سوزنی سمرقندیشمارهٔ ۱۶۳ - در مدح وزیر نصیرالدین
ای بزرگی که بی نظیری تو
بس خردمند و بس خطیری تو
هست منصور دین ایزد از آن
که بحق مرو را نصیری تو
کبر ایند بندگانت از آنک
نایب صاحب کبیری تو
برتر از عالم کبیر توئی
گرچه در عالم صغیری تو
برخورد صاحب از سریر سری
تاش بر گوشه سریری تو
نپسندد بزرجمهر وزیر
شاه ما دست این وزیری تو
بر رعیت ز پادشاه و وزیر
بر همه نیکوئی سفیری تو
از ستم چون نفیر عام شود
داد فرمای آن نفیری تو
آستین گیر نیست بیدادی
زانکه با داد و دستگیری تو
عامه مستمند مسکین را
از ستمکارگان مجیری تو
ملک بر پادشا بتیغ زبان
راست دارنده همچو تیری تو
بسر ملک تیره فام چو شب
روز خصمان کننده تیری تو
باغ طبع ولی و دشمن را
ابر نیسان و باد تیری تو
بر موافق نعیم خلدی و بار
بر مخالف تف سعیری تو
دولتت زان چو همت عالیست
که نه . . . قصیری تو
برتر است از تواضع تو ثری
وز شرف برتر از اثیری تو
هرکه در چنگ غم اسیر شود
چاره و امن آن اسیری تو
هر فقیری که غنیت از تو خوهد
غنیت انگیز آن فقیری تو
نکند نیک بختی آن رارو
که بتیمار خود پذیری تو
بندگان قلیل مدحت را
صله بخشنده کثیری تو
مدحت اندر میانه خود بچه کار
گنج بخشا بخیر خیری تو
روشنی ملک از ضمیر تو است
زانکه روشن دل و ضمیری تو
ز سخا بر همه جوانمردان
مهتر و سرور و امیری تو
با چنین زنده مأمنی که تراست
رو که تا جاودان نمیری تو
شمارهٔ ۱۶۲ - در مدح سعدالدین: سعد دین مدح خواجه مستوشمارهٔ ۱۶۴ - در مدح وزیر صدرالدین: ای صدر دین و دنیا دنیا آفرین تو
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
ای بزرگی که بی نظیری تو
بس خردمند و بس خطیری تو
هوش مصنوعی: ای بزرگوار، تو بی‌نظیری و بسیار دانا و توانمند هستی.
هست منصور دین ایزد از آن
که بحق مرو را نصیری تو
هوش مصنوعی: منصور، مظهر دین خداوند است و پیروزی تو در این راستا به حق و حقیقت وابسته است.
کبر ایند بندگانت از آنک
نایب صاحب کبیری تو
هوش مصنوعی: این بیان به نوعی به تفاخر و خودبزرگ‌بینی افرادی اشاره دارد که به خاطر مقام یا جایگاه خود، خود را بالاتر از دیگران می‌دانند. در حقیقت، این افراد دچار تکبر و بزرگ‌نمایی می‌شوند، در حالی که باید بدانند قرار گرفتن در موقعیت‌های برتر به خودی خود نشانه‌ای از برتری واقعی نیست و بیشتر به نمایندگی از شخصیتی بزرگ‌تر بستگی دارد.
برتر از عالم کبیر توئی
گرچه در عالم صغیری تو
هوش مصنوعی: تو هرچند در دنیای کوچک‌تری زندگی می‌کنی، اما در حقیقت از دنیای بزرگ‌تری فراتر هستی.
برخورد صاحب از سریر سری
تاش بر گوشه سریری تو
هوش مصنوعی: برخورد صاحب، از بالای تختش، بر گوشه تخت تو تأثیر می‌گذارد.
نپسندد بزرجمهر وزیر
شاه ما دست این وزیری تو
هوش مصنوعی: بزرجمهر، وزیر شاه ما، هرگز دست این وزیر تو را نمی‌پسندد.
بر رعیت ز پادشاه و وزیر
بر همه نیکوئی سفیری تو
هوش مصنوعی: تو نماینده‌ای از نیکی و خوبی پادشاه و وزیر بر رعیت هستی.
