سوزنی سمرقندیشمارهٔ ۱۶۲ - در مدح سعدالدین
سعد دین مدح خواجه مستو
فی شنیدی و در دل آمد سو
دای آن بر طریق و کردی تح
سین بران وزن شعر و قافیه مو
قوف تا کرد بهر ذکر توخا
طر من زان بسبق مدح تو مو
زون زهی مهتر سخی سخن
دان که آورد سیر اختر و دو
زان چرخ از گذشت صاحب و سح
بان وائل چو تو بدانش و دو
لت و مردی و مردمی زاکا
بر اخسیک آنکه منشاء و مو
لد اسلاف و اصل گوهر پا
ک تو از خطه ویست وز او
لاد دهقانی و عزیز که فر
غانیان بنده اند و چاکر مو
لای آن گوهر شریف تو آ
زاده را بندگی کنند بطو
ع و برغبت چو تربیت ز تو یا
بند ایشان و ما و با هر قو
می که در عالمست با وی عل
می است در حق آن تو پائی تو
فیق احسان و مکرمت چه بدس
تت جواد عطاده و به تو
قیع کلکی که مشک را برکا
فور نقش افکند چو بر رخ حو
را سر زلف جعد جعده و مر
غول و زان نقش شاعران را تو
جیه زر است و سیم و اطلس و اک
سون و دمیاطی و عنابی و تو
زی و کتان و دق و فرش و اوا
نی و دریای عیش و عمر برو
بود ترتیب در مدیح تو فک
رت یکی کرده با عروضی دو
می کهخ تا آفرین و مدح تو گو
یند ازین نوع یکدیگر را فو
ری که دانند مر بدین سر من
رعه نثر کار نظم درو
شمارهٔ ۱۶۱ - در مدح سعدالدین: همه سلامت سلطان ملک مشرق و چینشمارهٔ ۱۶۳ - در مدح وزیر نصیرالدین: ای بزرگی که بی نظیری تو
اطلاعات
وزن: فعلاتن مفاعلن فعلن (خفیف مسدس مخبون)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
سعد دین مدح خواجه مستو
فی شنیدی و در دل آمد سو
هوش مصنوعی: سعدی درباره‌ی خواجه‌ای سخن گفته که از او تعریف و تمجید کرده‌اند و این مدح به دل او نشسته است.
دای آن بر طریق و کردی تح
سین بران وزن شعر و قافیه مو
هوش مصنوعی: در زندگی راهی را انتخاب کرده‌اید و در آن مسیر به آموزش و پرورش مهارت‌های شعری و قافیه‌سازی پرداخته‌اید.
قوف تا کرد بهر ذکر توخا
طر من زان بسبق مدح تو مو
هوش مصنوعی: تا زمانی که به یاد تو هستم، از هر چیز دیگری غافل شده‌ام و فقط به ستایش و مدح تو مشغولم.
زون زهی مهتر سخی سخن
دان که آورد سیر اختر و دو
هوش مصنوعی: ای برادر بزرگ و سخاوتمند، تو دانایی را به همراه داری که با کلام خود، زیبایی‌های آسمان و چرخش ستاره‌ها را به تصویر می‌کشی.
زان چرخ از گذشت صاحب و سح
بان وائل چو تو بدانش و دو
هوش مصنوعی: از آن چرخ، که برای صاحبش و برای سحر و وائل می‌چرخید، تو نیز به دانش و آگاهی خود بنگر.
لت و مردی و مردمی زاکا
بر اخسیک آنکه منشاء و مو
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به ارج و منزلت اخلاقی و انسانی اشاره دارد و بیانگر این است که افراد بزرگ و با مرام، همواره به پاکی و درستی پایبندند. اهمیت این ویژگی‌ها در شخصیت انسانی به خوبی مشهود است و به نوعی بیانگر تفاوت میان انسان‌های واقعی و کسانی است که تنها ظاهری از انسانیت دارند.
