گنجور

شمارهٔ ۲۷ - در مدح وزیر

ای روز عید خلق وز خلق را نجات
بر تو بخیر باد و سعادت شب برات
باشد بلی بخیر و سعادت برات تو
چون خلق را زعدل تو باشد زغم نجات
در دیده مروت و اندر تن خرد
شایسته چون حیائی و بایسته چون حیات
از بهر تازه بودن دلهای خاص و عام
پیوسته درفشانی چون ابر بر نبات
بر اعتقاد تست دل عام را قرار
بر رأی تست قاعده خاصر اثبات
صاحب توئی و صاحب دولت توئی و هست
دولت بتو فروخته خود را ببیع بات
گر در میان بادیه جوئی نشان کنی
آنجا رود بدولت تو دجله و فرات
هر شاهرا که چون تو وزیری بود بود
شطرنج ملک خصم رسیده بشاه مات
از فتح سومنات وز محمود زاولی
باقیست زنده نامی و او یافته وفات
محمود شاه مشرق دخر الملوک را
دیدار تو وزیر به از فتح سومنات
بهتر ز سومنات گشائی بنوک کلک
بر فال نیک چون بگشائی سر دوات
از خالق کریم سوی تو کرامت است
وز تو بخلق او همه بر است و مکرمات
دادی زکات جاه بسی بندگانش را
ایزد کناد جاه تو افزون ازین زکات
باز آمده به خیر و سعادت برات تو
پذرفته باد روز و شبت روزه و صلات
گر نیک بنگرند به لطف و به قهر تو
دانند کاین حیات دهد وآن دگر ممات
من بنده را نجات ده از محنت زمان
ای روز عید خلق و ز غم خلق را نجات

اطلاعات

وزن: مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن (مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ای روز عید خلق وز خلق را نجات
بر تو بخیر باد و سعادت شب برات
هوش مصنوعی: خجسته باد برخاستن روز عید و نجات مردم از مشکلات به برکت تو و روز نیک شب برات.
باشد بلی بخیر و سعادت برات تو
چون خلق را زعدل تو باشد زغم نجات
هوش مصنوعی: به سلامتی و خوشبختی تو امید داریم، زیرا که بر اساس عدل تو، دیگران از غم و اندوه رهایی خواهند یافت.
در دیده مروت و اندر تن خرد
شایسته چون حیائی و بایسته چون حیات
هوش مصنوعی: در نگاه انسانی و در وجود خرد، شایسته است که مانند حیا و ضرورت، منبع حیات باشیم.
از بهر تازه بودن دلهای خاص و عام
پیوسته درفشانی چون ابر بر نبات
هوش مصنوعی: برای تازگی و شادابی دل‌های مردم، همواره باید مانند ابر بر روی گیاهان بارش داشته باشیم.
بر اعتقاد تست دل عام را قرار
بر رأی تست قاعده خاصر اثبات
هوش مصنوعی: بر اساس اعتقاد تو، دل مردم عادی بر نظر تو تکیه دارد و اصول خاص به تأیید تو بستگی دارد.
صاحب توئی و صاحب دولت توئی و هست
دولت بتو فروخته خود را ببیع بات
هوش مصنوعی: تو مالک و صاحب اختیار هستی و همه کارها به دست توست. من نیز در این راه خود را به تو تقدیم کرده‌ام و به نوعی خود را به تو فروخته‌ام.
گر در میان بادیه جوئی نشان کنی
آنجا رود بدولت تو دجله و فرات
هوش مصنوعی: اگر در میان بیابان به دنبال نشانه‌ای بگردی، آنجا هم رود دجله و فرات به خوشبختی تو جاری خواهد شد.
هر شاهرا که چون تو وزیری بود بود
شطرنج ملک خصم رسیده بشاه مات
هوش مصنوعی: هر مسیر و راهی که یک وزیر مانند تو در آن حضور داشته باشد، مشابه با شطرنجی است که دشمن در آن به شاه تو نزدیک شده و او را در وضعیت مات قرار دهد.
از فتح سومنات وز محمود زاولی
باقیست زنده نامی و او یافته وفات
هوش مصنوعی: از پیروزی محمود بر معبد سومنات هنوز نامی به یادگار مانده است و او به شهادت رسیده است.
محمود شاه مشرق دخر الملوک را
دیدار تو وزیر به از فتح سومنات
هوش مصنوعی: محمود شاه مشرق، حاکم بزرگی است که ملاقات با تو را برای وزیری بهتر از فتح شهر سومنات می‌داند.
بهتر ز سومنات گشائی بنوک کلک
بر فال نیک چون بگشائی سر دوات
هوش مصنوعی: بهتر است که قلم را بر روی کاغذ به حرکت درآوری و از خوش‌بینی و پیشرفت‌های خوب صحبت کنی، زیرا با شروع به نوشتن، نتایج و ایده‌های مثبتی نیز به دنبالش می‌آید.
از خالق کریم سوی تو کرامت است
وز تو بخلق او همه بر است و مکرمات
هوش مصنوعی: این جمله به بیان این مطلب می‌پردازد که رحمت و بخشش از طرف خداوند به سوی انسان جاری است و از این انسان نیز نیکی‌ها و خوبی‌ها به دیگران می‌رسد. به عبارتی، خداوند با کرامت خود، به انسان‌ها عطا می‌کند و انسان‌ها نیز با رفتار خوب و نیکو به دیگران خدمت می‌کنند.
دادی زکات جاه بسی بندگانش را
ایزد کناد جاه تو افزون ازین زکات
هوش مصنوعی: خداوند به خاطر دادن زکات و کمک به بندگانش، مقام و جایگاه تو را بیشتر از این افزایش خواهد داد.
باز آمده به خیر و سعادت برات تو
پذرفته باد روز و شبت روزه و صلات
هوش مصنوعی: به امید خیر و سعادت دوباره به یاد تو آمده‌ایم و امیدواریم روز و شب تو پر از روزه و نماز باشد.
گر نیک بنگرند به لطف و به قهر تو
دانند کاین حیات دهد وآن دگر ممات
هوش مصنوعی: اگر خوب دقت کنند، به زیبایی و به شدت تو پی می‌برند که این زندگی از جانب توست و آنچه دیگر است، مرگ و نابودی است.
من بنده را نجات ده از محنت زمان
ای روز عید خلق و ز غم خلق را نجات
هوش مصنوعی: ای خدای بزرگ، مرا از سختی‌های زمانه نجات بده و در روز خوشحالی انسان‌ها، تمام غم‌های خلق را از آنها دور کن.