گنجور

شمارهٔ ۱۸۳ - در مدح وزیر

ماه رجب فرخ و نوروز جلالی
گشتند قرین از قبل فرخ فالی
فال همه عالم شود از هر دو مبارک
گیرند اگر خال خود از صدر معالی
صدری که همه ساله بیننده او بر
فرخنده بود روز چو نوروز جلالی
والا پسر صاحب عادل که پدر وار
شد بر هنر و ملک هنرمندی والی
فرزانه ضیاء الدین کز همت والا
خورشید فلک را نپسندد بهمالی
بیش از عدد آنکه بود ذره خورشید
بخشد بکمین سائل خود درو و لآلی
آید بر هر کس که بدو کرد تولا
از بخشش او نعمت و دولت متوالی
حالی بر او هر که درآید بسوآلی
آسوده دلی یابد و حالی و مآلی
افزون بود از اختر گردون بشماره
آنچ از کف او ماحضری باشد و مالی
از همت او هیچ عجب نیست گر آید
از همت او شوئی و از چرخ عیالی
ای از شرف و رتبت خاک قدم تو
گردون برین سافل و درگاه تو عالی
داد است ترا رفعت و عز و شرف و قدر
کت در خور آن دید خدای متعالی
از خدمت درگاه تو عالی شود آنکس
کز مهر و هوای تو دلش باشد عالی
بدر فلک فضلی و در هر هنر و فضل
انگشت نمای همه عالم چو هلالی
نی نی نه هلالی تو که بر چرخ فضایل
چون شمس و قمر زینت ایام و لیالی
خلق همه عالم ز تو با نفع و منالند
بر عالمیان عالم نفعی و منالی
از جاه تو و مال تو در دهر کسی نیست
ناکرده بحاصل غرض جاهی و مالی
بس کس که بمال تو کند دوست نوازی
بس کس که بجاه تو کند دشمن مالی
گردون نسگالد بجز از نیک تر زیرا
اندر دل تو نیست بجز نیک سگالی
ذات تو باوصاف محاسن محکی است
وز جمله اوصاف مساوی متعالی
از نیک فعالی است همه خلق ستوده
باز از تو ستود است همه نیک فعالی
مثل تو کسی نیست بعالم ز بزرگان
زان کز پدر خویش پذیرفته مثالی
طبع خرم صاحب عادل بتو فرزند
چون روضه خلد است و تو در روضه نهالی
هنگام بهار است و نهال اکنون بالد
زیبد که در آن روضه فرخنده ببالی
زان روضه فرخنده نهالی که ببالا
باشد بر و برگش همه فرخنده خصالی
تا روضه خلد است و در او رسته نهالی
آن روضه مباد از تو نهال آمده خالی
تا سال و مهی آمدنی باشد بادت
فرخ سر ماهی و خجسته سر سالی
عیش تو خوش و ناخوش ازو عیش معادی
کار تو نکو وز تو نکوکار موالی