از ستم چون نفیر عام شود
داد فرمای آن نفیری تو
هوش مصنوعی: وقتی که ظلم و ستم به حدی برسد که صدا و فریاد عموم مردم بلند شود، در آن زمان باید کسی به عنوان بخشنده حق و دادخواهی برای آنها در میدان بیاید.
آستین گیر نیست بیدادی
زانکه با داد و دستگیری تو
هوش مصنوعی: آستین کسی نمی‌تواند بزند که در برابر ظلم و ستم، کمک و حمایت تو وجود دارد.
عامه مستمند مسکین را
از ستمکارگان مجیری تو
هوش مصنوعی: تو به عنوان فردی نیکوکار، حامی و پناهی برای فقرا و مستمندان هستی و از ظلم ستمگران به آنها دفاع می‌کنی.
ملک بر پادشا بتیغ زبان
راست دارنده همچو تیری تو
هوش مصنوعی: سلطان با زبانش همچون شمشیری که به دقت پیوسته است، می‌تواند قدرت خود را نشان دهد. تو نیز مانند تیری با دقت و هدفمند هستی.
بسر ملک تیره فام چو شب
روز خصمان کننده تیری تو
هوش مصنوعی: پرچم سیاه رنگی همچون شب بر سر وطن برافراشته است و تو مانند تیری هستی که با دشمنان می‌جنگی.
باغ طبع ولی و دشمن را
ابر نیسان و باد تیری تو
هوش مصنوعی: درختان و گیاهان در این باغ، به زیبایی و شگفتی رشد می‌کنند، اما برای پرورششان به باران و باد نیاز دارند که مانند ابرهای موسمی و بادهای تند، اثرگذارند. این وضعیت، حالتی از تضاد و تنش را بین دوستان و دشمنان به تصویر می‌کشد.
بر موافق نعیم خلدی و بار
بر مخالف تف سعیری تو
هوش مصنوعی: تو در حال زندگی در بهشت و نعمت هستی، اما باید بر سر راه مشکلات و سختی‌هایی که با آنها مواجه می‌شوی، تلاشی مضاعف داشته باشی.
دولتت زان چو همت عالیست
که نه . . . قصیری تو
هوش مصنوعی: خوشبختی و سعادتی که نصیبت شده، به خاطر اراده و تلاش بلند همت توست، نه به خاطر خوش شانسی.
برتر است از تواضع تو ثری
وز شرف برتر از اثیری تو
هوش مصنوعی: شرف و مقام تو از زمین (تواضع) بالاتر است و ارزش تو از آسمان نیز بیشتر است.
هرکه در چنگ غم اسیر شود
چاره و امن آن اسیری تو
هوش مصنوعی: هر کسی که در مشکلات و غم‌ها گرفتار شود، تنها راه نجات و آرامش او، وابستگی به توست.
هر فقیری که غنیت از تو خوهد
غنیت انگیز آن فقیری تو
هوش مصنوعی: هر کسی که از تو طلب ثروت و بی نیازی کند، تو باید به او کمک کنی تا به آن هدف برسد.
نکند نیک بختی آن رارو
که بتیمار خود پذیری تو
هوش مصنوعی: شاید خوشبختی واقعی آنجا باشد که تو بتوانی درد و رنج خود را بپذیری.
بندگان قلیل مدحت را
صله بخشنده کثیری تو
هوش مصنوعی: بندگان کمی هستند که تو را ستایش می‌کنند، اما پاداش دهنده و گرامی‌دار تو بسیار زیاد است.
مدحت اندر میانه خود بچه کار
گنج بخشا بخیر خیری تو
هوش مصنوعی: مدح و ستایش در دل خود برای کسی که بخشش و خوبی دارد، فراموش نکن.
روشنی ملک از ضمیر تو است
زانکه روشن دل و ضمیری تو
هوش مصنوعی: نور و روشنایی این ملک به خاطر وجود توست، زیرا دل و روح تو خود روشن است.
ز سخا بر همه جوانمردان
مهتر و سرور و امیری تو
هوش مصنوعی: تو با generosity و بخشندگی‌ات برتری و بزرگواری خود را به همه جوانمردان نشان داده‌ای و بر آنها سروری می‌کنی.
با چنین زنده مأمنی که تراست
رو که تا جاودان نمیری تو
هوش مصنوعی: با چنین پناهگاه زنده و خوش‌فکری که تو داری، نگران نباش، زیرا تا ابد زنده خواهی ماند.