گنجور

شمارهٔ ۲۴ - تجدید مطلع

همچو احمد سیر در قوسین و اوادنی کند
کنج زندان را «فسبحان الذی اسری» کند
قامت موزون او سروی زباغ «فاستقم»
تا ابد نشو و نما در سایه اش طوبی کند
هرکجا او را، مکان آنجاست رشک لامکان
خود وجود اقدسش بغداد را بطحا کند
هست این موسی چه موسایی که هرکس موسویست
ناز بر موسی بن عمران فخر بر عیسی کند
سیّد قرآن لقب یاسین نسب طاها حسب
آنکه ظاهر از دو لب اسرار «ما اوحی» کند
هل اتی خود والضّحی رو آن مه واللّیل مو
کش خم حامیم ابرو قصّه از طاها کند
شد بدا، در شأن او شأنی دگر بر شان او
خواست محکمتر خدا امر وی از ابدا کند
قطب ایمان کعبه ی دین قبله ی اهل یقین
طوف بر گرد حریمش مسجدالاقصی کند
چونکه دایم شیوه مظلومیست در این سلسله
باید او هم اقتدا، بر شیوه ی آبا کند
خواست تا مظلوم باشد زان سبب مسموم شد
ورنه عبدی کی تواند حکم بر مولی کند
ظلم هارونی که شد فرعون از آن منفعل
شد به این موسی که فرعون گریه بر موسی کند
بهر او «سندی شاهک» قتل آن مظلوم را
ملتزم شد چون اعانت بر شقی اشقا کند
هست در عالم مسلّم هرکه ننگ عالم است
خاک عالم بر سر دنیا و مافیها کند
دود ظلم و ظلمت هارون ظالم بین که او
خواست خاموش آن چراغ دوده ی زهرا کند
دود ظلم انگیخت امّا گشت روشنتر چراغ
نور حق را مدبری کی می توان اطفا کند
کرده ای مدح و ثنا امّا «وفایی» کی توان
کس ثنای «سبّح اسم ربّک الاعلی» کند
باید ایزد وصف خود را خود کند از بهر ما
کس نباید قصّه از «الله و الاّ الا» کند
آنکه مثوی دشمنان را، می دهد بئس القرار
آنکه مأوا، دوستان را جنّة المأوا کند

اطلاعات

وزن: فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رمل مثمن محذوف)
قالب شعری: غزل/قصیده/قطعه
منبع اولیه: چکامه

* با انتخاب متن و لمس متن انتخابی می‌توانید آن را در لغتنامهٔ دهخدا جستجو کنید.

