از همه آزادگان شریف‌تر است
بر آن قیاس که یاقوت ناروان زجست
هوش مصنوعی: بهتر از هر انسانی که آزاد است، کسی است که دارای فضیلت و ارزش‌های بالاتر باشد، مانند یاقوتی که از دیگر سنگ‌ها و جواهرات قیمتی باارزش‌تر است.
ز باده کرده کرم و لطف نوش لذت او
سران روی زمینند خرّم و سرمست
هوش مصنوعی: از شراب کرم و لطف به دست آمده، لذت آن باعث شده است که روی زمین افرادی شاد و سرمست باشند.
به کام حاسد او چون کیست باد انوش
به کام ناصح او همچو نوش باد کیست
هوش مصنوعی: این بیت به این معناست که کسی که حسادت می‌ورزد و به دیگران بدی می‌گوید، در حقیقت نمی‌تواند لذت واقعی را در زندگی دیگران تجربه کند. همچنین، آن‌هایی که خوب و دلسوز هستند و نصیحت می‌کنند، به نوعی می‌توانند به خوشی و شادابی دیگران کمک کنند. در واقع، حالت‌های مختلف افراد، تأثیرش بر زندگی دیگران را نشان می‌دهد؛ حسادت موجب تلخی است و نصیحت‌های دلسوزانه می‌تواند خوشی و شیرینی به همراه داشته باشد.
به سال پانصد و شصت این قصیده گفتم و خواست
بقای عمر ورا شش هزار و ششصد و شصت
هوش مصنوعی: در سال پانصد و شصت، این شعر را نوشتم و آرزو می‌کردم که عمر او به شش هزار و ششصد و شصت سال برسد.
جهان به کام و مرادش رفاه تا ماهی
به کام حاسد او چون به کام ماهی شست
هوش مصنوعی: جهان پر از خوشی و کامیابی است، اما برای آن که حاسد خوشحال شود، هر چیزی که به نفع اوست را از او می‌گیرند، مانند این که وقتی ماهی در دست شست می‌افتد، دیگر نمی‌تواند از آن لذت ببرد.