شمارهٔ ۲۴ - در مدح شمس الملک
هر کجا شاه جهانرا سفر است
فتح بر فتح و ظفر بر ظفر است
ظفر و فتح شهنشاه جهان
از جهان داور پیروزگر است
خسرو مشرق و چین شمس الملک
که چو شمس فلکی مشتهر است
ملک داراست چو شمس فلکی
ملکش از خاور تا باختر است
زآنچه مرشمس فلک را ذره است
عدد لشگر او بیشتر است
چو کشد لشگر دشمن شکرد
شاه لشگرکش دشمن شکر است
دشمن شاه جهان شمس الملک
سایه وار از پس دیوار در است
نتواند بملاقات افتاد
که بمردانگی زال زر است
یک جهان دشمن شاهند ولیک
همه را دشمن دور قمر است
ملک شرق علی بن حسین
که بانصاف و بعدل عمر است
ذوالفقاری نسب و نوحی اصل
شرف و رتبت اصل گهر است
از برون خانی ملک ار بگذشت
از طغانخانی او در گذر است
پنج نوبت را اهل است و سزا
که جهاندار ز پنجم پدر است
جز کمربند زمین بوسش نیست
هر که در روی زمین تاجور است
چون کمربندان در خدمت شاه
آسمان است و مجرداش کمر است
آسمان را بهزاران دیده
در شهنشه بسعادت نظر است
نیست غایب نظر سعد از شاه
شاه اگر در سفر و در حضر است
سفر شرق شه مشرق را
باد فرخنده که فرخ سفر است
اختیار سفر خسرو شرق
قاف تا قاف صلاح بشر است
مرکبش سیر قمر دارد و هم
چون قمر راه بر و راه بر است
زین سفر زود خرامد بحضر
شمس ملک آنکه براقش قمر است
حافظ و ناصر او باد خدای
این دعا تیر بلا را سپر است
تا زمین است و فلک از بر او
آن یکی سرکش و این پی سپر است
بی سپر باد سر دشمن او
چو زمین گرچه ز افلاک بر است
شمارهٔ ۲۳ - در مدح وزیر شمس الملک: ای صاحبی که خطبه دولت بنام تستشمارهٔ ۲۵ - در مدح شمس الملک: تا مرا بر رخ خوبت نظر است
اطلاعات
وزن: فعلاتن فعلاتن فعلن (رمل مسدس مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
هر کجا شاه جهانرا سفر است
فتح بر فتح و ظفر بر ظفر است
هوش مصنوعی: هر جایی که پادشاه بزرگ در سفر باشد، پیروزی بر پیروزی و موفقیت بر موفقیت به دست میآید.
ظفر و فتح شهنشاه جهان
از جهان داور پیروزگر است
هوش مصنوعی: پیروزی و موفقیت پادشاه جهان از جانب داور عالم و پیروز به دست آمده است.
خسرو مشرق و چین شمس الملک
که چو شمس فلکی مشتهر است
هوش مصنوعی: خسرو مشرق و چین، تاجری بزرگ و با شکوه است که مانند خورشید در آسمان معروف و شناخته شده است.
ملک داراست چو شمس فلکی
ملکش از خاور تا باختر است
هوش مصنوعی: پادشاه، مانند خورشید در آسمان، سلطنتی دارد که از سمت شرق تا غرب را در بر میگیرد.
زآنچه مرشمس فلک را ذره است
عدد لشگر او بیشتر است
هوش مصنوعی: این بیت بیان میکند که با توجه به اینکه در آسمان یک ستاره (مرشمس) تنها یک ذره از آن به شمار میرود، بنابراین تعداد لشکر او (لشکر مرشمس) بسیار بیشتر از آن است. به عبارت دیگر، قدرت و عظمت او فراتر از تصورات ماست و به تعداد زیادی میتوان گفت که او در مقایسه با آسمان و ستارهها، برتری دارد.
چو کشد لشگر دشمن شکرد
شاه لشگرکش دشمن شکر است
هوش مصنوعی: وقتی دشمنان به میدان آمده و نیروی خود را به نمایش میگذارند، در حقیقت، این چالش برای شاه و لشگر او به مانند شیرینی است که انگیزه و اراده آنها را تقویت میکند.
دشمن شاه جهان شمس الملک
سایه وار از پس دیوار در است
هوش مصنوعی: دشمن پادشاه جهانی، مانند سایهای از پشت دیوار به کمین نشسته است.
