گنجور

شمارهٔ ۴۲ - در رشادت و شهادت حضرت مسلم (ع)

کسی کو با بتی شیرین زبان همراز و همدم شد
به غیر از حرف او از هرچه لب بربست و ابکم شد
فرو بربست گوش جان زحرف این و آن چندان
که بر اسرار جانان از سروش غیب ملهم شد
به راه دوست داد از شوق جان شد زنده جاویدان
دمی غمخوار جانان گشت و دیگر فارغ از غم شد
به صد وجد و طرب بگذشت از جان در ره جانان
به یک جان عاریت چشم و چراغ اهل عالم شد
ز هستی در گذشت انسان که خود شد مالک هستی
ز خود بیگانه شد تا در حریم یار محرم شد
طلبکار از دل و جان گشت پیکان محبّت را
که تیر جانگزا در سینه ی او عین مرهم شد
نشان آدمیّت خاکساری باشد و زاری
همه دانند آدم چونکه بود از خاک آدم شد
ز نخل زندگی خرما تواند خورد تمّاری
که بر دار وفاداریّ و مردی همچو میثم شد
نه هرکس بذل سازد سربسر مال و منالش را
به عالم می تواند در سخاوت همچو حاتم شد
نه هرکس سر بجنباند نشان سروری داند
که هرگز گربه نتواند، به صولت همچو ضیغم شد
نه هرکس پنجه افرازد تواند ماه شق سازد
چو احمد خاتمی باید که او دارای خاتم شد
نه هرکس می توان نایب مناب شاه دین گردد
که نتوان ذرّه شد خورشید و نه شبنم توان یم شد
کسی شایسته و لایق نباشد این کرامت را
مگر مسلم که در عالم به این منصب مکرّم شد

اطلاعات

وزن: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن (هزج مثمن سالم)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

کسی کو با بتی شیرین زبان همراز و همدم شد
به غیر از حرف او از هرچه لب بربست و ابکم شد
هوش مصنوعی: هر کسی که با فردی خوش‌زبان و دلنشین که به او عشق می‌ورزد، دوست و هم‌صحبت شود، به جز صحبت‌های آن فرد، از هر چیز دیگر سکوت می‌کند و خاموش می‌ماند.
فرو بربست گوش جان زحرف این و آن چندان
که بر اسرار جانان از سروش غیب ملهم شد
هوش مصنوعی: گوش جان خود را از سخن این و آن بست، تا جایی که از الهام غیبی به رازهای معشوق پی برد.
به راه دوست داد از شوق جان شد زنده جاویدان
دمی غمخوار جانان گشت و دیگر فارغ از غم شد
هوش مصنوعی: در مسیر محبت و دوستی، از شادی و شوق زندگی به فردی جاودانه تبدیل شد. او در لحظه‌ای که به محبوبش فکر می‌کند، از غم و اندوه رهایی می‌یابد و دیگر دغدغه‌ای ندارد.
به صد وجد و طرب بگذشت از جان در ره جانان
به یک جان عاریت چشم و چراغ اهل عالم شد
هوش مصنوعی: با شوق و شادمانی بسیار، زندگیم را در مسیر عشق سپری کردم و با یک روح امانتی، نوری برای چشمان و دل‌های مردم شدم.
ز هستی در گذشت انسان که خود شد مالک هستی
ز خود بیگانه شد تا در حریم یار محرم شد
هوش مصنوعی: انسان با عبور از مرحله وجود خود و رهایی از تعلقات دنیوی، به جایگاه حقیقی و مالکیتی دست پیدا می‌کند. او زمانی که از هویت و خودخواهی‌اش فاصله می‌گیرد، به معنای واقعی به محبوب و یار نزدیک‌تر می‌شود و در حریم او جای می‌گیرد.
طلبکار از دل و جان گشت پیکان محبّت را
که تیر جانگزا در سینه ی او عین مرهم شد
هوش مصنوعی: عاشق با تمام وجودش به دنبال عشق و محبت است، به طوری که تیر عشق و محبت به قلب او زخم نمی‌زند، بلکه مانند درمانی عمل می‌کند که به او آرامش می‌دهد.
نشان آدمیّت خاکساری باشد و زاری
همه دانند آدم چونکه بود از خاک آدم شد
هوش مصنوعی: انسانیت باید در فروتنی و آویختن به زاری نمود پیدا کند و همه می‌دانند که انسان از خاک آفریده شده است.
ز نخل زندگی خرما تواند خورد تمّاری
که بر دار وفاداریّ و مردی همچو میثم شد
هوش مصنوعی: از درخت زندگی می‌توان میوه‌ای چون خرما برداشت. کسی که بر عهد و وفاداری پایبند باشد و مردی همچون میثم شود.
نه هرکس بذل سازد سربسر مال و منالش را
به عالم می تواند در سخاوت همچو حاتم شد
هوش مصنوعی: هر کسی که دارایی‌اش را به دیگران بدهد، نمی‌تواند به مانند حاتم طائی در سخاوت شناخته شود. سخاوت واقعی به عمق نیت و کیفیت بخشش بستگی دارد، نه فقط به مقدار آن.
نه هرکس سر بجنباند نشان سروری داند
که هرگز گربه نتواند، به صولت همچو ضیغم شد
هوش مصنوعی: هر کسی که سرش را تکان می‌دهد، به معنای رهبری نیست و در واقع، فقط کسانی که ویژگی‌های خاصی دارند می‌توانند به مقام سروری برسند. مانند گربه‌ای که هرگز نمی‌تواند به قدرت و صلابت شیر نزدیک شود.
نه هرکس پنجه افرازد تواند ماه شق سازد
چو احمد خاتمی باید که او دارای خاتم شد
هوش مصنوعی: نه هرکس که دستش را به سمت آسمان بلند کند، نمی‌تواند مانند ماه بدرخشد. برای این کار باید شخصی مانند احمد باشد که خاص و ممتاز است و قدرتی ویژه دارد.
نه هرکس می توان نایب مناب شاه دین گردد
که نتوان ذرّه شد خورشید و نه شبنم توان یم شد
هوش مصنوعی: هر کسی نمی‌تواند جانشین بزرگ‌مردان دین شود؛ همان‌طور که نمی‌توان یک ذره را به خورشید تبدیل کرد یا شبنم را به دریا.
کسی شایسته و لایق نباشد این کرامت را
مگر مسلم که در عالم به این منصب مکرّم شد
هوش مصنوعی: فقط فردی شایسته و لایق می‌تواند به این مقام باارزش دست یابد، و تنها شخصیتی که در جهان به این مرتبه عالی نائل آمده، مسلمان است.