شمارهٔ ۱۷۴ - در مدح محمد بن یوسف
سری که خلق جهانرا ویست پشت و پناه
امین دین الله است و سعد ملکت شاه
ستوده فخر خراسان محمد یوسف
که چون محمد و یوسف جمال دارد و جاه
اگر محمد و یوسف ندیده اند بهم
کنون ببینند ار اندرو گنبد نگاه
محمد از سر انگشت خود اشارت کرد
مه تمام بدو قسم شد بحکم اله
مه صیام بدو قسم کرد او و گذاشت
بقسم روز بصوم و بقسم شب بصلوه
زنان مصر بریرند دست اگر دیدند
جمال یوسف یکبار بر گذر ناگاه
هزار مرد ستمکاره دست ظلم برند
کنون بعهدش از آن بیم اگر شوند آگاه
اگر محمد اندر مقام محمود است
گناه امت خود را ز حق شفاعتخواه
بنزد خاقان محمود او رعیت را
همی شفاعت خواهد ز گونه گونه گناه
برادرانرا یوسف چو داد گندم و جو
بها گرفت ازیشان بضاعت مز جاه
اگر بضاعت مزجاه پشم و پنبه بود
نبود گندم و جو نیز جز که تخم گیاه
میان تخم و گیاه و میان پنبه و پشم
بسی تفاوت نبود چو عقل بیند راه
بجای گندم و جو او همی دهد زر و سیم
بآشنا و به بیگانه فی سبیل الله
بدل ستاند ازیشان بجای پنبه و پشم
چه شعرهای رکیک و چه فصلهای تباه
از آنچه می بدهد تا بدانچه میگیرد
تفاوتست چو از در کاه تا پر کاه
همیشه تا بمه روزه در مجالس علم
بود درود محمد رونده بر افواه
پس از درود محمد ثنا و مدحت تو
رونده با بر افواه خلق بی اکراه
همیشه تا که بگویند بر چه سیرت بود
نشست یوسف در صدر پادشاهی و گاه
بصدر عزت بادی نشسته چون یوسف
سران ملک بخدمتگرست بر درگاه
به پیش روی تو از امت محمد پیش
نشسته یوسف رویان با قبا و کلاه
شمارهٔ ۱۷۳ - در مدح سعدالملک: بر امیران سخن مدح وزیر پادشاهشمارهٔ ۱۷۵ - و قال یمدح الوزیر: ای گاه وزارت به تو همچون فلک از ماه
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکیدرج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی میتوانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
سری که خلق جهانرا ویست پشت و پناه
امین دین الله است و سعد ملکت شاه
هوش مصنوعی: سری که پشت و پناه همگان است و در سایه او دین خدا حفظ میشود، همان شخصی است که سعادت و خوشبختی پادشاهی را به همراه دارد.
ستوده فخر خراسان محمد یوسف
که چون محمد و یوسف جمال دارد و جاه
هوش مصنوعی: فخر خراسان، محمد یوسف، ستوده است؛ زیرا او همانند محمد و یوسف زیبایی و مقام والایی دارد.
اگر محمد و یوسف ندیده اند بهم
کنون ببینند ار اندرو گنبد نگاه
هوش مصنوعی: اگر محمد و یوسف همدیگر را ندیدهاند، حالا بیایید در این گنبد آسمانی یکدیگر را ببینند.
محمد از سر انگشت خود اشارت کرد
مه تمام بدو قسم شد بحکم اله
هوش مصنوعی: محمد به وسیلهی اشارهی انگشت خود، به معنای خداوند اشاره کرد و تمامی موجودات به او قسم خوردهاند.
مه صیام بدو قسم کرد او و گذاشت
بقسم روز بصوم و بقسم شب بصلوه
هوش مصنوعی: ماه در رمضان به او سوگند یاد کرد و قسمش را به روزه و شب را به نماز قرار داد.
زنان مصر بریرند دست اگر دیدند
جمال یوسف یکبار بر گذر ناگاه
هوش مصنوعی: زنان مصری چنان تحت تاثیر زیبایی یوسف قرار گرفتند که اگر یکبار جمال او را میدیدند، دستهایشان را بریده بودند.
