گنجور

شمارهٔ ۱۹۶ - در مدح نصیرالدین علی

نصیر دین که چشم پادشائی
نبیند چون تو فرخ کدخدائی
جهان را کدخدائی جز تو نبود
چنان چون نیست جز یزدان خدائی
اگر گویم بهمت آسمانی
بمن بر هر کسی گیرد خطائی
بجنب همت تو آسمان هست
چو دست آسی بپیش آسیائی
چنان کز همت عالیت زیبد
نها دستی یکی عالی بنائی
جهات تو بنا کردی پس آنگاه
همی خواهی جهانی را سرائی
بر این زیبا جهان خرم اندر
بران چندانکه داری کام و رائی
نصیر دین یزدانی و دین را
نیاید چون تو کس نصرت فزائی
خرد را نیست اندر هر طریقی
چو رای روشن تو رهنمائی
بجز بر کلک و بر کافی کف تو
جهان را نیست بندی و گشائی
عطای ایزدی بر خلق و کس نیست
که نگرفت از کف رادت عطائی
جهان فانی شدستی لیکن الحق
بجاه تو همی ماند بقائی
جهان خواهد بقای دولت تو
بدان تا مرو را ناید فنائی
ببحر مدحتت با صد تکلف
نیارد عنصری زد آشنائی
بجز طبع سخن سنجان کامل
نباشد مدحتت را آشنائی
بود وصف کمال تو بحدی
بود قصر جلال تو بجائی
که نه آنجا رسد هرگز خیالی
نه ره دارد درینجا هیچ رائی
توام گستاخ کردی تا درین بحر
بدیهه میزنم دستی و پائی
دعا گویم ترا زین پس چو شوان
سزای صدر تو گفتن ثنائی
خدا آنچه ترا به باد بدهاد
ازین بهتر ندانستم دعائی

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

نصیر دین که چشم پادشائی
نبیند چون تو فرخ کدخدائی
هوش مصنوعی: نصیر دین (حامی دین) مانند تو که کدخدای خوشبختی هستی، هرگز چشمان سلطنت (پادشاهی) را نمی‌بیند.
جهان را کدخدائی جز تو نبود
چنان چون نیست جز یزدان خدائی
هوش مصنوعی: در این دنیا هیچ‌کس مثل تو قدرت و رهبری ندارد، همان‌طور که جز خداوند یگانه، هیچ الوهیتی نیست.
اگر گویم بهمت آسمانی
بمن بر هر کسی گیرد خطائی
هوش مصنوعی: اگر بگویم که تو به خاطر شجاعت و بزرگی‌ات مانند یک موجود آسمانی هستی، بر کسی دیگر نمی‌توان خطایی از تو دید.
بجنب همت تو آسمان هست
چو دست آسی بپیش آسیائی
هوش مصنوعی: به حرکت درآ، همت تو می‌تواند آسمان را تحت تأثیر قرار دهد. مثل دستی که جلو برود و آسیایی را بچرخاند.
چنان کز همت عالیت زیبد
نها دستی یکی عالی بنائی
هوش مصنوعی: به گونه‌ای که از بلند همتی تو شایسته است، دستی به سمت یک بنای برجسته دراز شده است.
جهات تو بنا کردی پس آنگاه
همی خواهی جهانی را سرائی
هوش مصنوعی: شما در جایگاه خود بناهایی ایجاد کرده‌اید و حالا انتظار دارید که جهانی را به منزلت و رفاقت خود بسازید.
بر این زیبا جهان خرم اندر
بران چندانکه داری کام و رائی
هوش مصنوعی: در این دنیای زیبا و شاد، به هر اندازه که می‌توانی از خوشی‌ها و لذت‌ها بهره‌مند شو و بهره‌وری داشته باش.
نصیر دین یزدانی و دین را
نیاید چون تو کس نصرت فزائی
هوش مصنوعی: تو یاری‌دهنده دین خدا هستی و هیچ کس مانند تو نمی‌تواند به دین کمک کند و آن را یاری دهد.
خرد را نیست اندر هر طریقی
چو رای روشن تو رهنمائی
هوش مصنوعی: عقل و خرد در هر راه و مسیری وجود ندارد، مانند نظرات روشن تو که راهنمایی می‌کند.
بجز بر کلک و بر کافی کف تو
جهان را نیست بندی و گشائی
هوش مصنوعی: به جز بر دستان تو که می‌تواند تحولی در دنیا ایجاد کند، هیچ چیز دیگری وجود ندارد که بتواند عالم را به بند بکشد یا آزاد کند.
عطای ایزدی بر خلق و کس نیست
که نگرفت از کف رادت عطائی
هوش مصنوعی: نعمت‌های الهی بر بندگانش فراوان است و هیچ‌کس نیست که از دستگیری و رحمت تو بهره‌ای نبرده باشد.
جهان فانی شدستی لیکن الحق
بجاه تو همی ماند بقائی
هوش مصنوعی: این جهان به خودی خود زوال‌پذیر است، اما به راستی به احترام وجود تو، جوهری از بقای جاودان دارد.
جهان خواهد بقای دولت تو
بدان تا مرو را ناید فنائی
هوش مصنوعی: دنیا تنها وقتی به ماندگاری حکومت تو ادامه خواهد داد که مرگ به تو نزدیک نشود.
ببحر مدحتت با صد تکلف
نیارد عنصری زد آشنائی
هوش مصنوعی: در دریاى ستایش تو، هیچ چیز از روی تکلف و تصنع نمی‌تواند خود را نشان دهد، چرا که هیچ عنصری را به آشنایی نمی‌آورد.
بجز طبع سخن سنجان کامل
نباشد مدحتت را آشنائی
هوش مصنوعی: تنها افرادی که به خوبی با هنر بیان آشنا هستند، قادرند تو را به درستی ستایش کنند.
بود وصف کمال تو بحدی
بود قصر جلال تو بجائی
هوش مصنوعی: وصف کمال تو چنان است که قصر جلال تو در جایگاهی خاص قرار دارد.
که نه آنجا رسد هرگز خیالی
نه ره دارد درینجا هیچ رائی
هوش مصنوعی: نه خیال‌ها به آنجا می‌رسند و نه در اینجا راهی وجود دارد.
توام گستاخ کردی تا درین بحر
بدیهه میزنم دستی و پائی
هوش مصنوعی: تو با جسارت خود باعث شدی که من در این دریا به صورت خودجوش اقدام کنم و قدمی بردارم.
دعا گویم ترا زین پس چو شوان
سزای صدر تو گفتن ثنائی
هوش مصنوعی: از این پس برای تو دعا می‌کنم، مانند پرندگانی که شایسته هستند درباره‌ی عظمت تو سخن بگویند.
خدا آنچه ترا به باد بدهاد
ازین بهتر ندانستم دعائی
هوش مصنوعی: خدا آنچه که به تو داده است را از این بهتر ندیدم و این را به عنوان دعا می‌دانم.