گنجور

شمارهٔ ۱۶۱ - در مدح سعدالدین

همه سلامت سلطان ملک مشرق و چین
همه سعادت میر عمید سعدالدین
که ملک دینرا بنیاد محکم است و قوی
ز تیغ بازوی آن وز بنان و خامه این
امین و مؤتمن شاه مشرق و مغرب
عمید ملک خداوند تاج و تخت و نگین
جهان چنانست از عدل خسرو شاهان
که آشیانه کند کبک بر سر شاهین
حقیقت است که در ملک شاه ملک آرا
ز رای اوست ترازوی عقل را شاهین
بگوش خسرو شیرین بود عبارت او
که دوست دارد خسرو عبارت شیرین
کسی که باشد شیرین سخن بداند کاین
سخن ز خسرو پرویز نیست وز شیرین
سخن ز خسرو چین است و لفظ میرعمید
از آنکه میرعمید است خاص خسرو چین
بگوش خسرو چین همچنان سخن گوید
که پر شود ز شکر آستین شکر چین
خط مسلسل او هرکه دید پندارد
که زلف لعبت چین است و زلف چین بر چین
بدرج خطش چون بنگرد خرد گوید
که کارنامه مانی است از کمال یقین
زهی جهان هنر کز جهان هنرمندان
همی بطوع کنند آستان تو بالین
ز آسمان تو سر بر فلک توان افراخت
نه این فلک فلکی همعنان علیین
قلم بدست دبیری به از هزار درم
مثل زدند دبیران مفلس مسکین
اگر قلم قلم تست و خط خط تو بود
به آن ز بدره دینار و درج در ثمین
خط عطاست خط تو باین و آن دادن
نه خط بخواستن ازاین و آن بقهر و بکین
یمین تو چو خط آراید آفرین شنوی
بر آن یمین خط آرای از یسار و یمین
یمین اهل قلم جز بدستخط تو نیست
بخط تو که ز خط تو نشکنند یمین
در سرای تو هست آفرین سرایانرا
حریم کعبه حاجت روا علی التعیین
بحاجت آمده ام تا قبول فرمائی
مرا بخدمت خود تا بوم رهی و رهین
بفر دولت سلطان آسمان همت
که نیکخواه ویند اهل آسمان و زمین
تو نیخکواه وئی نیخکواه تو اقبال
همیشه بادی با نیخکواه خویش قرین