لد اسلاف و اصل گوهر پا
ک تو از خطه ویست وز او
هوش مصنوعی: نیاکان و بنیاد اصل گوهر تو از دیاری هستند که تو در آن به دنیا آمده‌ای و از آنجا آمده‌ای.
لاد دهقانی و عزیز که فر
غانیان بنده اند و چاکر مو
هوش مصنوعی: دهقان لاد و عزیزانی که از فرزندان غانیان هستند، بنده و خدمتگزار شما هستند.
لای آن گوهر شریف تو آ
زاده را بندگی کنند بطو
هوش مصنوعی: در درون آن گوهر ارزشمند، کسی که به دنیا آمده، باید خدمت کند.
ع و برغبت چو تربیت ز تو یا
بند ایشان و ما و با هر قو
هوش مصنوعی: این بیت به نوعی به تأثیرات تربیتی و محیطی اشاره دارد. در آن از اهمیت تربیت و ارتباط انسان‌ها با یکدیگر صحبت می‌شود. تاکید بر این است که رفتار و خواسته‌های افراد تحت تاثیر تربیت و ارتباطشان با دیگران قرار می‌گیرد. به بیان دیگر، نشان می‌دهد که ما به نوعی در دست دیگران و محیطی که در آن قرار داریم هستیم و می‌توانیم تحت تاثیر آن‌ها قرار بگیریم.
می که در عالمست با وی عل
می است در حق آن تو پائی تو
هوش مصنوعی: در دنیای ما، می‌خواری که حالت خاصی دارد، در حقیقت حقیقتی در مورد تو را نمایان می‌سازد.
فیق احسان و مکرمت چه بدس
تت جواد عطاده و به تو
هوش مصنوعی: در مورد بخشش و نیکی چه بد است که به تو درود فرستند و تو همواره با دست سخاوتمند و فراوانی در راه خیر عمل کنی.
قیع کلکی که مشک را برکا
فور نقش افکند چو بر رخ حو
هوش مصنوعی: وقتی که مشک به زمین می‌افتد، لکه‌ای از آن بر روی زمین باقی می‌ماند که مانند رد پای حوا روی صورتش می‌ماند.
را سر زلف جعد جعده و مر
غول و زان نقش شاعران را تو
هوش مصنوعی: راز زیبایی و شگفتی در پیچ و تاب موی دختران نهفته است و این زیبایی الهام‌بخش شاعران بوده است.
جیه زر است و سیم و اطلس و اک
سون و دمیاطی و عنابی و تو
هوش مصنوعی: در اینجا به زیبایی و ارزش چیزهایی همچون طلا، نقره، پارچه‌های با کیفیت و رنگ‌های مختلف اشاره شده است. این اجناس باارزش نمادهایی از زیبایی و زینت هستند.
زی و کتان و دق و فرش و اوا
نی و دریای عیش و عمر برو
هوش مصنوعی: از لذت‌ها و نعمت‌های زندگی، از جمله پوشاک زیبا، فرش‌های رنگارنگ و مایه‌های خوش‌بختی بهره‌مند شو و عمر خود را در شادی و خوشی بگذران.
بود ترتیب در مدیح تو فک
رت یکی کرده با عروضی دو
هوش مصنوعی: ترتیب و نظام خاصی در مدح و ستایش تو وجود دارد، به گونه‌ای که مانند یک شعری که دو وزن عروضی مختلف دارد، با زیبایی ترکیب شده است.
می کهخ تا آفرین و مدح تو گو
یند ازین نوع یکدیگر را فو
هوش مصنوعی: اگر تو را با مدح و ستایش بشناسند،به مانند این نوشیدنی که ما حالا داریم، باید از یکدیگر جدا شویم و به خود بپردازیم.
ری که دانند مر بدین سر من
رعه نثر کار نظم درو
هوش مصنوعی: به کسانی که از اصل و ریشه به خوبی آگاه هستند، مشخص است که چطور در این موضوع، نثر به نظم تبدیل می‌شود و کارها به چه شکلی ساماندهی می‌شوند.