اطلاعات

وزن: مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

ماه رجب فرخ و نوروز جلالی
گشتند قرین از قبل فرخ فالی
هوش مصنوعی: ماه رجب خوش و مبارک و روزهای نوروزی نیز با شکوه و جلال شدند و این دو زمان خوب به هم نزدیک شدند و نشانه‌ای از شگون و نیکوکاری به شمار می‌آیند.
فال همه عالم شود از هر دو مبارک
گیرند اگر خال خود از صدر معالی
هوش مصنوعی: اگر خال زیبای تو در صدر عالم باشد، هر کس از دو سمت تو فال خوشی بگیرد و همه‌چیز به نیکی انجام شود.
صدری که همه ساله بیننده او بر
فرخنده بود روز چو نوروز جلالی
هوش مصنوعی: سری که هر سال در روز نوروز با شکوه و شادی به تماشا می‌نشیند.
والا پسر صاحب عادل که پدر وار
شد بر هنر و ملک هنرمندی والی
هوش مصنوعی: پسری بزرگ و با مقام از یک پدر عادل، که در هنر و حکومت مانند پدری دلسوز و مهربان به هنرمندان نگاه می‌کند.
فرزانه ضیاء الدین کز همت والا
خورشید فلک را نپسندد بهمالی
هوش مصنوعی: فرزانه‌ای به نام ضیاء الدین وجود دارد که به خاطر اراده و تلاش بالایش، هیچگاه به ستاره‌های آسمان راضی نخواهد شد.
بیش از عدد آنکه بود ذره خورشید
بخشد بکمین سائل خود درو و لآلی
هوش مصنوعی: خورشید بیش از تعداد ذراتی که دارد، به سائل و درخواست‌کننده‌ی خود زیبایی و نور می‌بخشد. مانند دانه‌های درخشانی که در کمین نشسته‌اند.
آید بر هر کس که بدو کرد تولا
از بخشش او نعمت و دولت متوالی
هوش مصنوعی: هر کسی که به خداوند عشق ورزد و به او نزدیک شود، از رحمت و بخشش‌های او نعمت‌ها و برکت‌های پیوسته‌ای دریافت می‌کند.
حالی بر او هر که درآید بسوآلی
آسوده دلی یابد و حالی و مآلی
هوش مصنوعی: هر کسی که به او نزدیک شود، در دل خود آرامش و حال خوش پیدا می‌کند و به نتیجه‌ای خوب می‌رسد.
افزون بود از اختر گردون بشماره
آنچ از کف او ماحضری باشد و مالی
هوش مصنوعی: بیش از ستاره‌های آسمان، به اندازه آنچه از او به ما رسیده و نصیب ما شده، وجود دارد.
از همت او هیچ عجب نیست گر آید
از همت او شوئی و از چرخ عیالی
هوش مصنوعی: از تلاش و کوشش او جای تعجبی نیست اگر از زحمت او، راحتی و آسایشی حاصل شود و از سرنوشت نیز مهربانی‌هایی به همراه داشته باشد.
ای از شرف و رتبت خاک قدم تو
گردون برین سافل و درگاه تو عالی
هوش مصنوعی: ای کسی که به خاطر ارزش و مقام‌ات، خاک پای تو بر بلندای آسمان‌هاست و درگاه تو خیلی فراتر از هر جای دیگری است.
داد است ترا رفعت و عز و شرف و قدر
کت در خور آن دید خدای متعالی
هوش مصنوعی: تو با مقام و عزت و شرافت و ارزشت، شایسته‌ای که خداوند متعال به تو نگاه کند.
از خدمت درگاه تو عالی شود آنکس
کز مهر و هوای تو دلش باشد عالی
هوش مصنوعی: کسی که دلش تحت تأثیر محبت و علاقه‌ات قرار گیرد، از خدمت به تو به هرگونه‌ای عالی و شایسته خواهد شد.
بدر فلک فضلی و در هر هنر و فضل
انگشت نمای همه عالم چو هلالی
هوش مصنوعی: تو همچون ماه در آسمان، درخشان و برتر از دیگران هستی و در هر هنری، نمونه‌ای بی‌نظیر برای همه جهانیان قرار داری.
نی نی نه هلالی تو که بر چرخ فضایل
چون شمس و قمر زینت ایام و لیالی
هوش مصنوعی: تو تنها هلالی نیستی که بر آسمان فضیلت‌ها بدرخشی، بلکه مانند خورشید و ماه چراغ راه روز و شب‌ها هستی.
خلق همه عالم ز تو با نفع و منالند
بر عالمیان عالم نفعی و منالی
هوش مصنوعی: تمام موجودات جهان از وجود تو بهره‌مند و بهره‌ور هستند، اما در این میان، کسی که خود را عالم می‌داند، برای دیگران سود و منفعتی ندارد.
از جاه تو و مال تو در دهر کسی نیست
ناکرده بحاصل غرض جاهی و مالی
هوش مصنوعی: در زندگی هیچ‌کس به اندازه تو به مقام و ثروت نرسیده است که بدون تلاش و زحمت به دست آورده باشد.
بس کس که بمال تو کند دوست نوازی
بس کس که بجاه تو کند دشمن مالی
هوش مصنوعی: بسیاری هستند که با مهربانی و محبت به تو نزدیک می‌شوند، و همچنین افرادی هستند که به خاطر مقام و موقعیت تو به تو حسادت و دشمنی می‌ورزند.
گردون نسگالد بجز از نیک تر زیرا
اندر دل تو نیست بجز نیک سگالی
هوش مصنوعی: آسمان چیزی جز خوبی را به تو نمی رساند؛ زیرا در دل تو جز خوبی وجود ندارد.
ذات تو باوصاف محاسن محکی است
وز جمله اوصاف مساوی متعالی
هوش مصنوعی: خود تو با ویژگی‌های زیبای خاصی شناخته می‌شوی و از میان همه ویژگی‌ها، تو بی‌نظیر و برتر هستی.
از نیک فعالی است همه خلق ستوده
باز از تو ستود است همه نیک فعالی
هوش مصنوعی: همه مردم به خاطر خوبی‌هایت تو را ستایش می‌کنند و این نشان از نیکو بودن رفتار توست.
مثل تو کسی نیست بعالم ز بزرگان
زان کز پدر خویش پذیرفته مثالی
هوش مصنوعی: هیچ‌کس در جهان همچون تو وجود ندارد، زیرا تو از پدر خود ویژگی‌های برجسته‌ای را به ارث برده‌ای.
طبع خرم صاحب عادل بتو فرزند
چون روضه خلد است و تو در روضه نهالی
هوش مصنوعی: طبیعت شاداب و خوشحال صاحب فضایل، همچون باغی سرسبز و زیباست و تو نیز چون درختی نوپا در این باغ هستی.
هنگام بهار است و نهال اکنون بالد
زیبد که در آن روضه فرخنده ببالی
هوش مصنوعی: دوران بهار فرارسیده و درخت جوانی آماده است که در آن باغ خوشبو و دلنشین رشد کند.
زان روضه فرخنده نهالی که ببالا
باشد بر و برگش همه فرخنده خصالی
هوش مصنوعی: از آن باغ خوشبخت، درختی که رشد کرده است، تمام برگ‌ها و شاخه‌های آن، خصوصیات خوشایندی دارد.
تا روضه خلد است و در او رسته نهالی
آن روضه مباد از تو نهال آمده خالی
هوش مصنوعی: تا زمانی که بهشت وجود دارد و در آن درختی رشد کرده است، این بهشت نباید از تو خالی باشد.
تا سال و مهی آمدنی باشد بادت
فرخ سر ماهی و خجسته سر سالی
هوش مصنوعی: تا زمانی که زمان و ماهی برای آمدن باشد، تو همیشه خوشحال و خوشبخت باشی و در آغاز هر ماه و سال به تو شادی و سرور بدهد.
عیش تو خوش و ناخوش ازو عیش معادی
کار تو نکو وز تو نکوکار موالی
هوش مصنوعی: زندگی تو شیرین و تلخ است، اما زندگی معاد تو از کارهای نیکو و خوب تو برمی‌خیزد، و از تو نیز نیکوکاران و بندگان خوبی به وجود می‌آیند.