اطلاعات

وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

همه سلامت سلطان ملک مشرق و چین
همه سعادت میر عمید سعدالدین
هوش مصنوعی: تمامی سلامت و خوشبختی برای پادشاه سرزمین‌های شرق و چین و همچنین برای میر عمید سعدالدین آرزو می‌شود.
که ملک دینرا بنیاد محکم است و قوی
ز تیغ بازوی آن وز بنان و خامه این
هوش مصنوعی: نظام و پایه دین به وسیله قدرت و توانایی افرادی مستحکم و قوی است که با بازوی خود و با نوشتن و قلم خود به آن شکل می‌دهند.
امین و مؤتمن شاه مشرق و مغرب
عمید ملک خداوند تاج و تخت و نگین
هوش مصنوعی: این جمله به فردی اشاره دارد که مورد اعتماد و امین پادشاه است و در هر دو جبهه شرق و غرب سلطنت می‌کند. او نماینده و سرپرست ملک است و در واقع، دارای مقام و جایگاه بالایی در حکومت است، به طوری که تاج و تخت و جواهرات سلطنتی نشانه‌ی اقتدار و احترام او به شمار می‌روند.
جهان چنانست از عدل خسرو شاهان
که آشیانه کند کبک بر سر شاهین
هوش مصنوعی: جهان به قدری عادلانه و آرام است که پرنده‌ای مانند کبک می‌تواند با خیال راحت در کنار پرنده‌ای بزرگ‌تر و قدرتمندتر مانند شاهین زندگی کند.
حقیقت است که در ملک شاه ملک آرا
ز رای اوست ترازوی عقل را شاهین
هوش مصنوعی: در واقع، در سرزمین پادشاهی که خود را به زیبایی و شکوه می‌شناسد، وزن و معیار عقل به خواست و نظر او تعیین می‌شود.
بگوش خسرو شیرین بود عبارت او
که دوست دارد خسرو عبارت شیرین
هوش مصنوعی: خسرو به صدای شیرین و دلنشین دوستش گوش می‌داد، زیرا او کسی است که به شیرینی کلام و بیان محبت‌اش علاقه‌مند است.
کسی که باشد شیرین سخن بداند کاین
سخن ز خسرو پرویز نیست وز شیرین
هوش مصنوعی: کسی که خوش‌زبان باشد، درمی‌یابد که این کلام از داستان خسرو پرویز و شیرین نیست.
سخن ز خسرو چین است و لفظ میرعمید
از آنکه میرعمید است خاص خسرو چین
هوش مصنوعی: سخن درباره خسرو چین است و واژه "میرعمید" به او مربوط می‌شود، چرا که این واژه ویژه خسرو چین است.
بگوش خسرو چین همچنان سخن گوید
که پر شود ز شکر آستین شکر چین
هوش مصنوعی: خسرو چین به قدری زیبا و دلنشین سخن می‌گوید که صحبت‌هایش همچون شکر شیرین و خوشمزه است و می‌تواند قلب‌ها را شاد کند.
خط مسلسل او هرکه دید پندارد
که زلف لعبت چین است و زلف چین بر چین
هوش مصنوعی: هر کسی که خط‌های پیوسته و زیبا را ببیند، فکر می‌کند که آن زلف‌های زیبا و نرم بسیار لطیف و چین‌دار است.
بدرج خطش چون بنگرد خرد گوید
که کارنامه مانی است از کمال یقین
هوش مصنوعی: وقتی انسان به خط او نگاه می‌کند، عقلش می‌گوید که این کارنامه‌ای از کمال و یقین مانی است.
زهی جهان هنر کز جهان هنرمندان
همی بطوع کنند آستان تو بالین
هوش مصنوعی: چه دنیای زیبایی از هنر که هنرمندان آن با شوق و عشق به درگاه تو می‌آیند و عشق خود را به تو تقدیم می‌کنند.
ز آسمان تو سر بر فلک توان افراخت
نه این فلک فلکی همعنان علیین
هوش مصنوعی: از آسمان تو می‌توان سر به آسمان بلند کرد، نه اینکه این آسمان، آسمانی هم‌سطح با مقام‌های بلند باشد.
قلم بدست دبیری به از هزار درم
مثل زدند دبیران مفلس مسکین
هوش مصنوعی: نویسنده با قلم خود، در مقایسه با هزار درم، ارزش بیشتری دارد. از این رو، دبیرانی که بی‌پول و مسکین هستند، نمی‌توانند به بحث و جدل در این زمینه بپردازند.
اگر قلم قلم تست و خط خط تو بود
به آن ز بدره دینار و درج در ثمین
هوش مصنوعی: اگر نوشته‌های تو به زیبایی و ارزش نقره و طلا باشد، حتی آن‌ها را به هیچ نمی‌خرم.
خط عطاست خط تو باین و آن دادن
نه خط بخواستن ازاین و آن بقهر و بکین
هوش مصنوعی: خط تو نشان عطا و رحمت است، در حالی که گرفتن خط از دیگران به زور و دشمنی می‌انجامد.
یمین تو چو خط آراید آفرین شنوی
بر آن یمین خط آرای از یسار و یمین
هوش مصنوعی: از نیکی و خوبی‌های تو، همچون خطی زیبا که بر کاغذ نقش می‌بندد، باید ستایش کرد. تو باید بر آن نیکی و زیبایی که از چپ و راست به دست آورده‌ای، آفرین بگویی.
یمین اهل قلم جز بدستخط تو نیست
بخط تو که ز خط تو نشکنند یمین
هوش مصنوعی: تنها دست خط توست که در نظر اهل هنر و قلم مورد توجه قرار دارد، به طوری که هیچ نوشته‌ای نتواند از زیبایی و تاثیرگذاریت جدا شود.
در سرای تو هست آفرین سرایانرا
حریم کعبه حاجت روا علی التعیین
هوش مصنوعی: در خانه تو، مقام و منزلت شاعران وجود دارد و این مکان به اندازه کعبه محترم و مقدس است، جایی که درخواست‌ها و آرزوهای مردم به سرعت برآورده می‌شود.
بحاجت آمده ام تا قبول فرمائی
مرا بخدمت خود تا بوم رهی و رهین
هوش مصنوعی: من به نیاز و درخواست خود آمده‌ام تا مرا در خدمت بپذیری و من نیز به تو وابسته شوم و راهی را بیابم.
بفر دولت سلطان آسمان همت
که نیکخواه ویند اهل آسمان و زمین
هوش مصنوعی: به تلاش و کوشش برای موفقیت و پیشرفت دولت آسمانی، که افراد خوب و مهربان در آسمان و زمین حامی او هستند.
تو نیخکواه وئی نیخکواه تو اقبال
همیشه بادی با نیخکواه خویش قرین
هوش مصنوعی: تو در پی خوبی‌ها و نیایش‌ها هستی و همیشه شرایط و فرصت‌های خوب با دعا و خواسته‌های تو همراه است.