هزار مرد ستمکاره دست ظلم برند
کنون بعهدش از آن بیم اگر شوند آگاه
هوش مصنوعی: هزاران مرد ستمگر اکنون از عواقب ظلمهایشان میترسند و اگر به حقیقت آگاه شوند، به عهده خودشان این ظلم را خواهند پذیرفت.
اگر محمد اندر مقام محمود است
گناه امت خود را ز حق شفاعتخواه
هوش مصنوعی: اگر پیامبر محمد در جایگاه رفیع و مقام بلند قرار دارد، از خدا بخواهد که بر گناهان امتش رحم کند و برایشان شفاعت کند.
بنزد خاقان محمود او رعیت را
همی شفاعت خواهد ز گونه گونه گناه
هوش مصنوعی: در نزد خاقان محمود، او برای رعیت خودش در مورد انواع گناهانشان شفاعت خواهد کرد.
برادرانرا یوسف چو داد گندم و جو
بها گرفت ازیشان بضاعت مز جاه
هوش مصنوعی: یوسف به برادرانش گندم و جو داد و به این ترتیب از آنها ارزش و مقام خود را به دست آورد.
اگر بضاعت مزجاه پشم و پنبه بود
نبود گندم و جو نیز جز که تخم گیاه
هوش مصنوعی: اگر تنها توانایی ما به مقدار پشم و پنبه محدود بود، دیگر گندم و جو نیز وجود نداشتند، جز به عنوان بذر گیاهی.
میان تخم و گیاه و میان پنبه و پشم
بسی تفاوت نبود چو عقل بیند راه
هوش مصنوعی: بین تخم و گیاه یا پنبه و پشم فرقی نیست؛ وقتی که عقل(داستان) را ببیند و راهش را بشناسد.
بجای گندم و جو او همی دهد زر و سیم
بآشنا و به بیگانه فی سبیل الله
هوش مصنوعی: او به جای گندم و جو به دوستان و بیگانگان در راه خدا طلا و نقره میبخشد.
بدل ستاند ازیشان بجای پنبه و پشم
چه شعرهای رکیک و چه فصلهای تباه
هوش مصنوعی: از آنها به جای پنبه و پشم تغییراتی میگیرند که چه شعرهای زشت و چه فصلهای خراب و نیکو را از دست میدهند.
از آنچه می بدهد تا بدانچه میگیرد
تفاوتست چو از در کاه تا پر کاه
هوش مصنوعی: این بیان اشاره دارد که میزان و نوع چیزی که به دیگران میدهیم و چیزی که از آنها دریافت میکنیم، به کلی متفاوت است. این تفاوت مانند فاصلهی بین یک دانه کاه و یک انبار بزرگ کاه است. به عبارت دیگر، آنچه را که عطا میکنیم ممکن است بسیار ناچیز باشد در مقایسه با آنچه که از دیگران میگیریم.
همیشه تا بمه روزه در مجالس علم
بود درود محمد رونده بر افواه
هوش مصنوعی: در همه زمانها، تا روزی که در مجالس علمی حضور داشتم، نام و یاد محمد (ص) بر زبانها جاری بود.
پس از درود محمد ثنا و مدحت تو
رونده با بر افواه خلق بی اکراه
هوش مصنوعی: پس از درود به پیامبر محمد، به ستایش و تمجید تو پرداخته میشود که بدون هیچ فشاری در دل مردم جا میگیرد.
همیشه تا که بگویند بر چه سیرت بود
نشست یوسف در صدر پادشاهی و گاه
هوش مصنوعی: همیشه باید گفت که یوسف در دوران پادشاهی خود به چه ویژگیها و خصوصیات اخلاقی معروف بود و چگونه به مقام بلند رسید.
بصدر عزت بادی نشسته چون یوسف
سران ملک بخدمتگرست بر درگاه
هوش مصنوعی: در بستر مقام و بزرگی، شخصی شبیه به یوسف، که مورد احترام و محبوب است، به خدمتگزاران درباریان مینگرد و در واقع در نزدیکی امیران و سران کشور قرار دارد.
به پیش روی تو از امت محمد پیش
نشسته یوسف رویان با قبا و کلاه
هوش مصنوعی: در برابر تو، از پیروان پیامبر محمد (ص)، یوسفهایی با چهرههای زیبا نشستهاند که لباسهای شیک و کلاهی به سر دارند.