برگردان به زبان ساده

همچو احمد سیر در قوسین و اوادنی کند
کنج زندان را «فسبحان الذی اسری» کند
هوش مصنوعی: مانند احمد، در عالم وجود و مراحل خاص، می‌تواند حتی گوشه زندان را به محل عظمت و پاکی و ستایش تبدیل کند.
قامت موزون او سروی زباغ «فاستقم»
تا ابد نشو و نما در سایه اش طوبی کند
هوش مصنوعی: قد زیبا و موزون او مانند درخت سرو است. پس همیشه با استقامت و استواری زندگی کن و در سایه‌اش رشد کن که در این حالت به مانند درخت طوبی، نعمت و برکت به همراه خواهد داشت.
هرکجا او را، مکان آنجاست رشک لامکان
خود وجود اقدسش بغداد را بطحا کند
هوش مصنوعی: هر کجا که او حضور داشته باشد، آن مکان به قدری ارزشمند و با احترام است که زیبایی‌اش می‌تواند هر مکان دیگری را تحت‌الشعاع قرار دهد. وجود مقدس او به قدسیت بغداد می‌افزاید و آن را تبدیل به جایی خاص و با اهمیت می‌کند.
هست این موسی چه موسایی که هرکس موسویست
ناز بر موسی بن عمران فخر بر عیسی کند
هوش مصنوعی: این موسی کیست که هر فردی که به او نسبت داده می‌شود، بر موسی بن عمران افتخار می‌کند و به عیسی فخر می‌فروشد؟
سیّد قرآن لقب یاسین نسب طاها حسب
آنکه ظاهر از دو لب اسرار «ما اوحی» کند
هوش مصنوعی: سید قرآن به یاسین نامیده می‌شود و طاها به حسب خود معروف است، زیرا آنچه از دو لب او بیان می‌شود، رازهای وحی را توصیف می‌کند.
هل اتی خود والضّحی رو آن مه واللّیل مو
کش خم حامیم ابرو قصّه از طاها کند
هوش مصنوعی: در این بیت، سخن از روشنی و زیبایی است که با اشاره به صبح و مه و شب، تضاد میان روشنایی و تاریکی را به تصویر می‌کشد. همچنین به زیبایی و شکوه ابرو اشاره شده که نماد زیبایی است. این تصویرسازی به نوعی به داستانی اشاره دارد که از طاها، نماد مهربانی و زیبایی، گرفته شده و به دنبال آن، دعوت به تأمل و تفکر است.
شد بدا، در شأن او شأنی دگر بر شان او
خواست محکمتر خدا امر وی از ابدا کند
هوش مصنوعی: او از خدا خواسته است که شأن و منزلتی بالاتر از آنچه که قبلاً داشت، به او عطا کند و خداوند نیز فرمان او را از ابتدا محکم و ثابت اجرا کند.
قطب ایمان کعبه ی دین قبله ی اهل یقین
طوف بر گرد حریمش مسجدالاقصی کند
هوش مصنوعی: ایمان و یقین به کعبه‌ای همچون قطب می‌ماند که اهل ایمان به دور آن می‌چرخند، درست مثل طواف در اطراف حرم مسجدالاقصی.
چونکه دایم شیوه مظلومیست در این سلسله
باید او هم اقتدا، بر شیوه ی آبا کند
هوش مصنوعی: اگر کسی به طور مداوم در حال زجر و ظلم باشد، برای آنکه در این نسل ادامه یابد، باید از راه و روش نیاکان خود پیروی کند.
خواست تا مظلوم باشد زان سبب مسموم شد
ورنه عبدی کی تواند حکم بر مولی کند
هوش مصنوعی: او خواست که مظلوم باشد و به همین دلیل دچار مسمومیت شد. اما در حقیقت، هیچ بنده‌ای نمی‌تواند بر آقای خود تسلط پیدا کند.
ظلم هارونی که شد فرعون از آن منفعل
شد به این موسی که فرعون گریه بر موسی کند
هوش مصنوعی: ظلم و ستم هارون باعث شد که فرعون از ترس و وحشت به موسی عکس‌العمل نشان دهد، به حدی که فرعون بر موسی گریه کند.
بهر او «سندی شاهک» قتل آن مظلوم را
ملتزم شد چون اعانت بر شقی اشقا کند
هوش مصنوعی: به خاطر او، «سندی شاهک» خود را متعهد به قتل آن مظلوم کرد، چون که کمک به شقی‌ترین افراد را پذیرفت.
هست در عالم مسلّم هرکه ننگ عالم است
خاک عالم بر سر دنیا و مافیها کند
هوش مصنوعی: در جهان یقیناً افرادی وجود دارند که به دنیا و دنباهای آن اعتنایی ندارند و خود را به خاک عالم می‌زنند.
دود ظلم و ظلمت هارون ظالم بین که او
خواست خاموش آن چراغ دوده ی زهرا کند
هوش مصنوعی: در اینجا به ظلم هارون اشاره می‌شود و نشان می‌دهد که او تلاش کرده است تا نور و روشنی را که نمایانگر وجود و شخصیت حضرت زهرا (س) است خاموش کند. در واقع، تصویر واضحی از ظلم و ستم ایجاد شده و اشاره به تلاش برای سرکوب حقیقت و نور وجود دارد.
دود ظلم انگیخت امّا گشت روشنتر چراغ
نور حق را مدبری کی می توان اطفا کند
هوش مصنوعی: ظلم و ستم مانند دودی است که در فضا پخش می‌شود، اما در عوض، نور حقیقت و عدالت را پررنگ‌تر می‌کند. هیچ‌کس نمی‌تواند این نور را خاموش کند، زیرا تدبیر الهی همیشه بر این اساس استوار است.
کرده ای مدح و ثنا امّا «وفایی» کی توان
کس ثنای «سبّح اسم ربّک الاعلی» کند
هوش مصنوعی: تو در ستایش و مدح مهارت داری، اما آیا کسی می‌تواند به درستی ستایش کند «پاکی نام پروردگارت بس بزرگ» را؟
باید ایزد وصف خود را خود کند از بهر ما
کس نباید قصّه از «الله و الاّ الا» کند
هوش مصنوعی: خداوند باید خود را به ما معرفی کند، زیرا هیچ‌کس دیگری نمی‌تواند درباره او صحبت کند یا داستانی از او بگوید.
آنکه مثوی دشمنان را، می دهد بئس القرار
آنکه مأوا، دوستان را جنّة المأوا کند
هوش مصنوعی: کسی که سرنوشت دشمنان را به عذاب مشغول می‌کند، مقام و جایگاهش بسیار بد است، اما کسی که دوستان را در بهشت و آرامش قرار می‌دهد، دارای مقام والایی است.