نتواند بملاقات افتاد
که بمردانگی زال زر است
هوش مصنوعی: هیچکس نمیتواند به ملاقات کسی برود که در شجاعت و مردانگی مانند زال زر است.
یک جهان دشمن شاهند ولیک
همه را دشمن دور قمر است
هوش مصنوعی: در این جهان، بسیاری هستند که با شاه مخالفت دارند، اما همگی آنها در نهایت به دور قمر نگاه میکنند و با او در تضاد هستند.
ملک شرق علی بن حسین
که بانصاف و بعدل عمر است
هوش مصنوعی: علی بن حسین، پادشاه شرق، شخصیتی منصف و عادل است که در دوران خود به عدالت عمل کرده و احترام زیادی به نظم و انصاف دارد.
ذوالفقاری نسب و نوحی اصل
شرف و رتبت اصل گهر است
هوش مصنوعی: ذوالفقاری که به نسب خود افتخار میکند و نوحی که به اصل و ریشهاش ارج مینهد، نشاندهنده این است که شرافت و مقام، از اصل و نیکخویی آدمی ناشی میشود.
از برون خانی ملک ار بگذشت
از طغانخانی او در گذر است
هوش مصنوعی: اگر از بیرون به زیبایی و عظمت پادشاهی نگاه کنی، میبینی که او در جریان و گذر زمان قرار دارد و از زرق و برق آن خارج شده است.
پنج نوبت را اهل است و سزا
که جهاندار ز پنجم پدر است
هوش مصنوعی: در هر پنج نوبت، شایسته است که حاکم و سرپرست جامعه به ریشه و خاندانی که از آن آمده، توجه کند و بداند که نژاد و خاستگاه او از نسل پدرانش چه جایگاهی دارد.
جز کمربند زمین بوسش نیست
هر که در روی زمین تاجور است
هوش مصنوعی: تنها چیزی که بر روی زمین به او احترام میگذارد، کمربند زمین است و هیچکس دیگری که در این دنیا سلطنت میکند، ارزش این احترام را ندارد.
چون کمربندان در خدمت شاه
آسمان است و مجرداش کمر است
هوش مصنوعی: کمربندها به عنوان نمادی از خدمت و وفاداری در کنار پادشاه آسمان قرار دارند و به تنهایی فقط به عنوان یک کمر شناخته میشوند.
آسمان را بهزاران دیده
در شهنشه بسعادت نظر است
هوش مصنوعی: آسمان با هزاران چشم به خوشبختی و سعادت شاهانه نگاه میکند.
نیست غایب نظر سعد از شاه
شاه اگر در سفر و در حضر است
هوش مصنوعی: سعد هرگز از نگاه شاه دور نیست؛ حتی اگر او در سفر باشد یا در حضور.
سفر شرق شه مشرق را
باد فرخنده که فرخ سفر است
هوش مصنوعی: باد خوشی که به سمت شرق میوزد، به سفر خوش یاری میرساند.
اختیار سفر خسرو شرق
قاف تا قاف صلاح بشر است
هوش مصنوعی: سفر کردن با رهبری خسرو شرق تا دورترین نقاط جهان به نفع انسانهاست.
مرکبش سیر قمر دارد و هم
چون قمر راه بر و راه بر است
هوش مصنوعی: این بیت به تصویر کشیدن یک مرکب با ویژگیهای خاص اشاره دارد؛ این مرکب به مانند ماه (قمر) درخشان و زیباست و همچنین همه جا راه را برای دیگران نشان میدهد. به عبارت دیگر، این مرکب نه تنها خود دارای ویژگیهای برجسته است، بلکه به دیگران نیز کمک میکند تا مسیر خود را بیابند.
زین سفر زود خرامد بحضر
شمس ملک آنکه براقش قمر است
هوش مصنوعی: از این سفر به سرعت به سوی حضور خورشید که پادشاه است، برو. آنکه مرکبش ماه است.
حافظ و ناصر او باد خدای
این دعا تیر بلا را سپر است
هوش مصنوعی: حافظ و ناصر او، ای خدای، به این دعا کمک کن تا تیر بلا را دفع کند.
تا زمین است و فلک از بر او
آن یکی سرکش و این پی سپر است
هوش مصنوعی: تا زمانی که زمین و آسمان وجود دارند، یکی از آنها در حال سرکشی است و دیگری در حال محافظت و دفاع.
بی سپر باد سر دشمن او
چو زمین گرچه ز افلاک بر است
هوش مصنوعی: دشمن او مانند زمین بیدفاع است، هرچند که از آسمانها پایین آمده باشد.