سوزنی سمرقندیشمارهٔ ۱۰۱ - در مدح وزیر
همه سلامت آن باد کو به جان و به دل
خوهد سلامت احوال صاحب عادل
همه مراد کسی باد حاصل از عالم
که او مراد ورا خواهد از جهان حاصل
زمانه بندهٔ اقبال صاحب است بدان
که در زمانه چون او نیست صاحب مقبل
وزیر مشرق کز داد او همیشه ستم
بود گریزان چون ز آفتاب مشرق ظل
از آسمان به زمین هیچ دولتی ناید
مگر بدان که کند در سرای او منزل
به روی او نگر از جملهٔ بنی آدم
اگر نه آدمی‌ای دیده‌ای فریشته‌دل
بنای هیچ عمل جز به علم برننهد
جز او کس از وزرا نیست عالم و عادل
به جز به رأی و به تدبیر و نیک‌عهدیِ او
بود سلاطین را ملک داشتن مشکل
نه بی شکوهش پیراسته بود ملکت
نه بی جمالش آراسته بود محفل
همیشه منزل دولت نماید آن خانه
که ساعتی به نشاط اندر او بود نازل
سزای غل بود آن گردنی که بر صاحب
به جهل سینهٔ خود کان کینه سازد و غل
نگاه دارد در هر چه هست کار خدای
خدای ازین نکند هیچ حق او باطل
نه ایزد است ولیکن به حکم ایزد نیست
ز هیچ نیک و بد بندگان خود غافل
جمال داد و برافروزد جاه و حشمت او
چنین کنند بزرگان محسن و مجمل
به پیش آن که از او آفتاب را خجل است
ز بی خبر بُدن از کار خویش هست خجل
بلی خجل شود از پادشه که ناگاهان
به آستانهٔ او میهمان رسد طغرل
ز جاه صاحب عادل ملک بگرداند
گزند چشم بدو مکر حاسد و عاذل
عزیز باد همیشه به نزد خلق و خدای
نگاهدار تن و جان او معز و مذل
شمارهٔ ۱۰۰ - در مدح صفی الدین: هلال روزه میمون لقای فرخ فالشمارهٔ ۱۰۲ - در مدح جمال الدین عمر: داد صدر دین و دنیا صاحب فرخنده فال
اطلاعات
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
قالب شعری: قصیده
منبع اولیه: ویکی‌درج
* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.
برگردان به زبان ساده
همه سلامت آن باد کو به جان و به دل
خوهد سلامت احوال صاحب عادل
هوش مصنوعی: همه‌کس در سلامت باشند، به‌ویژه کسی که به جان و دل به دنبال بهبودی و خوشحالی است.
همه مراد کسی باد حاصل از عالم
که او مراد ورا خواهد از جهان حاصل
هوش مصنوعی: تمام خواسته‌ها و آرزوهای کسی در دنیای جاودانه و معنوی به دست می‌آید، چرا که او به دنبال تحقق آرزوهای والاتر و فراتر از این دنیا است.
زمانه بندهٔ اقبال صاحب است بدان
که در زمانه چون او نیست صاحب مقبل
هوش مصنوعی: در این دنیا، زمانه به افرادی با اقبال و شانس خوب تعلق دارد، زیرا در چنین زمانی افرادی که به موفقیت‌ها و دستاوردهای بزرگ دست یافته‌اند، کم هستند.
وزیر مشرق کز داد او همیشه ستم
بود گریزان چون ز آفتاب مشرق ظل
هوش مصنوعی: وزیر مشرق که همیشه از ظلم و ستم او شاکی بودند، مانند سایه‌ای است که از آفتاب مشرق دوری می‌کند.
از آسمان به زمین هیچ دولتی ناید
مگر بدان که کند در سرای او منزل
هوش مصنوعی: هیچ فرمانروایی از آسمان به زمین نخواهد آمد، مگر آنکه در خانه‌اش اقامت کند.
به روی او نگر از جملهٔ بنی آدم
اگر نه آدمی‌ای دیده‌ای فریشته‌دل
هوش مصنوعی: به او نگاه کن، از میان همه انسان‌ها، اگر آدمی جز او ندیده‌ای، او مانند فرشته‌ای با دل پاک است.
بنای هیچ عمل جز به علم برننهد
جز او کس از وزرا نیست عالم و عادل
هوش مصنوعی: هیچ عمل و کاری بر پایه علم قرار نمی‌گیرد و هیچ وزیری نیست که عالم و عادل باشد جز او.
به جز به رأی و به تدبیر و نیک‌عهدیِ او
بود سلاطین را ملک داشتن مشکل
هوش مصنوعی: تنها با فکر، تدبیر و وفای به عهد، داشتن سلطنت برای شاهان دشوار است.
نه بی شکوهش پیراسته بود ملکت
نه بی جمالش آراسته بود محفل
هوش مصنوعی: نه سرزمین بدون شکوه او زیبا بود و نه مجلس بی‌زیبایی او دلنشین.
همیشه منزل دولت نماید آن خانه
که ساعتی به نشاط اندر او بود نازل
هوش مصنوعی: هر خانه‌ای که برای مدتی فضایی شاد و پرنشاط داشته باشد، همیشه محل لطف و رحمت الهی می‌شود.
سزای غل بود آن گردنی که بر صاحب
به جهل سینهٔ خود کان کینه سازد و غل
هوش مصنوعی: پاداش درد و رنج کسی که دلی پر از کینه دارد، به گردن او خواهد افتاد. این درد و کینه‌ای که در دل خود پرورش می‌دهد، به او بازخواهد گشت.
نگاه دارد در هر چه هست کار خدای
خدای ازین نکند هیچ حق او باطل
هوش مصنوعی: خداوند در هر چیزی حضور دارد و تمامی امور تحت فرمان اوست. هیچ چیزی نمی‌تواند از حقیقت او دور شود یا بی‌اعتبار گردد.
نه ایزد است ولیکن به حکم ایزد نیست
ز هیچ نیک و بد بندگان خود غافل
هوش مصنوعی: خدای وجود ندارد، اما به فرمان خداوند، از هیچ خوبی و بدی بندگانش غافل نیست.
جمال داد و برافروزد جاه و حشمت او
چنین کنند بزرگان محسن و مجمل
هوش مصنوعی: زیبایی او و مقام و ثروتش باعث می‌شود بزرگان و افراد نیکوکار به او احترام بگذارند و تحت تأثیر قرار گیرند.
به پیش آن که از او آفتاب را خجل است
ز بی خبر بُدن از کار خویش هست خجل
هوش مصنوعی: قبل از آنکه آفتاب از او شرمنده شود، او نیز از بی‌خبری بدنش از کارهای خود شرمنده است.
بلی خجل شود از پادشه که ناگاهان
به آستانهٔ او میهمان رسد طغرل
هوش مصنوعی: بله، پادشاه از وارد شدن ناگهانی مهمانی به درگاهش خجالت‌زده خواهد شد.
ز جاه صاحب عادل ملک بگرداند
گزند چشم بدو مکر حاسد و عاذل
هوش مصنوعی: از مقام و موقعیت صاحب و پادشاه عادل، آسیب و ضرر چشم بد و نیرنگ حسود و عیب‌جو دور خواهد شد.
عزیز باد همیشه به نزد خلق و خدای
نگاهدار تن و جان او معز و مذل
هوش مصنوعی: باشد که همیشه برای مردم و خدا عزیز باشد و خداوند حافظ جسم و جان او باشد، در عین حال از عزت و ذلت دور بماند.